محمد افسر رهبین، به صفت رئیس فرهنگ وزارت اطلاعات و فرهنگ ایفای وظیفه می‌کند، شعر می‌سراید و به نوشتن کتاب می‌پردازد. وقتی نظر او را درباره چالش‌های پیش روی افغانستان پرسیدیم، گفت: خدشه‌دار شدن وحدت ملی، فساد اداری فزاینده و مواد مخدر سه موضوعی هستند که آینده افغانستان را به جد تهدید می‌کنند.
لطفاً خودتان را معرفی کنید.
محمد افسر رهبین هستم. در بگرام متولد شدم و در سال ۱۳۵۸ از انستیوت اداره صنعت فارغ شدم. با وجود اینکه رشته تخصصی‌ام اداره و اقتصاد است، تا به حال در بخش ادبیات، شعر و فرهنگ کار کرده و ۱۲ جلد کتاب نوشته‌ام. لازم به تذکر می‌دانم که اولین شاعر افغان و یا دری‌زبان هستم که به اردو شعر گفته است. فعلاً هم به صفت رئیس فرهنگ در وزارت اطلاعات و فرهنگ ایفای وظیفه می‌کنم.
یک یا دو خاطره مهم را که در آن حقوق بشری شخص شما نقض شده و در زندگی‌تان تاثیرگذار بوده، تعریف کنید.
یک شعر سفید در سال ۱۳۶۸ نوشته کرده بودم که توسط اداره امنیت ملی وقت به جرم سرودن چند شعر که حتی چاپ نشده بود، زندانی شدم و مدتی را در پلچرخی کابل سپری کردم.
سه دستاورد مهم دوران جدید چه بوده است؟
اول درهم کوبیدن نظام متحجر طالبان؛ دوم میسر شدن زمینه برای نشر و پخش نظرات واندیشه‌ها در پرتو قانون رسانه‌ها. سوم کمک به کشور از نظر اقتصادی که به ایجاد تغییر در زندگی مردم افغانستان یاری رساند.
چه چیزی در دوران جدید اعتماد شما را جلب کرده و آن را به عنوان یک نوآوری، ابتکار مثبت و یک چیز خوب ارزیابی می‌کنید؟
باور من و مردم به انتخابات، قانون اساسی و روی کار آمدن دموکراسی خیلی اهمیت دارد. چنین چیزهایی را قبلاً مردم ما تجربه نکرده بودند.
مهم‌ترین ترس امروز شما چیست؟
کلان بیم و هراس من درحالت کنونی از بازگشت به حدود یک دهه پیش‌تر یا نظام طالبانی است که در آن دوباره می‌توان نقض حقوق بشر، فروریختن هنجارها و حاکم شدن عصبیت‌های قومی و قبیلوی را تجربه کرد.
سه چالش بزرگ پیش روی افغانستان چیست؟
۱٫ خدشه‌دارشدن وحدت ملی که امروز شدیداً با آن مواجه هستیم. ۲٫ فساد اداری که به حالت اشباع رسیده است. ۳٫ مواد مخدر که به عنوان یکی از بنیادهای درهم‌کوبی نظام‌سازی است.
فکر می‌کنید جامعه افغانستان امروز اجازه خواهد داد دوباره سناریوی بسته شدن مکاتب به روی دختران و عدم حضور اجتماعی زنان تکرار شود؟
مردم چنین چیزی را نمی‌خواهند، اما متأسفانه مردم در سیاست‌گذاری‌ها مثل گذشته نقش نخواهند داشت. حالا تحصیل‌کرده‌ها یا بازیگران سیاسی که در جناح‌های مختلف فعالیت می‌کنند در تعیین سیاست‌ها اثرگذار هستند؛ هرچند باید جهان در این مورد تصمیم بگیرد ونیروهای آنها. اگر نیروهای بین‌المللی چنین بخواهند حتماً چنین خواهد شد.
یک خاطره که در آن حقوق بشری یکی از اعضاء خانواده یا آشنایان شما نقض شده، تعریف کنید.
درسال ۱۳۷۹ زمانی که طالبان در دهنه پنچشیر شکست خوردند در بازگشت یک عده از مردم بیگناه را با خود به کابل آوردند. آن موقع دو برادرم را هم که درحال تدریس بودند با خود آوردند و زندانی کردند.
سه عامل بازدارنده در مقابل مشارکت زنان در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چیست؟
۱٫ با زنان برخوردهای سلیقه‌ای، بومی، قومی و تبعیض‌آمیز صورت می‌گیرد. ۲٫ قرائت نسبت به زنان، قرائت کهنه و پوسیده‌ای است که اجازه آموزش به زنان را نمی‌دهد. ۳٫ سیاست‌های عوام‌فریبانه دولتمردان که می‌توان نمونه آن را در تصویب نشدن قانون منع خشونت دید.
سه مطالبه عمده زنان به طور کلی چیست؟
زنان با مشکلات مختلف روبرو هستند: ۱٫ نامساعد بودن زمینه‌های آموزشی. ۲٫ نداشتن استقلال اقتصادی. ۳٫ حضور کمرنگ درسطوح متفاوت اداری و رهبری دولت.
منابع و مراکز قابل اتکا در داخل افغانستان برای پیشبرد حقوق و مطالبات زنان چه کسانی هستند؟
۱٫ برخی از نهادهای جامعه مدنی. ۲٫ رسانه‌ها. ۳٫ کمیسیون مستقل حقوق بشر.
برای دختر خودتان چه آرزویی دارید؟
دو دختر من در حالت آموزش هستند و طب می‌خوانند؛ آرزو هم دارند شعر بسرایند. آرزوی من این است که اینها به آرزوی‌شان برسند و بتوانند مردم کشور ما را درمان کنند.
در حوزه خصوصی یا عمومی یعنی فعالیت‌های مدنی و حرفه‌ای برای رفع موانع ذکر شده، منجمله تبعیض، چه کرده‌اید و چه می‌کنید؟
من در خانه خودم تبعیض را انجام نداده‌ام و به دیگران هم اجازه تبعیض نمی‌دهم. در زندگی عمومی نیز با بعضی اشعار که سرودم و در سمتی که دارم، درهمه امور خلاف تبعیض هستم و با آن شدیداً مبارزه می‌کنم.
اگر پیام خاصی دارید، بفرمایید.
باید برای وحدت ملی کشور فعالیت کنیم تا با نگاه به تاریخ و پیشینه کشور خود بتوانیم مشکلات‌مان را حل کنیم.
-
«افغانستان به روایت دیگر» کمپینی است که به وسیله آرمان شهر OPEN ASIA و فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشرFIDH به مدت ۱۰۰ روز تا انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان جریان دارد. در این کمپین شخصیت های برجسته اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با گفتگو در مورد جامعه ای که دربرگیرنده حقوق زنان و حقوق انسان باشد، صدای مترقی افغانستان را به گوش میرسانند.
شما می توانید روزی یک مصاحبه از کمپاین «افغانستان به روایت دیگر» را در روزنامه ۸ صبح و انگلیسی آن را در وبسایت روزنامه هافینگتون پست (Huffington Post) بخوانید. همچنین این مصاحبه ها در وبسایت فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر (FIDH) نیز قابل دسترس است.
وبسایت فدراسیون بین المللی حقوق بشر: www.fidh.org
وبسایت روزنامه هافینگتون پست: www.huffingtonpost.com/unveiling-afghanistan
