بخت محمد بختیار، رئیس مرکز علوم اجتماعی افغانستان، معتقد است اگر مراقب نباشیم و کمک‌های خارجی قطع شود، همه دستاوردهای دهه اخیر ممکن است از بین برود و کشور یک بار دیگر به حالت اختلافات و حتی جنگ و ویرانی بازگردد. او که مهاجرت اجباری به پاکستان و کار در قالین‌بافی را تجربه کرده، می‌گوید: «امیدوارم روزی برسد که مردم بدون دخالت دیگران زعیم خودشان را تعیین کنند. مردم ما از گذشته خود باید عبرت بگیرد و به قربانی های که در طی بیش از سه دهۀ گذشته متحمل شده ارج بگذارد زیرا یکی از اهداف عمدۀ تحمل این مشکلات و قربانی های بزرگ این بوده که حق ابراز آزادنه را در تعیین سرنوشت خود بدست بیاورند.»
لطفا خودتان را معرفی کنید؟
من بخت محمد بختیار، در ولایت وردک متولد شدم ودورۀ ابتدائیه و متوسطه را در مکتب شش قلعه و لیسۀ رحمان بابا را با احراز اول نمرۀ عمومی در کابل به پایان رساندم، در سال ۱۳۵۶ شامل پوهنځۍ حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل گردیدم. بعداً به شهر کیف اوکراین غرض کسب تحصیلات عالی رفتم و مدرک ماستری در علوم اجتماعی، متخصص روابط بین الملل را بدست آوردم. عضویت کادر علمی آکادمی علوم را در سال ۱۳۷۱ بدست آوردم. در سال های اجرای وظیفه در اکادمی علوم مدتی به حیث آمر انستیتوت حقوق و علوم سیاسی مصروف بودم و فعلاً مسؤلیت ریاست مرکز علوم اجتماعی را به عهده دارم. طی سال های ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ هم با ادارات سازمان ملل متحد و کمیسون مستقل انتخابات نیز اجرای وظیفه نموده ام.
آثاری علمی – تحقیقی بنده در سطح مقالات هستند و به تعداد ده ها مقاله برای دایره المعارف آریانا و سایر نشریه های اکادمی علوم نوشتم و همچنین با نشریه های بیرون از اکادمی علوم نیز همکاری دارم.
یک خاطره که در آن حقوق بشری شخص شما نقض شده و در زندگی‌تان تأثیرگذار بوده، تعریف کنید.
بعد از سقوط حکومت دکتور نجیب الله مجبور به ترک محل وظیفه و بودوباش در شهر کابل شدم، ابتدا به ولایت خود و بعد به پاکستان رفتم. در شهر پیشاور به مثابه یک تبعه بیگانه بدون داشتن اسناد معتبر اقامت هر لحظه با توهین و تهدید از طرف پولیس مورد اذیت و آزار قرار میگرفتم.
سه دستاورد مهم این دوران (جدید) چه بوده است؟
تصویب و توشیح قانون اساسی؛ برگزاری اولین انتخابات که بدون شک یکی از اهداف عمدۀ قربانی های بزرگ مادی و جانی مردم با شهامت و سربلند افغانستان است. احساس خوشی و غروری را که حین رقتن به صندوق رأی به من دست فراموش ناشدنی است و سوم باز شدن مکاتب به روی همه جوانان اعم از دختر و پسر به نظرم بزرگترین دستاوردهای دوران بعد از ۱۱ سپتمبر در کشور به شمار می آید.
چه چیزی در دوران جدید اعتماد شما را جلب کرده و آن را به عنوان یک نوآوری، ابتکار مثبت و یک چیز خوب ارزیابی می‌کنید؟
مشارکت سیاسی مردم در امور عامه. موضوع مهم دیگر اینکه مردم افغانستان با آنکه در وجود تنظیم ها، گروه ها و احزاب مختلف باهم اختلافات داشتند و با تمام دسایس و توطیه های دشمنان، افغان ها وحدت و تمامیت ارضی کشور را حفظ کردند.
مهم‌ترین ترس امروز شما چیست؟
مهم‌ترین ترس من از بین رفتن دستاوردهای مهمی است که طی یک دهه تجربه کردیم. هرگاه قدرت‌های غرب ما را تنها بگذارند، ناگزیریم دوره سیاه گذشته را دوباره تجربه کنیم. این هم به خاطر است که عامل اساسی اختلافات، مشکلات و بی امنی در کشور مداخلات خارجی به خصوص کشورهای همسایه است.
سه چالش بزرگ پیش روی افغانستان چیست؟
۱٫ حکومت ضعیف در مرکز. ۲٫ اختلافات قومی و. ۳٫ تهاجم فرهنگی.
فکر می‌کنید جامعه افغانستان امروز اجازه خواهد داد دوباره سناریوی بسته شدن مکاتب به روی دختران و عدم حضور اجتماعی زنان تکرار شود؟
نه خیر، هرگز. حتی تصور در این باره نادرست است. تعلیمات و آموزه های اسلام خلاف آن است. علاوتاً هیچ کشوری در قرن ۲۱ در انزوا نمی تواند زندگی کند، تعلیم و علم نه تنها اساس پیشرفت و ترقی است بلکه دنیا و ملت ها را با هم پیوند می دهد.
یک خاطره که در آن حقوق بشری یکی از اعضاء زن خانواده یا آشنایان شما نقض شده، تعریف کنید؟
دو دخترم دردورۀ مهاجرت و بیجا شدن از درس و تعلیم رسمی دور ماندند. بسیار تأسف آور اینکه همین حالا هم اطفال به خصوص دختران اقارب و نزدیکان ام دسترسی به درس خواندن ندارند و بی سواد می مانند. زندگی در اطراف به خصوص برای زنان دور از مراکز ولایات و شهرها بسیار رقت بار است و اکثر آنها از حقوق اولیه به خصوص حق تعلیم محروم اند و این امر یک استثناء نه بلکه عمومیت دارد.
سه عامل بازدارنده در مقابل مشارکت زنان در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چیست؟
۱٫ تبعیض جنسیتی. ۲٫ فرهنگ ورسوم ناپسند. ۳٫ قرائت‌ها وتعابیر نادرست از حقوق زن از نظر اسلام.
سه مطالبه عمده زنان به طور کلی چیست؟
دسترسی به حق آموزش، کار و صحت؛ برخورداری مساویانه از امکانات؛ مشارکت فعال سیاسی، طرح و دفاع مسایل و حقوق زن به مثابه یک شهروند افغان.
منابع و مراکز قابل اتکاء در داخل افغانستان برای پیشبرد حقوق و مطالبات زنان چه کسانی هستند؟
وزارت امور زنان؛ کمیسیون مستقل حقوق بشر؛ جامعه مدنی بطور کل، مطبوعات، جامعه بین المللی و هم چنان چارچوب قانونی و میکانیزم های مناسب برای تحقق حقوق زنان.
در حوزه خصوصی و عمومی یعنی فعالیت‌های مدنی و حرفه‌ای خود برای رفع موانع ذکر شده منجمله تبعیض چه کرده‌اید و چه می‌کنید؟
درحوزه خصوصی کوشش کرده‌ام که اولاد هایم درس بخوانند و تحصیل کنند و همین آرزو را برای هر دختری و پسری دارم. درحوزه عمومی هم مقالاتی که نوشته‌ام حکایت ازاین می‌کند که تاچه اندازه علیه تبعیض مبارزه کرده‌ام. به حیث آموزگار و استاد همیشه بر این نکته تأکید داشته ام که معیار سنجش قدرت و توانمندی یک شخص یا کشور علم ودانش است نه سلاح و زور محض.
اگر پیام خاصی دارید، بفرمایید.
به امید آینده‌ای که هیچگاه شاهد نقض حقوق و بی‌عدالتی نباشیم و مردم خودشان بدون هراس و دخالت دیگران زعیم/زعامت کشور شان را انتخاب کنند و معیار خوبی، شایستگی، تعهد، وطندوستی و خدمت به مردم باشد.
-
«افغانستان به روایت دیگر» کمپینی است که به وسیله آرمان شهر OPEN ASIA و فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشرFIDH به مدت ۱۰۰ روز تا انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان جریان دارد. در این کمپین شخصیت های برجسته اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با گفتگو در مورد جامعه ای که دربرگیرنده حقوق زنان و حقوق انسان باشد، صدای مترقی افغانستان را به گوش میرسانند.
شما می توانید روزی یک مصاحبه از کمپاین «افغانستان به روایت دیگر» را در روزنامه ۸ صبح و انگلیسی آن را در وبسایت روزنامه هافینگتون پست (Huffington Post) بخوانید. همچنین این مصاحبه ها در وبسایت فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر (FIDH) نیز قابل دسترس است.
وبسایت فدراسیون بین المللی حقوق بشر: www.fidh.org
وبسایت روزنامه هافینگتون پست: www.huffingtonpost.com/unveiling-afghanistan
