پدرخوانده طالبان: حمیدگل و میراث او

منبع: دویچه ویله؛ نویسنده: شمیل شمس،برگردان:حمید مهدوی؛ برگرفته از اطلاعات روز
رییس پیشین آی.اس.آی به دلیل خونریزی مغزی در نزدیکی اسلام آباد مرده است. حمیدگل که به «پدرخوانده طالبان» مشهور بود، تا زمان مرگ‌اش یک نظریه‌پرداز اسلامی باقی ماند. او یک میراث خطرناک برجای گذاشته است.
پس از نشر خبر مرگ حمید گل در شبکه‌های تلویزیونی پاکستان در ۱۵ ماه اگست، یکی از دوستانم در تماس تیلفونی به من گفت: «حمید گل نمرده است، او به شکل سازمان‌های جهادی بی‌شماری، ازجمله طالبان، و شعارهای اسلامی دولت پاکستان که از زمان جنگ افغانستان در دهه ۱۹۸۰ تا کنون ادامه داشته است، زنده است». جنرال حمیدگل، رییس پیشین سازمان استخباراتی پاکستان، آی.اس.آی، بخاطر نقشش در جنگ افغانستان علیه شوروی‌ها و حمایتش از طالبان، در افغانستان و پاکستان یک چهره جنجالی بود. یک تعداد از مورخان او را «پدر طالبان» خوانده اند؛ اما پدرخوانده [طالبان] دقیق‌تر است؛ چون او طالبان را ایجاد نکرد، بلکه صرف پرورش داد. در افغانستان، گاهی او را «قصاب افغان‌ها» خوانده اند.
در حالی‌که لیبرال‌های افغانستان و پاکستان بخاطر مرگ حمید گل شادمانی می‌کنند؛ بسیاری‌ها در پاکستان عزادار مرگ او هستند. او صرف رییس پیشین آی.اس.آی نبود؛ بلکه یک نظریه‌پرداز بخش‌های محافظه کار پاکستان، روزنامه نگاران جناح راست، مولوی‌ها و شاگردان مدرسه‌ها و یک جناح قدرت‌مند ارتش پاکستان نیز بود. ارشاد محمود، فعال مستقر در اسلام آباد به دویچه ویله گفت: «در مقایسه با جنرال ضیاالحق، دیکتاتور ارتش پاکستان در زمان جنگ افغانستان، حمیدگل کم‌تر مشهور است؛ اما نقش او به ویران‌گری نقش ضیاالحق بود.» «او مسئول ویرانی افغانستان بود و میراث او به همان اندازه برای پاکستان خطرناک است. افغان‌ها از او متنفرند و حق دارند متنفر باشند.»
نقش حمید گل در گسترش ستیزه‌جویان اسلام‌گرا در کشمیر تحت کنترول هند نیز به خوبی مستند شده است. دهلی جدید او را مسئول انحراف شورشیان و اسلحه از جنگ افغانستان به سرینگر در اواخر دوره کاری‌اش به عنوان رییس سازمان استخباراتی پاکستان در سال ۱۹۸۹، می‌داند. کشمکش ارضی بر سر منطقه کشمیر شمالی برای شش دهه میان هند و پاکستان ادامه داشته است و هردوی این کشور هسته‌ای این منطقه را جز تمامیت شان ادعا دارند. هند و پاکستان ، از زمان استقلال شان از بریتانیا در سال ۱۹۴۷، دوبار بر سر کشمیر جنگیده‌اند.
پس از بازنشستگی، حمید گل به یک کارشناس امنیتی تبدیل شد و در تلویزیون‌ها به دفاع از طالبان و شورشیان کشمیر ظاهر می‌شد. احزاب اسلامی پیوسته از او در تجمعات ضد غربی شان دعوت می‌کردند.
غفار حسین، کارشناس مبارزه با تروریزم مستقر در بریتانیا در فیس بوکش نوشت: «مردی که مسئول بسیاری از هرج و مرج و خونریزی‌ها در جهان بود، درگذشت؛ اما میراث کمک او به پاکستان و تبدیل کردن این کشور به یک پناه‌گاه تروریستان پابرجا خواهد بود».
حمید گل و طالبان
حمید گل از سال ۱۹۸۷ – ۱۹۸۹، زمانی که جهاد افغانستان علیه اتحاد جماهیر شوری سابق که از حمایت امریکا برخوردار بود، در آخرین مراحلش قرار داشت؛ رییس آی.اس.آی بود. اسلام گرایان او را قهرمان جنگ افغانستان می‌خوانند؛ قهرمانی که باعث شد [مجاهدین] در جنگ با شوری‌ها به پیروزی تاریخی دست یابند. زمانی که ایالات متحده، پس از خروج سربازان شوروی از افغانستان، به افغانستان پشت کرد؛ حمید گل و سازمان آ.اس.آی به کار شان ادامه دادند تا یک حکومت دوست پاکستان را در کابل نصب کنند. وقتی جنگ داخلی مرگ‌بار در همسایگی پاکستان درگرفت، آی.اس.آی از یک تعداد گروه‌های اسلام گرا حمایت کرد تا علیه جناح‌های طرفدار هند و طرفدار روسیه بجنگند.
فاروق سالحریا، محقق پاکستانی و ژورنالیست مقیم لندن به دویچه ویله گفت: «حمید گل و آی.اس.آی اجازه ندادند هیچ حکومتی پس از خروج نیروهای شوروی در افغانستان موفق شوند. این یکی از بدترین دوره‌ها در تاریخ افغانستان بود و حمیدگل طراح آن بود». وی اضافه کرد که وضع تا حدی خراب شده بود که وقتی طالبان به عنوان یک نیرو ظهور کردند، اکثریت افغان‌ها انتخابی جز استقبال از آن‌ها نداشتند. با این حال، فاروق اضافه کرد که حمید گل بنیان‌گذار طالبان نبود: «حمید گل از جنگ سالارانی چون گلبدین حکمت‌یار در برابر داکتر نجیب الله، رییس جمهور پیشین (۱۹۸۷ – ۱۹۹۲)، و برهان الدین ربانی (۱۹۹۲ – ۱۹۹۶) حمایت می‌کرد». وی اضافه کرد که این بی نظیر بوتو، نخست وزیر ملکی پیشین و نصیرالله بابر، وزیر داخله وی، بودند که طالبان را ایجاد کردند و گفت: «[حمید گل] صرف زمانی حمایتش از طالبان را آغاز کرد که آن‌ها به عنوان یک جنبش قدرت‌مندتر شدند».
«طالبان مردم ما هستند»
حمیدگل در اواخر دهه ۱۹۹۰ فعالیت‌های سیاسی‌اش را در پاکستان آغاز کرد. روابط او با سازمان پیشینش زمانی رو به وخامت گذاشت که جنرال پروزیر مشرف تصمیم گرفت در تلاش‌های ایالات متحده به منظور سرنگونی حکومت طالبان در کابل، پس از حادثه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ و حملات تروریستی در مرکز تجارت جهانی و پنتاگون، طرف آمریکا را بگیرد.
فاروق گفت: «اتحاد پاکستان با ایالات متحده علیه طالبان، بسیاری از جنرال‌های پیشین ارتش را که از اسلام گرایان حمایت کرده بودند، رنجاند.» «این اختلافات هنوز در درون ارتش وجود دارد. در حالی که برخی از جنرالان ارتش فکر می‌کنند که «بازی دوگانه» با غرب – کشتن تعدادی از طالبان و نجات دادن تعداد دیگر – یک استراتیژی خوب است؛ افرادی چون حمید گل از اسلام آباد خواستند که از صمیم قلب از اسلام گرایان حمایت کنند».
روابط آی.اس.آی با ایالات متحده و سازمان استخبارات مرکزی آن (سی.آی.ای)، پس از کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر القاعده در شهر ابوت آباد در سال ۲۰۱۱، خراب‌تر شد. روابط در طول دهه گذشته پیچیده باقی ماند. ایالات متحده پیوسته ارتش پاکستان و آی.اس.آی را به حمایت از برخی از جناح‌های طالبان متهم کرده است، اتهامی که اسلام آباد همیشه آن را رد کرده است.
حمید گل تا هنگام مرگش منتقد سرسخت سیاست‌های امریکا در افغانستان و پاکستان باقی ماند. به عنوان یک نظریه پرداز اسلام‌گرا، او از سازمان‌های جهادی بی‌شماری حمایت کرد و باور داشت که پاکستان و افغانستان به یک رژیم اسلامی نیاز دارند تا صلح پایدار در منطقه تامین شود. حمید گل یک بار در یک مصاحبه تلویزیونی گفته بود: «طالبان مردم ما هستند. آن‌ها بر ما خشمگین اند؛ اما می‌توانیم دوباره آن‌ها را طرف خود بیاوریم.»