گفت‌وگو با مبینه ساعی خیراندیش فعال مدنی و مسوول رادیو رابعه بلخی در ولایت بلخ، در ادامه در ادامه کمپین «افغانستان به روایت دیگر» منتشر شده است.
• لطفا خودتان را معرفی کنید؟
مبینه ساعی خیراندیش هستم، یکی از فعالین مدنی و مسئول رادیو رابعه بلخی در ولایت بلخ، تحصیلاتم را در بخش ژورنالیزم به پایان رساندم و نزدیک به شانزده سال می‌شود که فعالیتهای مدنی و مدت ۱۲ سال هم در بخش‌های رسانه کار می‌کنم، بویژه مدیر مسوول رادیو خانم‌ها در بلخ هستم. در این رایو دو هدف را دنبال می‌کنم: یکی، ظرفیت سازی جوانان اعم از دختران و پسران و دوم، آگاهی دهی برای شهروندان در زمنیه‌های گوناگون، مثلاً خانواده، حقوق و مکلفیت‌های زنان و غیره.
• لطفا یک یا دو خاطره مهم که در ان حقوق بشری شخص شما نقض شده و در زندگی شما تاثیرگذار بوده، تعریف کنید.
بدون تردید اکثریت زنان در این کشور هنوز هم دسترسی به حقوق انسانی‌شان ندارند و جامعه هم به زنان کمتر ارزش و حق قایل است که این‌ها به نحوی نقض حقوق بشری یک انسان به شمار می‌رود. به صورت ویژه زمانی که من از طریق رقابت اصلاحات اداری در ولایتی بلخ، نامزد یک پست بودم ولی واسطه‌گرایی و روابط به جای ظوابط نگذاشت که حق به حقدار برسد، و من نسبت به توانایی که داشتم نتوانستم به حقم برسم و کسی دیگری معرفی شد، که این مساله باعث نقض حقوق شخصی‌ام شد. دیگر این که زمانیکه طالبان شمال کشور را اشغال کردند، من صنف دوم دانشگاه بودم، ولی به دلیل مخالفت آن‌ها مجبور شدم که تا ختم شکست‌شان از دانشگاه دور باشم و بعد از آن وارد دانشگاه شدم. به دلیل تبعیض که آن‌ها نسبت به زنان داشتند، باعث شد که بهترین دوران زندگیم دور از تحصیل سپری شود که خود نقض اشکار حقوق شخصی‌ام به حساب می آید.
• سه دستاورد مهم این دوران (جدید) چه بوده است؟
یکی هم حضور بیشتر زنان در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بود. حضور جوانان و زنان زیادی در این سال ها توانستند در بخش های هنری مثل نویسندگی، نقاشی و رسانه ها فعالیت داشته باشند. در بخش اقتصادی تجارت گسترش یافت و به خصوص زنان در جرخه اقتصادی نقش مهمی داشتند. چیزی که در گذشته وجود نداشت.
• چه چیزی در دوران جدید اعتماد شما را جلب کرده و شما آن را به عنوان یک نواوری، ابتکار مثبت و یک چیز خوب ارزیابی می کنید؟
هیچ چیز اعتماد مرا جلب نمی کند. نا امنی و جنگ، تلفات ملکی و بسته شدن مکاتب در اکثریت نقاط کشور، باعث شده است که هیچ چیزی اعتماد مرا به خود جلب نکند.
• مهم ترین ترس امروز شما چیست؟
حضوری مخالفین در نقاط مختلف کشور، سازش‌های حکومت با طالبان از بزرگترین ترس و نگرانی من به شمار می‌رود. بخصوص سپردن قدرت به طالبان و شریک کردن آن‌ها در بدنۀ حکومت است که در این صورت مهمترین ضربه را زنان می‌بینند. کمیسیون صلح از سوی کرزی به همین صورت ایجاد شد که طالبان به بدنۀ حکومت آورده شوند. اگر طالبان وارد دستگاه قدرت شوند بیشترین آسیبی را که خواهند دید زنان افغانستان هستند.
• از نظر شما سه چالش بزرگ (ساختاری، اجتماعی و فرهنگی) پیش روی افغانستان چیست؟
جنگ، اقتصاد ضعیف، نداشتن روابط مستقل با کشورهای خارجی از مهمترین چالش‌های پیش روی افغانستان به شمار می‌رود.
همچنان تبدیل شدن افغانستان به جنگ‌های نیابتی میان پاکستان و هند و قدرت‌های بزرگ.
• آیا شما فکر میکنید جامعه افغانستان امروز اجازه خواهد داد که دوباره سناریوی بسته شدن مکاتب به روی دختران و عدم حضور اجتماعی زنان تکرار شود؟
شکی نیست که مردم افغانستان چنین اجازه‌ای را نخواهند داد ولی ساز و بافت‌های در درون نظام وجود دارد که مردم را نسبت به دولتبسیار بد بین ساخته اند. ب جنگ باعث مسدود شدن مکاتب بروی دختران و پسران می‌شود، اگر قدرت‌های جهانی و رهبران حکومتی افغانستان بخواهند، جنگ خیلی سریع خاتمه می‌یابد. اگر باطالبان سازش صورت نگیرد و باآن‌ها برخورد جدی شود، جنگ‌ها خاتمه می یابد، و مکاتب بروی دختران هیچ‌گاهی بسته نخواهد شد. متاسفانه هم حکومت و هم امریکا از طالبان به عنوان یک ابزار تهدید برای کشورهای منطقه و مخالفین شان استفاده می‌کنند. من فکر می کنم امریکا در در افغانستان برای کاهش نفوس ایران هر کار می کند. اما برای آرامش افغانستان هیچ کاری نخواهد کرد. برعکس کشورهای منطقه نیز برای تضعیف امریکا هر کاری می کند. افغانستان فعلا میدان جنگ نیابتی است.
• ایرادات و مشکلات ۵ دوره انتخابات گذشته چی بوده است؟
مهمترین مشکل تقلب بود. فریب دادن مردم، با فریب آن ها را به پای صندوق های رای آوردن و از طرف دیگر تقلب کردن و نتیجه انتخابات را به نام خود اعلام کردن و سلام.
• با توجه به تجارب گذشته، انتخابات پارلمان آتی را چگونه می بینید و برای بهبود آن چه پیشنهاد دارید؟
اگر تجربه شخصی خود را بگویم، تا ۱۶ حمل بسیار مردم را تشویق به رفتن به صندوق های رای کردم اما بعد از به دور دوم کشیده شدن انتخابات به دلیل همان سازش ها از فعالیت دست کشیدم. به طور نمونه امروز هم نمی‌خواهند شناسنامۀ الکترونیکی به شهروندان توزیع شود، تا انتخابات‌های پیشرو از تقلب‌ها محفوظ باشد. دلیل عدم توزیع آن این است که باز زمینه‌های تقلب در انتخابات پارلمانی مساعد باشد. باید تذکره های الکترونیکی توزیع شود، به رای مردم احترام گذاشته شود و به رای مردم احترام گذاشته شود.
• یک خاطره که در آن حقوق بشری یکی از اعضای زن خانواده و یا آشنایان شما ( خواهر، مادر، همسر، خاله، عمه) نقض شده، تعریف کنید؟
دختر کاکایم که سال‌ها قبل از دواج کرده بود ولی به دلیل خشونت‌های خانوادگی، بی‌توجه‌ای در برابرش از سوی خانواده شوهر، جبر و ظلم که در برابرش وجود داشت، این دخترا را معیوب ساخت. من سراسر زندگی ایشان را شاهد بودم و همین میانجیگری ما بود که توانستیم حداقل زندگی‌شان را از فروپاشی نجاد بدهیم.
• سه عامل بازدارنده (ساختاری، اجتماعی و فرهنگی) در مقابل مشارکت زنان در عرصه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چیست؟
جنگ، موجودیت فساد اداری در ساختارهای حکومت، سطح پاین سواد در خانواده‌ها، سنتی بودن جامعه وغیره دست به دست هم داده تا مانع مشارکت زنان در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی باشد.
• به نظر شما سه مطالبه عمده زنان به طور کلی چیست؟
از بین بردن جنگ، خرافات و افراط‌گرایی و خشونت‌های که در مقابل‌شان از سوی خانوداه‌ها وجود دارد از خواست‌های عمدۀ زنان به شمار می‌رود که در از بین بردن این موانع تمام زنان با هم هم فکر هستند.
• منابع و مراکز قابل اتکا در داخل افغانستان برای پیشبرد حقوق/مطالبات زنان چه کسانی هستند؟
منابع دولتی و غیر دولتی در افغانستان زیاد است و در این راستا‌ها فعالیت می‌کنند. مثل کمیسیون مستقل حقوق بشر، وزارت امور زنان، ریاست‌های که از سوی وزارت زنان در ولایات کار می‌کنند، همچنین موسسات زنان برای زنان و سایر نهادهای خصوصی که در زمینه‌های حقوق زنان فعالیت می‌کنند، موثر هستند.
• با توجه به صحبتهای خوبی که شما در این مصاحبه انجام دادید شما در حوزه خصوصی و یا عمومی یعنی فعالیتهای مدنی و حرفه ای خود برای رفع موانع ذکر شده من جمله تبعیض چه کرده اید و چه می کنید؟
من یک فعال مدنی هستم و همیشه به‌خاطر بلند کردن صدای زنان در جامعه تلاش کردم، علاوه براین در ده‌ها کنفرانس از داخل تا خارج به دفاع از حقوق زنان اشتراک کردم، همچنان برنامه‌های رادیوی رابعه بلخی در راستای خانواده، مشکلات موجودۀ زنان و همچنین حقوق زنان فعالیت می‌کند. همیشه در این برنامه‌ها تلاش کردم که تا آگهی دهی نمایم. بخصوص در زمنیه‌های مکلف بودن مرد و زن در زندگی و برداشتن تبعیض و بی‌عدالتی نسبت به زنان. مثلاً حق مساوی زندگی و تحصیل برای همه.
• اگر پیام یا صحبت خاصی دارید، بفرمایید؟
ج، پیام من به تمام نهادهای محترمی که در راستای حقوق زنان فعالیت می‌کنند این است که دراین زمینه صادقانه عمل کنند.
نام مصاحبه گر: بیژن برناویچ
تاریخ و محل ثبت مصاحبه: مزار شریف
نام مصاحبه شونده، شغل و چند خط مختصر در معرفی مصاحبه شونده: فعال حقوق زنان
محل تولد مصاحبه شونده: مزار شریف
