نیکی محجوب
بی‌بی‌سی
“فاطمه، دختر ۴ ساله در زنجان که از ناحیه لگن توسط نامادری داغ شده، در اثر شدت جراحت در بیمارستان بستری می‌شود. دختر ۶ ساله در بوشهر مورد کودک آزاری مادر و و مردی که با مادر ارتباط داشت قرار گرفت و یک چشم او بر اثر سوختگی تخلیه شد.”
این اخبار تازه‌ترین اخباری است که در مورد کودک آزاری در ایران منتشر شده است. به اعتقاد کارشناسان حوزه کودک، بسیاری از موارد کودک آزاری به دلایل مختلف علنی نمی‌شود. براساس اعلام صدای یارا (تلفن اضطراری برای کودکان در معرض آسیب) در بهار امسال ۱۲ مورد کودک آزاری به این مرکز گزارش شده است.
آمار دقیقی از تعداد موارد کودک آزاری در ایران در دست نیست، اما کارشناسان بر این باورند که تعداد موارد کودک آزاری در حال افزایش است.
این مسئله علاوه بر آنکه به عنوان یک آسیب اجتماعی شناخته شده است، بنا بر ماهیت در خفا انجام می‌شود. در عین حال بسیاری از پدران و مادران صرف نظر از سطح سواد و وضعیت مالی، ممکن است با بسیاری از انواع کودک آزاری آشنا نباشند.
براساس ماده دوم قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مصوب سال ۸۱، هر نوع آزار و اذیت کودکان و نوجوانان که موجب صدمه جسمی، روانی و اخلاقی به آنها شود و سلامت جسم و روان آنها را به مخاطره اندازد، ممنوع و از مصادیق کودک آزاری است.
امین الله قرایی، آسیب شناس، پیشتر در گفت و گو با رسانه‌های ایران با اشاره به فرهنگ سنتی در ایران گفته بود: “یک نگاه سنتی غلط بر این باور است که والدین بر کودکان حق دارند و صلاح و مصلحت آنان را می‌دانند، لذا والدین اجازه هرگونه برخورد را با کودکان خود دارند که متاسفانه این دیدگاه غلط موجب شده است تا واکنش مناسبی با کودک‌آزاری شکل نگیرد.”
استفتا از مراجع تقلید در خصوص تنبیه کودکان
خبرگزاری دانشجویان ایران در دی ماه سال ۱۳۸۴ از مراجع تقلید در خصوص تنبیه کودکان استفتا کرد:
- آیت الله مکارم شیرازی: کودک آزاری در شرع اسلام جایز نیست و هرگاه پدر یا مادری مرتکب چنین کاری شوند حاکم شرع می‌تواند آنها را تعزیر کند و اگر کاری باشد که منتهی به فوت یا نقص عضو یا جراحتی گردد، دیه دارد ولی تنبیه های جزئی و مختصر که هیچگونه اثری روی بدن نگذارد آن هم در صورت ضرورت ،مانعی ندارد و چه بهتر که از آن هم صرف نظر شود و از طریق تشویق و محبت اقدام به تربیت شود
- آیت الله موسوی اردبیلی: حد شرعی تنبیه اولاد آن اندازه‌ای که موجب دیه نباشد اشکال ندارد آن هم در صورتی که اولاد بدون آن تنبیه تربیت نشود و بیش از آن اندازه موجب دیه بر پدر و مادر می‌شود و موارد مختلف است، ممکن است در بعضی از آنها قصاص باشد.
- آیت الله صانعی: در راستای ادب و تربیت کودکان توسط والدین تنها اذن حداکثر پنج ضربه و یا شش ضربه نه زیادتر آن هم با انحصار راه تربیت به آن و در مسیر جلوگیری از فساد اخلاقی و ارتکاب کارهای ناشایست و به شرط اینکه ضربه به طور سخت و موجب زخم شدن و یا تغییر رنگ پوست نباشد اجازه داده شده.
فقر، بیکاری، بدسرپرستی، اعتیاد، گذشته خشونت آمیز و تقسیم بندی جنسیتی در جامعه از جمله عوامل کودک آزاری به حساب می‌آید.
در عین حال براساس تحقیقات انجام شده، پدر و مادرهایی که خود مورد تنبیه بدنی قرار گرفته‌اند را نمی توان با این جمله که اگر فرزندتان را تنبیه کنید مرتکب کودک آزاری شده اید، مجاب کرد و بسیاری از زوج‌ها قبل از بچه دار شدن نیاز دارند تا در مراکز مختلف در مورد نحوه ارتباط با کودکان آموزش ببینند.
در همین حال کارشناسان معتقدند که قوانین موجود به دلیل خلأهای مختلف نمی‌تواند به خوبی در مقابله با کودک آزاری وارد عمل شود، از طرفی فرهنگ سنتی که شکایت از والدین به دلیل بدرفتاری با کودک را بد دانسته و از طرفی تعاریف قوانین موجود و برداشت‌های مختلفی که از آن می‌شود، روند مبارزه با این معضل را کند کرده است.
یک فعال حقوق کودک به بی‌بی‌سی فارسی گفت که حتی راه اندازی سامانه ۱۲۳ ( خط اضطراری برای کمک به کودکان) نیز به دلایل مختلف نمی‌تواند چندان کمکی به این مسئله بکند. از جمله دلایلی که توسط این کارشناس برشمرده شد، نبود نیروی کافی و بودجه لازم در سازمان بهزیستی برای استفاده کنندگان از این سامانه و از طرفی نیز مشکل قانونی بود.
به گفته این فعال حقوق کودک، اگر با ۱۲۳ تماسی گرفته شود، سامانه مجوزی برای ورود به مکان مورد نظر ندارد و نهایتا ماموران نمی‌توانند تا لحظه دریافت اجازه ورود اقدامی انجام دهند.
در همین حال قوانین موجود که در سال ۸۱ به تصویب رسیده نیز با تفاسیر مختلفی روبرو شده است که همین امر موجب انتقاد فعالان حوزه کودک و برخی از وکلای مرتبط با این پرونده‌ها شده است.
در ماده ۵ این قانون آمده کودک آزاری از جرائم عمومی است و احتیاج به شاکی خصوصی ندارد، اما در همین حال در ماده هفت این قانون اقدامات تربیتی در چارچوب ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ و ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی مصوب سال ۱۳۱۴ از شمول این قانون مستثنی شده است.
مفاد این دو ماده مربوط به حد اختیار والدین و مسئولان نگهداری اطفال نسبت به تنبیه کودک به شرطی است که از “حد تنبیه متعارف فراتر نرود”.
این در حالی است که منظور قانون گذار از “تنبیه متعارف” مشخص نیست.
در سالهای اخیر با افزایش موارد کودک آزاری، تعدادی از کودکان در اثر شدت جراحت جان خود را از دست داده‌‌اند، هر چند آمار دقیقی از تعداد آنها در دست نیست.
از مجموع کودک آزاری های ثبت شده در ایران، عامل اصلی این رفتار ۴۸.۵ درصد پدران و ۲۳.۸ درصد از مادران گزارش شده است.
بر اساس این گزارش ۹۰ درصد از کودک آزاری‌ها در محیط خانه روی می‌دهد.
