سیده مژگان مصطفوی معین مسلکی وزارت امور زنان و استاد دانشکده ژورنالیسم در کابل است. مهم‌ترین ترس او جنگ است. چرا که به گفته وی در طول تاریخ افغانستان اولین و اصلی‌ترین قربانیان جنگ‌ها زنان بوده‌اند وکوچک‌ترین تغییر منفی در جامعه بار اضافی بر دوش زنان خواهد بود. آرزویش داشتن صلحی پایدار است تا زنان قربانی خشونت‌ها نباشند.
لطفاً خودتان را معرفی کنید؟
من استادیار در دانشگاه کابل هستم، استاد دانشکده ژورنالیسم دانشگاه کابل. در رشته علوم ارتباطات اجتماعی تحصیل کرده‌ام و فعلاً نیز دانشجوی دوره دکترا در همین رشته هستم. با وزارت امور زنان نیز همکاری دارم.
لطفاً یک یا دو خاطره مهم را که دران حقوق بشری شخص شما نقض شده، تعریف کنید؟
من در خانواده روشنفکری رشد کرده‌ام که به مفاهیم حقوق بشری اهمیت می‌دهد و رشد اجتماعی و تحصیلی من نیز روشنگر این مسئله هست. من نه در خانواده پدرم و نه در خانواده شوهرم در این زمینه با مشکلی برنخورده‌ام.
سه دستاورد مهم این دوران (جدید) چه بوده است؟
نهضت زنان افغانستان تاریخ یک صد ساله دارد. اما با افت و خیزهای موجود در این تاریخ، ۱۲ سال گذشته زمان بسیار خوبی بود که زنان بتوانند حرکت‌های خوبی را انجام دهند. زنان در افغانستان پشتیبانی قانونی برای دفاع از خویش نداشتند، تدوین قانون محو خشونت علیه زنان دستاورد خوبی است که در محاکم قابل‌اجراست. قانون خانواده که تدوین آن سه سال زمان برد نیز قانون کاملی است و شامل صدها سیاست و قانون برای دسترسی زنان به عدالت است و یک برنامه کاری ملی برای زنان از جمله فعالیت‌ها در عرصه قانون‌گذاری و به رسمیت شناختن زن در قانون افغانستان محسوب می‌شود، از این رو می‌توان گفت که دهه گذشته دهه درخشانی برای زنان افغانستان بوده است و در سال‌های پیش رو امید دارم که بتوانیم برای تطبیق هر چه بیشتر این قوانین گام‌های عملی برداریم. با توجه به ماده ۲۲ قانون اساسی مشارکت و رهبری سیاسی زنان نیز در دهه گذشته در خور توجه بوده است به عنوان مثال در پارلمان حدود ۲۷ درصد نمایندگان زن هستند که در کشوری مانند افغانستان بی‌نظیر است. سیستم سهمیه‌بندی برای حضور زنان در پارلمان و در دو قوه دیگر باعث شده تا برای اشتراک زنان در عرصه‌های مختلف کاری، گام‌های بلندی برداشته شود و مسئله دیگر حضور گسترده زن‌ها در مکاتب و دانشگاه‌ها بعد از گذراندن یک دوره کور (که حتی دخترها اجازه تحصیل نداشتند) است. اما امروزه ۴۱ درصد شاگردان مکاتب را دختران تشکیل می‌دهند که مسئله مهمی است و همچنان می‌توان گفت که دستاورد خوبی برای زنان در دوره دمکراسی در افغانستان است.
چه چیزی در دوران جدید اعتماد شما را جلب کرده و شما آن را به عنوان یک نوآوری، ابتکار مثبت و یک چیز خوب ارزیابی می‌کنید؟
بزرگ‌ترین نوآوری حمایت و باورمند شدن تدریجی خانواده‌ها به حقوق زن است. قبلاً دختران را در امور سنتی منزل آموزش می‌دادند اما رشد نهادهای مدنی و کار زنان در این نهادها نگرش مردم را تغییر داد و اکنون برای دختران خویش چیزی بیش از آموزش کارهای خانه می‌خواهند. شما کمتر فامیلی را می‌بینید که مایل نباشد دخترش درس بخواند. رشد سریع نهادهای مدنی که در زمینه زنان فعالیت می‌کنند نیز از جمله موارد مثبت هست. بیش از ۵۲۰ نهاد مدنی در وزارت امور زنان ثبت شده است. رشد رسانه‌های زنان مثل خبرگزاری زنان افغانستان و مجله‌ها و رادیوها که برای زنان کار می‌کنند، همه و همه نوآوری در حوزه زنان محسوب می‌شود که ما قبلاً آنها را نداشتیم. در گذشته تنها یک رادیو و یک تلویزیون داشتیم که به مسایل زنان به صورت جدی نمی‌پرداختند.
مهم‌ترین ترس امروز شما چیست؟
در طول تاریخ افغانستان اولین و اصلی‌ترین قربانیان جنگ‌ها زنان بوده‌اند. کوچک‌ترین تغییر منفی در جامعه بار اضافی بر دوش زنان خواهد بود. به طور مثال اگر شوهر یا پسر زن در جنگ کشته شود، زنان بار آوارگی و بدبختی آن را به دوش خواهند کشید. آرزوی من داشتن صلحی پایدار است تا زنان دیگر قربانی خشونت‌ها نباشند.
سه چالش بزرگ (ساختاری، اجتماعی و فرهنگی) پیش روی افغانستان چیست؟
مداخله کشورهای همسایه در امور کشور یک نوع چالش سیاسی است که باعث شده ما دچار جنجال‌هایی شویم که مانع از توسعه و پیشرفت افغانستان می‌شود. عدم استخراج معادن و نداشتن متخصص و عدم به‌کارگیری نیروی بشری موجود در افغانستان چالش دیگری در عرصه اقتصاد است. ما منابع زیرزمینی زیادی داریم که با برنامه‌ریزی درست می‌توانستیم از آنان استفاده بهینه و درستی بکنیم. به عنوان مثال اگر ما پالایشگاه نفت و گاز داشته باشیم از بیرون بی‌نیاز هستیم زیرا این مواد را ما در کشور خویش داریم. چالش دیگر مسئله آب است. اگر ما آب‌های درون کشور را مهار بسازیم و بندهای برق آبی بسازیم، می‌توانیم برق حرارتی داشته باشیم. اگر درست برنامه‌ریزی کنیم از خرید برق تاجیکستان بی‌نیاز می‌شویم. نداشتن روحیه وحدت ملی نیز از جمله چالش‌هایی است که همیشه باعث شده که دیگران استفاده‌های خویش را از این نقطه‌ضعف مردم افغانستان داشته باشند.
فکر می‌کنید جامعه افغانستان امروز اجازه خواهد داد که دوباره سناریوی بسته شدن مکاتب به روی دختران و عدم حضور اجتماعی زنان تکرار شود؟
امیدوارم که هرگز این مسئله تکرار نشود. مردم افغانستان از ۱۲ سال بدین سو تغییر زیادی کرده‌اند و به بلوغ اجتماعی رسیده‌اند که درس و مکتب دختران برای آنان از مسایل مهم و یک اولویت برای خانواده‌ها به شمار می رود.
یک خاطره که در آن حقوق بشری یکی از اعضای زن خانواده و یا آشنایان شما نقض شده، تعریف کنید؟
ندادن ارثیه به زنان از رسوم معمول است که در تمامی خانواده‌ها وجود دارد و فقط به مردان خانواده تعلق می‌گیرد.
سه عامل بازدارنده (ساختاری، اجتماعی و فرهنگی) در مقابل مشارکت زنان در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چیست؟
پایین بودن سطح فرهنگ جامعه مانند بی‌سوادی که جنگ، خشونت و ناامنی با بی‌سوادی مرتبط است که در این رابطه ما باید کمپین سراسری سوادآموزی برای زنان داشته باشیم. متأسفانه بیش‌ترین تعداد بی‌سوادان در کشور را زنان تشکیل می‌دهد. دیدگاه سنتی در حقوق بشر دامن‌گیر تمام جامعه افغانستان است، مثلاً زنان، دختران و پسران افغانستان قربانی ازدواج اجباری می‌شوند. در عرصه اجتماعی حضور زنان با توجه به عصر و زمان فعلی که در آن قرار داریم، کافی نیست. در سطح شهرها مشارکت زنان خوب است اما در روستاها مشارکت زنان در جامعه وجود ندارد. ما راهی طولانی پیش رو داریم تا در تمام افغانستان به صورت یکسان فعالیت زنان را شاهد باشیم. بزرگ‌ترین چالش زنان پدیده‌های اجتماعی و فرهنگی جامانده از گذشته است که زنان را رنج می‌دهد. نداشتن اعتماد به‌نفس در زنان نیز از دیگر چالش‌های موجود است. باید زنان توانمندی‌های خویش را باور کنند و برای به دست آوردن حق خویش مبارزه و برای رسیدن به مدارج بالا همتی بلند داشته باشند.
سه مطالبه عمده زنان به طور کلی چیست؟
دسترسی زنان به عدالت مهم است. همزمان تطبیق قانون اساسی، قانون مدنی، قانون محو خشونت علیه زنان و تصویب قانون خانواده می‌تواند متضمن تأمین حقوق بشری زنان باشد. محو خشونت علیه زنان در جامعه نیز از خواست زنان است که ما مجبور نباشیم هزینه‌های هنگفتی را برای محو خشونت مصرف کنیم. اشتراک زنان در سطوح رهبری و تصمیم‌گیری‌های بزرگ در حکومت نیز می‌تواند از خواسته‌های مهم زنان باشد. با توجه به مشکل بی‌سوادی زنان و عدم اعتماد به‌نفس تعداد زیاد زنان وجود زنان فعال، باعث دلگرمی و امیدواری دیگر زنان و ایجاد باورمندی در آنان می‌شود. توانمندسازی اقتصادی زنان، از دیگر مطالبات زنان به شمار می رود، آنان بیشتر از ۴۰ درصد کارگران اقتصادی را تشکیل می‌دهند. اعاده حقوق اقتصادی آنان و دریافت مستقیم پول و مزد برای زنان نیز مهم است تا بتوانند که برای کارهای خویش بازار مستقیم بیابند و در تجارت مستقیما دخیل باشند و بازارهای تجارت داخلی و خارجی را در اختیار داشته باشند.
منابع و مراکز قابل‌اتکا در داخل افغانستان برای پیشبرد حقوق/مطالبات زنان چه کسانی هستند؟
در میان نهادهای حکومتی وزارت امور زنان به عنوان مرجع سیاستگذاری و اجرایی از جمله مراکز قابل‌اتکا برای زنان است. اگر ما در وزارت زنان امکانات و بودجه بیشتری در اختیار داشته باشیم، می‌توانیم بیشتر مفید باشیم. علما و رسانه‌ها نیز در دفاع از زنان می‌توانند موثر باشند. حرف یک عالم دین بسیار تأثیرگذارتر خواهد بود تا حرف دیگران. رسانه‌ها می‌توانند باعث پیشرفت جامعه زنان باشد و همچنان جامعه هم می‌تواند باعث سوق رسانه‌ها باشد. ما خوشبختانه خبرگزاری زنان را داریم که می‌تواند برای زنان کارهای مفیدی انجام دهد به جای پخش متوالی‌هایی که در اصل زن ستیز هستند.
برای دختر خودتان چه آرزویی دارید؟
دختر ندارم ولی آرزو دارم که هر دختر افغان بتواند به آنچه شایسته آن است، برسد و به حقوق خویش دست یابد. خانه محیط امنی برای آنان باشد و بتوانند در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به مدارج عالی دست پیدا کنند.
شما در حوزه خصوصی و یا عمومی یعنی فعالیت‌های مدنی و حرفه‌ای خود برای رفع تبعیض میان زنان و مردان چه کرده‌اید و چه می‌کنید؟
در عرصه فعالیت‌های شخصی از سال ۷۰ به این سو با جامعه زنان افغانستان تماس داشته‌ام و در ارتباط تنگاتنگ بودم. مدت ۲۰ سال است که در حد توان و یا بیشتر ازان برای زنان کار کرده‌ام. من همیشه خود را خدمت‌گزار زنان دانسته‌ام تا معین وزارت امور زنان.
در طول ۷ سال و نیم که من به عنوان معین وزارت امور زنان کار کرده‌ام در حوزه کاری خویش در قسمت تأمین حقوق بشری زنان در تدوین قوانین، سیاست‌ها و مقررات به نفع زنان و تدوین برنامه ملی کاری برای زنان و توانمندسازی اقتصادی زنان تا حد توان کوشیده‌ام.
و حرف آخر؟
امید دارم که هیچ زنی از بی‌سوادی و خشونت رنج نبرد.
شما می توانید روزی یک مصاحبه از کمپاین «افغانستان به روایت دیگر» را در روزنامه ۸ صبح و انگلیسی آن را در وبسایت روزنامه هافینگتون پست (Huffington Post) بخوانید. همچنین این مصاحبه ها در وبسایت فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر (FIDH) نیز قابل دسترس است.
وبسایت فدراسیون بین المللی حقوق بشر: www.fidh.org
وبسایت روزنامه هافینگتون پست: http://www.huffingtonpost.com/unveiling-afghanistan/
