ظفرشاه رویی
منبع: ۸ صبح
داکتر سیما سمر، رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می‌گوید هرچند یادآوری از قربانیان جنگ و جمعآوری صندوق خاطرات این قربانیان مشکلی را در افغانستان حل نمی‌کند، اما این مساله می‌تواند به مرهم‌گذاری زخم‌های قربانیان و آزرده شدن وجدان جنایتکاران کمک کند.
خانم سیما سمر که روز یک‌شنبه، ۲۰ دلو، در مراسم افتتاح نمایشگاه بزرگ «خاطرات جنگ و صلح» در آرشیف ملی صحبت می‌کرد، افزود که با یادآوری از قربانیان جنگ، وجدان کسانی که عامل جنگ‌ها و جنایات بودهاند، آزرده خواهد شد و از اعمال خود اظهار پشیمانی خواهند کرد.
نمایشگاه «خاطرات جنگ و صلح»، توسط سازمان حقوق بشر و دموکراسی افغانستان راه‌اندازی شده است. در این نمایشگاه دوروزه، صندوق خاطرات شماری از قربانیان به نمایش گذاشته شده است. بیشتر این صندوق‌ها حاوی وسایل به‌جا مانده از قربانیان چند دهه جنگ و خشونت در افغانستان است.
با این‌حال، رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر می‌گوید زخم‌هایی که در طول سه دهه خشونت در قلب مردم افغانستان ایجاد شده، تاکنون التیام نیافته و یادآوری از خاطرات قربانیان این خشونت‌ها، می‌تواند به التیام بخشیدن زخم‌ها کمک کند. داکتر سیما سمر گفت: «یک تعداد فکر می‌کنند که ما با یادآوری از قربانیان، زخم‌ها را تازه و دوبار باز می‌کنیم. اما برعکس، به‌نظر من زخم‌ها موجود است، زخم‌ها التیام نیافته هرچند سی و پنج سال، ده‌سال یا سه سال از آن گذشته است. اما، با راه‌اندازی چنین محافل، برنامه‌ها و جمعآوری خاطرات قربانیان، ما به زخم قربانیان مرهم می گذاریم.»
رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر هم‌چنین افزود: «غیر از این‌‌که جمعآوری خاطرات قربانیان به زخم‌های قربانیان مرهم‌گذاری می‌کند، به‌نظر من یادآوری برای کسانی است که شریک این جنایات بودهاند. جمعآوری این خاطرات، حداقل وجدان افرادی را که شریک جنایات بودهاند، آزار خواهد داد و این یک نوعی از عدالت است. افرادی‌که در تخطی‌های حقوق بشری و جنایات علیه مردم افغانستان سهم داشته‌اند، بخواهید یا نخواهید با یادآوری این قضایا در ذهن‌شان زنده می‌شود که چه کارهایی انجام داده‌اند. امیدوار هستم که این افراد حداقل برای اولادهای خود بگویند که آن‌ها از تکرار این اعمال خودداری کنند.»
در همین‌حال، خداداد بشارت رییس سازمان حقوق بشر و دموکراسی، از برگزارکنندگان اصلی نمایشگاه بزرگ «خاطرات جنگ و صلح»، می‌گوید تا هنوز اقدامات جدی به منظور جلوگیری از واقعات و جنایات گذشته روی دست گرفته نشده است. آقای بشارت افزود، هرچند دولت افغانستان طی سال‌های اخیر در عرصه‌های مختلف دست‌آوردهای چشم‌گیری داشته، ولی توجه لازم روی نمادهای صلح، حفاظت از میراث‌های جنگ و دفاع از حقوق اساسی بازماندگان نکرده است. رییس سازمان حقوق بشر و دموکراسی افغانستان گفت: «ارج‌گذاری و دلجویی از بازماندگان قربانیان جنگ بسیار مهم به‌نظر می‌رسد. تحکیم فرهنگ احترام به اصل حیات، حراست از نمادهای خودگذری و دلجویی از مجموعه‌ها و نهادهای قربانی هم موجب التیام رنج‌ها و زخم‌های قربانیان جنگ در گذشته می‌شود و هم در چشم‌انداز آینده از بروز مجدد منازعه و بازتولید خشونت جلوگیری می‌کند.»
سازمان حقوق بشر و دموکراسی افغانستان هم‌چنین خواستار ایجاد موزیم خاصی برای نگهداری خاطرات قربانیان جنگ شده از دولت خواست تا در این زمینه توجه بیشتر کند.
در همین‌حال، داکتر سید مخدوم رهین، وزیر اطلاعات و فرهنگ، می‌گوید که دولت افغانستان یک محل مناسبی را برای ایجاد موزیم قربانیان در شهر چاریکار در نظر گرفته بود اما بودجه‌ای برای ساخت این موزیم پیدا کرده نتوانست. آقای رهین در مراسم افتتاح نمایشگاه «خاطرات جنگ و صلح»، گفت: «قرار بود که گنبد بزرگ سفیدی ساخته شود که در صورت امکان عکس‌ها و یا نامه‌های شهدای مظلوم افغانستان در دوران معاصر بر در و دیوارش نوشته شود. قرار بود عمارتی به‌شکل یک شمع ساخته شود که با گاز هر شب بعد از شام تا سحر از کیلومترها فاصله به رنگ خون روشنایی پخش کند که یادگار شهدا باشد.»
یادگار قربانیان این نمایشگاه که در آرشیف ملی در شهر کابل راه‌اندازی شده است، شماری از خانواده‌های قربانیان صندوق خاطرات وابستگان خود را که در جنگ‌ها و خشونت‌های چند دهه اخیر از دست داده، به نمایش گذاشته‌اند.
صفیه، خانم میان سالی که مادرش را در زمان حاکمیت طالبان در جنگ از دست داده، برخی از وسایل مورد استفاده مادرش را به این نمایشگاه آورده است. تسبیح، لباس، پیاله چای و چاینک از جمله وسایل و ابزاری است که صفیه به‌عنوان خاطره از مادرش نگهداری کرده است. او می‌گوید: «مادرم در جنگ طالبان شهید شد. خاطرات مادرم تنها چیزهایی‌اند که در این نمایشگاه آورده‌ام.»
حلیمه خانم دیگری که شوهرش را پس از حاکمیت نظام داکتر نجیب‌الله و آغاز جنگ‌های داخلی از دست داده است، نیز نامه‌ها و عکس‌های تکه و پاره شوهرش را به نمایش گذاشته است. شوهر حلیمه که صاحب‌منصب بود، کم‌تر چیزی از وی به‌جا مانده است. حلیمه می‌گوید: «به‌عنوان خاطره اول فرزندانش هستند اما چیزهایی که از آن استفاده می‌کرد، به‌دلیل جنگ نتوانستیم نگهداری کنیم و همه‌چیز ما در خانه ماند و فرار کردیم.»
بیگم خانم کهن‌سالی که یک پسر نوجوانش را در آغاز حاکمیت مجاهدین در کابل از دست داده است، کم‌تر چیزی از وی بدست دارد. یک قطعه عکس پاره تنها یادگار پسر شانزده‌ساله خانم بیگم است. خانم بیگم، پس از کشته شدن پسر جوانش، این عکس را از خانه یکی از فامیل‌های خود پیدا کرده و آن را به‌عنوان یگانه یادگار پسرش نگهداشته است. خانم بیگم، در پهلوی عکس پسرش، دو جام حاوی لوبیا و برنج گذاشته و می‌گوید که پسرش دوست داشت که بیشتر اوقات غذایش برنج و لوبیا باشد. او با یادآوری خاطره پسرش با چشمان اشک‌آلود و گلوی بغض کرده می‌گوید: «تمام وسایل خانه ما چور شد، تنها لوبیا و برنج است که به‌عنوان یادگار باقی مانده است. چون لوبیا و برنج را زیاد دوست داشت و همیشه برایم می‌گفت که مادر جان برایم گوشت پخته نکن من برنج و لوبیا دوست دارم.»
خشونت‌ها و درگیری‌های چند دهه اخیر قربانی زیادی از مردم افغانستان گرفته است. در حال حاضر نیز، مردم این کشور قربانی می‌دهند اما کم‌تر نهادی تاکنون حاضر شده تا برای رسیدگی به جرایم گذشته و فعلی اقدامی کند.
