هنگامه انوری، مؤسس نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال می‌گوید: «۱۰ سال برای تغییر یک جامعه می‌تواند آغاز راه باشد و برای رسیدن به هدف، این مدت، زمان بسیار کمی شمرده می‌شود.» او شکننده بودن دستاوردهای ده ساله مردم افغانستان را مهم‌ترین ترس امروز خود می‌داند و اضافه می‌کند: «اگر نظام توانمندی برای حمایت و حفظ دستاوردها نداشته باشیم، احتمال از دست رفتن حاصل کارهایمان وجود دارد.»
لطفا خودتان را معرفی کنید.
من هنگامه انوری، فعال حقوق بشر و حقوق زنان و مؤسس نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال (WCLRF) هستم.
یک خاطره که در آن حقوق بشری شخص شما نقض شده و در زندگی‌تان تأثیرگذار بوده، تعریف کنید.
با اینکه شاهد نقض حقوق بشری دیگر زنان افغانستان بودهام، خوشبختانه باید بگویم به این دلیل که در یک خانواده روشنفکر رشد کرده بودم، خاطره‌ای در این مورد ندارم.
چه چیزی در دوران جدید اعتماد شما را جلب کرده و شما آن را به عنوان یک نوآوری و ابتکار مثبت ارزیابی می‌کنید؟
آنچه که بعد از سقوط طالبان زیاد به چشم می‌خورد قوت جنبش زنان در افغانستان است. صرف نظر از اینکه این حرکت دولتی است یا غیردولتی، سیاسی است یا اجتماعی، حرکت زنان در جهت به دست آوردن حقوق خود و اعتقاد زنان به اینکه دارای حقوق برابر با مردان هستند، در این دوران بسیار چشمگیر بوده است. مثال‌های فراوانی در این مورد داریم از جمله عکس‌العمل نشان دادن خانم‌ها به صورت دسته‌جمعی در مواقع حساس تاریخی که منافع زنان در خطر بوده است. آنان بدون در نظر گرفتن خطوط سیاسی و فکری، هماهنگ با یکدیگر عمل نموده و برای رفع مشکل قدم برداشتند و در کل این بیداری زنان و حرکت دسته‌جمعی ایشان در قالب جنبش زنان و دادخواهی، یکی از مهم‌ترین ابتکارات مثبت در دوران جدید بوده است.
یکی از بهترین دستاوردهای این دوران (جدید) چه بوده است؟
وجود ماده ۲۲ در قانون اساسی افغانستان مبنی بر تساوی جنسیتی، بهترین دستاورد در این دوره به شمار میرود که ما توانستیم با تکیه بر آن گامهای جدی‌تر و سریع‌تری در راستای احقاق حقوق زنان برداریم.
مهم‌ترین ترس امروز شما چیست؟
برای داشتن جامعه‌ای سالم و به دور از تبعیض، ضرورت به ایجاد زمینه برای رشد و بروز توانمندی هر دو جنس (زن و مرد) و هماهنگی بین این دو هست که نیاز مبرم به تغییر اذهان و بعضی سنت‌شکنی‌ها دارد. ۱۰ سال برای تغییر یک جامعه می‌تواند آغاز راه باشد و برای رسیدن به هدف، این مدت، زمان بسیار کمی شمرده می‌شود. شکننده بودن این دستاوردها را می‌توان مهم‌ترین ترس امروز شمرد.
سه چالش بزرگ پیش روی افغانستان چیست؟
اولین و مهم‌ترین چالش به نظر من موضوعات امنیتی است. مسأله دوم مبهم بودن وضعیت آینده افغانستان است. با اینکه همه از انتقال قدرت و گفت‌وگوهای صلح صحبت می‌کنیم، ناآگاه بودن مردم افغانستان نسبت به آینده، مانع برداشتن قدم‌های استراتژیک خواهد شد. اختلافات نژادی، قومی و زبانی از جمله موارد تهدیدکننده دیگری است که در این اواخر به آن زیاد دامن زده می‌شود. به طور کلی می‌توانیم این سه مسأله را به عنوان تهدیدی برای جامعه افغانستان ذکر کنیم.
فکر می کنید جامعه افغانستان امروز اجازه خواهد داد که دوباره سناریوی بسته شدن مکاتب به روی دختران و عدم حضور اجتماعی زنان تکرار شود؟
بسیار سخت است که در قالب یک جمله به این سؤال پاسخ دهیم. وقتی در مجموع، مردم عام جامعه را در نظر بگیریم این احتمال بسیار کم است. در گذشته فشارهای سیاسی و نظام حاکم باعث شده بود تا دختران به مکاتب نروند و زنان از کار کردن منع شوند. در حقیقت نفرستادن دختران به مکاتب انتخاب فامیل‌ها نبوده و ساختار نظام طوری بوده است که مانع از حضور اجتماعی زنان و دختران شده است. اکنون نیز اگر افغانستان نظام توانمندی برای حمایت و حفظ دستاوردها نداشته باشد احتمال از دست رفتن این دستاوردها وجود دارد؛ زیرا ساختارهای دولتی ما آنقدر قدرتمند نیست و ساختارهای اجتماعی ما به اندازه کافی رشد نکرده است. اما اگر بخواهیم روی جامعه تمرکز کنیم، مردم به آن درجه از بیداری و آگاهی رسیده‌اند که خواهان آموزش دختران خویش باشند.
سه عامل بازدارنده در مقابل مشارکت زنان در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چیست؟
علاوه بر مسائلی که در بالا به عنوان چالش‌ها ذکر کردم، نبود تعهد سیاسی، عرف و عنعنات ناپسند را نیز می‌توانیم از عوامل بازدارنده بشماریم.
سه مطالبه عمده زنان به طور کلی چیست؟
در ابتدا می‌توان به اصرار به حفظ و تطبیق ماده ۲۲ قانون اساسی اشاره کرد. ذکر شدن تساوی حقوقی زن و مرد در قانون اساسی افغانستان، کلید گشودن بسیاری از قفل‌ها و موانع موجود در این عرصه است و تضمین‌کننده تساوی جنسیتی است. البته در صورتی که این قانون تطبیق شود، به عنوان مثال با تکیه بر این ماده قانون می‌توان برنامه‌ها و استراتژی‌هایی را ساخت که جامعه واقعاً در راستای برابری گام بردارد. دومین مطالبه زنان دسترسی به امکانات برابر برای دختر و پسر است. متأسفانه شاهد نابرابری فرصت‌ها به نفع پسرها، هم در خانواده و هم در جامعه هستیم. سومین مطالبه زنان احترام به شخصیت وکرامت انسانی زن است.
منابع و مراکز قابل اتکا در داخل افغانستان برای پیشبرد حقوق و مطالبات زنان چه کسانی هستند؟
در طول ده سال گذشته سازمان‌ها، میکانیزم‌ها و مراکز متعددی بوجود آمده است که می‌توانیم به عنوان منابع قابل اعتماد از آنها یاد کنیم. جامعه مدنی افغانستان به صورت تأکیدی ذکر می‌کنم که یکی از تکیه‌گاه‌های مستحکم برای بیان مشکلات زنان افغانستان است. کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان و وزارت امور زنان و دیگر نهادهایی که برای زنان کار می‌کنند نیز از منابع قابل اتکا برای زنان هستند. آنچه قابل تأمل است، مسأله نوپا بودن این نهادها است که برای قدرتمند شدن ضرورت به حمایت تخنیکی و سیاسی دارند.
برای دختر خودتان چه آرزویی دارید؟
نه تنها برای دختر خودم که برای دختران نسل آینده که ادامه‌دهنده مبارزات زنان و کارهای ما هستند، بیداری و آگاهی از جمله ضروریات است. قدم بعدی رشد این نسل در فضای سالم است. ما نسل جنگ هستیم و نمی‌خواهیم نسل آینده این تجربه تلخ را داشته باشد. آرزو دارم آنان در شرایط بهتری زندگی کنند و بزرگ شوند و بتوانند مصدر خدمت برای زنان باشند.
شما در حوزه خصوصی یا عمومی یعنی فعالیت‌های مدنی و حرفه‌ای خود برای رفع موانع ذکر شده من جمله تبعیض چه کرده‌اید و چه می‌کنید؟
به صورت فردی کسی نمی‌تواند ادعا بکند که کاری انجام داده است؛ اما در حرکت جمعی در مسیرهای مختلف با زنان مبارزی که در سطح رهبری قرار داشتند، گام برداشتیم. به عنوان مثال کارهای زیادی در برنامه‌های دادخواهی انجام دادیم و من بیشترین وقت خود را در قسمت کارهای تحقیقاتی سرمایه‌گذاری کردم و کوشش کردیم تا زوایای تاریک زندگی زنان را تحقیق و افشا بکنیم؛ گوشه‌هایی از زندگی زنان که در مجموع به عنوان مشکل دیده نمی‌شده است.
-
«افغانستان به روایت دیگر» کمپینی است که به وسیله آرمان شهر OPEN ASIA و فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشرFIDH به مدت ۱۰۰ روز تا انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان جریان دارد. در این کمپین شخصیت های برجسته اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با گفتگو در مورد جامعه ای که دربرگیرنده حقوق زنان و حقوق انسان باشد، صدای مترقی افغانستان را به گوش میرسانند.
شما می توانید روزی یک مصاحبه از کمپاین «افغانستان به روایت دیگر» را در روزنامه ۸ صبح و انگلیسی آن را در وبسایت روزنامه هافینگتون پست (Huffington Post) بخوانید. همچنین این مصاحبه ها در وبسایت فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر (FIDH) نیز قابل دسترس است.
وبسایت فدراسیون بین المللی حقوق بشر: www.fidh.org
وبسایت روزنامه هافینگتون پست: www.huffingtonpost.com/unveiling-afghanistan
