منبع: دیپلمات/ نویسنده: کترین پتز/ برگردان: حمید مهدوی (روزنامه اطلاعات روز)
در سه دهه گذشته، افغانستان بزرگ‌ترین تولیدکننده پناهنده در جهان بود. میلیون‌ها تن [به کشورشان] برگشته اند؛ اما مشکل همچنان پابرجاست.
بحران پناهندگی افغانستان چند دهه قدامت دارد. پس از انقلاب ثور ۱۹۷۸، افغان‌ها از کشورشان پا به فرار نهادند، با آغاز تهاجم شوروی در سال ۱۹۷۹ و در طول جنگ تعداد بیشتری از آنان فراری شدند. موج دیگری از آنان در جریان جنگ داخلی در اوایل دهه ۱۹۹۰ کشور را ترک کردند و زمانی که طالبان کنترول [اکثریت مناطق کشور] را به دست گرفتند، تعداد بیشتری فراری شدند. جنگ به رهبری امریکا در افغانستان در یک دهه گذشته تعداد بیشتری از افغان‌ها را مجبور کرده است کشور را ترک کنند، در حالی‌که ایالات متحده و دیگر کمک کنندگان بین المللی برای کمک به عودت کنندگان سرمایه گذاری کرده اند. پروژه (هزینه‌های جنگ) می‌نویسند که «قبل از شدت گرفتن اخیر خشونت در سوریه وعراق، کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل متحد گزارش داد که افغانستان، با داشتن ۳٫۷ میلیون پناهنده در ماه جولای ۲۰۱۴ و بیش از ۷۰۰ هزار بیجا شده داخلی، برای سی و دومین سال پیاپی بزرگ‌ترین تولید کننده پناهندگان جهان درسال ۲۰۱۴ باقی ماند».
نظر به گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل متحد، از سال ۲۰۰۲ بدین‌سو بیش از ۵٫۸ میلیون افغان به کشور شان برگشته اند. با این حال، در ماه دسامبر ۲۰۱۴، نزدیک به ۲٫۵ میلیون پناهنده [ثبت شده و ثبت ناشده] افغانستان در پاکستان زندگی می‌کردند و نزدیک به یک میلیون دیگر در ایران زندگی می‌کردند. آخرین گزارش تفتیشی اداره سرمفتش خاص امریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) نشان می‌دهد که وزارت امور خارجه (و برعلاوه کمیساریای عالی سازمان ملل متحد که وزارت خارجه متکی بر داده‌های آن در مورد پناهندگان است) قادر نیست به صورت مستقلانه صحت و سقم تعداد پناهندگان افغان در پاکستان و ایران را معلوم کند. این در حالی است که واشنگتن نزدیک به ۱ میلیارد دالر را از سال ۲۰۰۲ بدین‌سو در کمک به پناهندگان افغانستان در پاکستان و ایران و برنامه‌های تسهیل عودت آن‌ها به افغانستان و کمک به عودت کنندگان و بیجاشدگان داخلی هزینه کرده است. گزارش سیگار توضیح می‌دهد که «وزارت خارجه امریکا در میان دیگر عوامل، به پروژه‌های سال جاری و سال آینده‌ی کمیساریای عالی سازمان متحد در امور پناهندگان تکیه می‌کند تا به اطلاع دادن درخواست‌های بودجه سالانه‌اش به کانگرس، برای برنامه‌های که هدف شان کمک به پناهندگان افغان است، کمک کند».
بدون داده‌های دقیق، بدست آوردن بودجه کافی برای برنامه‌های [کمک] به پناهندگان افغانستان، لابی در کانگرس برای وزارت خارجه دشوار خواهد بود». در همین حال، افغان‌ها با انقلاب، اشغال و جنگ در خط مقدم آواره شدند.
در سال ۲۰۰۶، پاکستان و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان برنامه‌ای را برا ثبت پناهندگان عملی کردند؛ اما اداره ملی دیتابیس و ثبت (NADRA) «از سال ۲۰۰۷، زمانی که ۲٫۲ میلیون افغانی را که در داخل مرزهای این کشور زندگی می‌کنند، ثبت کرد؛ پناهندگان جدید را ثبت نکرده است». یک مقام رسمی اداره ثبت، پناهندگان و مهاجرت (PRM) به سیگار گفت که اداره ملی دیتابیس و ثبت «افغان‌هایی را که پس از ثبت پناهندگان در سال ۲۰۰۷ به پاکستان رسیده اند، به عنوان پناهنده در نظر نمی‌گیرد». علاوه برآن، سرپرست یک خانواده به تنهایی می‌تواند ثبت کل خانواده را تمدید کند، به این مفهوم که پاکستان نمی‌تواند به صورت واقعی صحت و سقم زنده بودن افراد ثبت شده را معلوم کند. احتمالا خانواده‌ها مرگ و میر شان گزارش نخواهند داد یا پس از بازگشت به افغانستان کارت‌های پناهندگی شان را تحویل نخواهند داد و در عوض از آن برای عبور و مرور آسان‌تر از مرز استفاده خواهند کرد.
یک نکته تکان دهنده در داده‌ها که توسط سیگار افشا شد این است که در حالی که کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان برآورد می‌کند سالانه ۲۳ هزار پناهنده افغان در اردوگاه‌های پاکستان می‌میرند، حکومت پاکستان صرف ۹ مورد مرگ و میر را بین ماه جنوری ۲۰۰۸ تا ماه جون ۲۰۱۴ گزارش داد. علاوه برآن، افغان‌هایی که در پاکستان زندگی می‌کنند به طور فزاینده‌ای میان کابل و اسلام آباد و جنگ جاری در دو طرف مرز لِه شده اند. رویترز به تازگی از خانواده مهاجری گزارش داد که تمایلی به بازگشت به افغانستان ندارد؛ اما نمی‌تواند – پس از حمله در پیشاور که در نتیجه آن احساسات ضد حکومت افغانستان تشدید شد- در پاکستان بماند: عبدالمنان گفت سر و کله پولیس در خانه‌های شان پیدا شد و خواست اسناد شان را ببیند و آن‌ها را تهدید کرد در صورتی که نتوانند در هرچند روز یک هزار تا یک نیم هزار کلدار بپردازند، به زندان خواهد انداخت. عبدالمنان گفت: «ما تصمیم رفتن گرفتیم، گزینه‌ای دیگری نداشتیم. نتوانستیم یک و نیم هزار را بپردازیم». «این خانه ماست و ما جای دیگری برای رفتن نداریم».
در مورد پناهندگان افغانستان در ایران، فقدان روابط میان ایالات متحده و این کشور مانع تلاش‌ها برای معلوم کردن درستی یا نادرستی داده‌های کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان می‌شود. هرچند وزارت خارجه امریکا داده‌های کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان را با داده‌های سازمان‌های دیگری چون کمیته بین المللی صلیب سرخ و سازمان بین المللی مهاجرت مقایسه می‌کند؛ اما برخی از این سازمان‌های نیز از داده‌های کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان استفاده می‌کنند.
مشکلات در پاکستان و ایران به یک طرف، وزارت مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان دست‌خوش فساد بوده است و نتوانسته در اجرای استراتیژی‌ای که در سال ۲۰۱۲ توسط گروه‌های مرتبط حکومت‌های افغانستان، پاکستان، ایران و ایالات متحده، کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و دیگران ساخته شد، پیشرفت قابل توجهی داشته باشد. استراتیژی راه حل‌ها در پاسخ به کاهش تعداد عودت کنندگان و مشکلات مداوم استقرار مجدد عودت کنندگان طرح شد. در حالی که میزان عودت کنندگان افزایش یافته است، بسیاری از افغان‌ها بدون هیچ دارایی‌ای [به افغانستان] می‌رسند و جنبه مهم استراتیژی راه حل‌ها توزیع مجدد زمین به عودت کنندگان است. اما وزارت مهاجرین و عودت کنندگان نتوانسته است به افغان‌های عودت کننده به اندازه کافی زمین تخصیص بدهد. یک ارزیابی مبارزه با فساد در سال ۲۰۱۳ «به رشوه، جعل اسناد، خویش خوری، اختلاس و خدمات مشتریان ناقص به عنوان موانع اجرای این برنامه اشاره کرد».
در نتیجه، وزارت خارجه امریکا تصمیمی اتخاذ کرد که «سیگار» آن را برای متوقف ساختن تامین مالی وزارت مهاجرین و عودت کنندگان «ضروری» می‌داند. در عوض، سیگار توصیه می‌کند که وزارت خارجه امریکا بر تلاش‌های حکومت افغانستان در ریشه کن ساختن فساد و ظرفیت سازی در وزارت مهاجرین و عودت کنندگان نظارت کند و در صورتی که مناسب باشد، کمک مالی به این وزارت را از سر بگیرد.
