گفت‌وگو؛ «زنان افغانستان؛ حفاظت از دستاوردها، مبارزه با افراط‌گرایی ترویج صلح و کثرت‌گرایی»
۱۵۴مین گفت‌وگو آرمان‌شهر در چهارچوب بزرگ‌داشت هفته “حقوق بشر” (۷ – ۱۰ دسامبر ۲۰۱۵) در تاریخ دهم دسامبر برابر با ۱۹ قوس/ آذر ۱۳۹۴ مصادف با روز جهانی حقوق بشر با عنوان «زنان افغانستان؛ حفاظت از دست‌آوردها، مبارزه با افراط‌گرایی و ترویج صلح و کثرت‌گرایی» در کابل برگزار شد. در پایان میزگرد، برگزیدگان چهارمین دور از جایزه بین‌المللی صلح سیمرغ نیز اعلام شدند. همچنین به مناسبت ۱۹ سالگی آرمان‌شهر کنسرت موسیقی با هنرنمایی استاد وحید قاسمی نیز برگزار شد. این برنامه‌ها به همت آرمان‌شهر و با همکاری و حمایت اتحادیه اروپا٬ سفارت و انستیتوت فرانسه، نهاد زنان سازمان ملل و همچنین اداره همکاری‌های سوییس در افغانستان به انجام رسید.
هنوز افغانستان بدترین کشور برای دختران است
نخستین بخش از آخرین روز برنامه‌های هفته حقوق بشر با سخنرانی فرانز مایکل ملبین، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در افغانستان و رییس هیات این اتحادیه چنین آغاز شد: «می خواهم فراتر از افغانستان صحبت کنم. کنفرانس قلب آسیا فرصت مهمی بود ولی کاستی هم داشت. اعلامیه ای که آن ها صادر کرده بودند، اگرچه در آن از صلح نام برده شده بود اما از زنان در صلح چیزی نگفته بودند. در حالی‌که به نظر من حضور زنان در صلح امر حیاتی است.»
آقای فرانز مایکل ملبین نماینده ویژه اتحادیه اروپا در افغانستان
به گفته ملبین، زمانی‌که نقش زنان را فراموش کنیم؛ تجربه جهان را در نظر نگرفته‌ایم: «ما باور داریم که دولت افغانستان متعهد به تطبیق حقوق زنان است، ولی نمی توانیم چشم‌مان را ببندیم که علیه زنان چه اتفاقهایی می‌افتد. هنوز افغانستان بدترین کشور برای دختران است. هنوز هم کار زیادی نیاز است تا حقوق و فرصت‌های مساوی برای زنان به وجود بیاید. حداقل ۵ زن سنگسار شدند. مدرسه‌های تندرو دختران و زنان را به تعلیم می‌گیرند. هنوز سنت‌های منفی در جامعه حکم فرما هستند؛ هنوز زن‌ها “بد” داده می شوند. (رسم دادن دختر به طرفین دعوا در منازعات)»
رییس هیات اتحادیه اروپا در ادامه توضیح داد که با وجود تمام این مصائب «اما امیدهایی هست»: «حمایت جامعه بین‌المللی امیدوارکننده است که وضعیت بهتر شود. پیشرفت‌هایی صورت گرفته و جریان دارد. امروز تعداد زیادی از زنان را می‌بینیم که در حوزه سیاست و اقتصاد حضور دارند و مبارزه کرده‌اند. همچنین در جامعه مدنی و دولت نقش خوب ایفا کرده‌اند. پیشرفتهای زنان الگویی برای کشورهایی است که زنان به حقوق خود دسترسی ندارند. سیر پیشرفتهای مثبت زنان افغانستان می‌تواند الگویی برای دیگر زنان جهان با شرایطی مشابه است.»
گرداننده پنل گفت‌وگوی آخرین روز از هفته “حقوق بشر” پرویز کاوه، مدیر مسوول روزنامه ۸ صبح بود که پس از خوش‌آمد گویی به شرکت‌کنندگان، اعضای این پنل را به گفت‌وگو دعوت کرد.
جایی که سلاح و اسلحه باشد؛ حقوق زنان به راحتی نقض می‌شود
نخستین سخنران این محفل فوزیه کوفی، نماینده مجلس افغانستان بود که در انتقاد از وضعیت فعلی گفت: «دولت باید در گفتار و رفتارش متفاوت عمل کند؛ در کنفرانس قلب آسیا، همگی مرد بودند و هیچ زنی حضور نداشت. اما از طرف دولت پاکستان زنانی در این کنفرانس حضور داشتند. بخشی از جامعه به شدت به سمت بنیادگرایی پیش می‌رود».
خانم فوزیه کوفی نماینده مجلس
وی در توضیح “بنیادگرایی” گفت: «گروه‌های تروریستی از پولی که برای مجاهدین غرب داده شده رشد کرده است. به مرور زمان وقتی جنگ و سلاح به میان آید؛ فضا برای آزادی بیان از بین می‌رود. با اسلحه حقوق زنان به راحتی نقض می‌شود. هنوز بنیادگرایی طالبانی در اذهان وجود دارد. ما نمی‌توانیم امروز را با زمان طالبان بسنجیم؛ اما اوضاع پیش از طالبان بسیار بهتر از امروز بود؛ پیش از طالبان اگرچه زنان کشته می‌شدند اما مثل وضعیت به مانند امروز نبود. ما باید فرهنگ عدم خشونت را در نصاب تعلیمی جابه‌جا کنیم. ما به جامعه‌ای نیاز داریم که فرهنگ عدم خشونت جای فرهنگ خشونت را بگیرد.»
کوفی در ادامه هشدار داد: «اگر روزی آزادی زنان محدود شود؛ حقوق و آزادی‌های مدنی هم کم می‌شود. آزادی بیان هم محدود می‌شود. اگر می‌خواهید این دست‌آوردها پا برجا بماند بایستی با زنان افغانستان هماهنگ شوید.»
باید چشم‌اندازی برای دفاع از حقوق بشر بسازیم
نسرین گروس، مشاور فرهنگی ریاست اجرائیه افغانستان سخنران دوم این پنل بود. او ترجیح داد به مناسبت هفته “حقوق بشر” درباره این مساله حیاتی صحبت کند: «هر روزی که فردی در افغانستان در انتحار یا جنگ کشته می‌شود قلبم پاره می شود. اکثر کشته‌شده‌ها مردان جوان این سرزمین هستند. اما ما هنوز یک چشم‌انداز برای دفاع از حقوق بشر نساخته‌ایم. ما نمی‌دانیم که افغانستان در ۵ یا ۱۰ بعد چگونه خواهد بود و به کجا خواهد انجامید. از همه شما فعالان مدنی، زنان و جوانان دعوت می‌کنم بودجه‌ای خوب برای ساختن این چشم‌انداز بیابیم؛ چون امروز در این کشور حقوق بشر به صورت گسترده پایمال می‌شود. با وصف همه کارها نمی‌دانیم چه قدر پیشرفت کرده‌ایم.»
خانم نسرین گروس، مشاور فرهنگی ریاست اجرائیه افغانستان
او در انتقاد از وضعیت امروز دولت تصریح کرد: «ما بیش از ۵۰ هزار ساعت کاری را در وزارت‌خانه‌ها گذراندیم. در این مدت صدها مقاله در مطبوعات، هزاران ساعت در پارلمان، سفارت‌خانه و امثال آن مصرف شده است. در حالی‌که وقت ما به کارهای نسبتا خرد نباید ضایع شود. در مقابل بایستی وزارت‌خانه‌های ما فعال شوند.»
گروس توصیه کرد: «تا زمانی‌که با ۸۰ درصد بی‌سوادی مبارزه نشود؛ حقوق بشر نمی‌تواند نهادینه شود.»
مردم افغانستان قربانی جنگ‌هایی شده‌اند که هیچ‌وقت بانی آن نبوده‌اند
حوریه مصدق، محقق عفو بین‌الملل در افغانستان سخنان خود را با این پرسش آغاز کرد که «جایگاه زنان در کجاست؟»
به گفته او اگرچه در ۱۴ سال گذشته وضعیت «تساوی حقوق زنان»، «حق دسترسی به صحت»، «حق مشارکت سیاسی زنان» نسبت به گذشته وضعیت مطوبی داشت: «این دست‌آوردها را حتا در زمان صلح هم نداشتیم؛ اما چالش‌هایی که زنان امروز با آن روبه‌رو هستند را در گذشته هم نداشته‌ایم.»
خانم حوریه مصدق، محقق عفو بین‌الملل در افغانستان
این فعال حقوق بشر توضیح داد: «در حالی‌که در قانون اساسی حقوق زن و مرد مساوی و افغانستان عضو کنوانسیون‌های بین‌المللی است، اما این کنوانسیون‌ها در قوانین داخلی حل نشده و اجرایی نمی شود.» او با اشاره به سخنان فوزیه کوفی گفت: «غربی‌ها وقتی در دهه ۸۰ از گروه‌های مجاهدین حمایت می‌کردند می‌دانستند از چه کسانی حمایت می‌کنند. پول‌های فروانی که برای ایجاد بنیادگرایی مصرف شد، تصادفی نبود. وقتی سنای امریکا بیشترین پول‌ها را به بنیادگراها تخصیص داد می‌دانست چه کار می‌کند. به وسیله همان پول‌ها در همان زمان مکتب‌ها می‌سوخت. همان کارهایی را که داعش و طالبان امروز می‌کنند در گذشته مجاهدین می‌کردند. آن زمان هم مکتب می‌سوخت و هم مامور دولت کشته می‌شد. اکنون فقط حملات انتحاری بیشتر شده است.»
مصدق تصریح کرد: «ما قربانی جنگ‌هایی شده‌ایم که هیچ‌وقت بانی آن نبوده‌ایم. راکت‌ها و بمب‌هایی که بر سر ما می‌ریزد را ما نساخته‌ایم. از زمان تجاوز روسیه تا به حال بیشترین قربانی‌ها از میان زنان بوده . اما ما به حیث اصلی‌ترین و اولی‌ترین قربانی‌های طالبان، در کجای این مذاکرات نقش داریم؟»
این فعال حقوق بشر در انتقاد از پروسه صلح گفت: «ما در پروسه صلح بیشتر از آن‌که جواب داشته باشیم سوال داریم. این سوال‌ها را نه دولت، نه جامعه جهانی و نه مرجع دیگر پاسخ نداده‌اند. امروز وقتی از مذاکرات صلح صحبت می‌شود به حیث قربانی طالبان؛ می‌خواهیم بدانیم که خطوط قرمز دولت چیست؟ در نهایت متاسفانه قربانی سلسله بازی‌های سیاسی می‌شویم.»
مصدق همچنین از منتقدان عمل‌کرد جامعه‌جهانی است : «جامعه جهانی از این لحاظ که بیشترین پول افغانستان را تامین می‌کنند در تعیین اولویت‌های کاری دولت افغانستان می‌توانند نقش داشته باشند. وقتی نام پروسه را افغان می‌گیریم ولی تصمیم‌ها در واشنگتن گرفته می‌شود؛ باید زنان در این پروسه دخیل شوند.»
به گفته این پژوهش‌گر عفو بین‌الملل «دولت باید مشخص کند با کدام جبهه مذاکره می‌کند، شاخه اختر منصور، شاخه ملا رسول، شاخه حقانی، حزب اسلامی، جماعت علمای پاکستان یا کدام گروه دیگر؟»
پس از اتمام سخنرانی‌ها شرکت‌کنندگان سوال‌های خود را مطرح کردند.
حوریه مصدق در نهایت گفت: «اگر اولین شلاق‌زن‌ها محاکمه می‌شدند؛ امروز شاهد قتل رخشانه نبودیم. وقتی در شهر نیمروز دو نفر را به جرم اختطاف به دار می‌کشند و مشاور حقوقی رییس‌جمهور نیز از این اتفاق به عنوان افتخار یاد می‌کند؛ قطعا چنین اتفاقهایی رخ می‌دهد.»
