آیدا قجر – رادیو زمانه
دهم دسامبر به مناسبت شصت و هفتمین روز جهانی حقوق بشر، بنیاد آرمان‌شهر که در افغانستان واقع است، به “زنان برتر” قلب آسیا جایزه بین‌المللی صلح سیمرغ اهدا کرد. هشت زن و ابتکارهای زنان در سه کشور فارسی زبان ایران، افغانستان و تاجیکستان، برنده این جایزه حقوق بشری شدند.
مهرانگیز کار، حقوقدانی است که «برای یک عمر فعالیت در دفاع از حقوق برابر زنان و آزادی» این جایزه را از آن خود کرده. همچنین از کمپین دادخواهی مدنی، صلح‌آمیز و فراگیر زنان ایرانی نیز «برای تساوی، عدالت، رفع تبعیض و آزادی که نمونه‌ای یکتا در ایران و منطقه است» قدردانی شد.
جایزه سیمرغ تندیسی‌ست لاجوردین برآمده از کوه قاف.
دیگر برگزیدگان این جایزه از افغانستان، حوریه مصدق، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر «برای تقدیر از بیش از دو دهه فعالیت حقوق بشری در سطح ملی و بین‌المللی»، مریم درانی، مدیر رادیو “میرمن” (به معنای زنان در زبان پشتو) «برای مقاومت و ابتکار در رساندن صدای زنان از قندهار»، فرخنده رجبی، روزنامه‌نگار، به عنوان «نمونه‌ای شاخص از نسل دختران جوان که با ابزار فرهنگ و دانش در ترویج روشنگری کوشیده» و عمه سکینه، شهروندی از این کشور «برای یک عمر بی‌باکی و عیاری در شکستن تابوهای جنسیتی» هستند.
از کشور تاجیکستان نیز گل‌رخسار صفی‌اوا، ملقب به مادر ملت تاجیک، «برای تقدیر از شاعر توانمند و آگاهی که قلب شعرهایش با تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور و منطقه‌اش می‌تپد» و همچنین مهره‌نگار بهران‌اوا، «به پاس یک عمر فعالیت اجتماعی برای زنان و کودکان»، این جایزه را از آن خود کردند.
وجه مشترک زنان برگزیده «شجاعت»، «پیگیری» و «خستگی‌ناپذیری» آن‌هاست
گیسو جهانگیری، مدیر آرمان‌شهر، در خصوص اهدای این جایزه به زنان منطقه به رادیو زمانه می‌گوید: «در این چند سال اخیر ما از یک سو با اشکال جدیدی از بربریت که با بی‌رحمی همه منطقه ما را غافل‌گیر کرده روبه‌رو شدیم. بازیگرانی مثل طالبان، داعش و دیگر نیروهای از این قماش و از سوی دیگر با جنگ، بمباران، پایگاه نظامی و نیروهای بین‌المللی که در منطقه ما مستقر شدهاند که در واقع دو روی یک سکه هستند. اگر باور داشته باشیم که سفیران صلح در این سرزمین زنان هستند لازم است در پاسخ به این دهشت از آن‌ها قدردانی کنیم.»
جایزه بین‌المللی صلح سیمرغ از معدود ابتکاراتی است که نهادی غیردولتی در قلب آسیا آن را تاسیس کرده است.
به گفته جهانگیری «ما شهروندان این منطقه معتقدیم که حرف آخر را باید مردم بزنند و جوایز جدید بین‌المللی از نوع جایزه صلح به آقای اوباما به عنوان رییس‌جمهوری کشوری که در حیات خود قهرمان لشکرکشی‌ست تا حد زیادی از اعتبار خود کاسته است و پیام‌های متناقضی را به مردمان خوب و ساده جهان می‌رساند.»
مدیر آرمان‌شهر در خصوص «وجه مشترک» زنان برگزیده این دور از جایزه صلح سیمرغ گفت: «آرمان‌شهر دلبستگی زیادی به سه کشور همسایه افغانستان، ایران و تاجیکستان دارد و برگزیدگان این دوره از جایزه، زنانی هستند با کارنامه و سوابق متفاوت و در میان‌شان قهرمان‌زنانی می‌بینیم که در سطح قریه یا شهر خود سمبل مقاومت و افراد پیش‌تازی هستند که در مقابل استبداد، خشونت و زورگویی عکس‌العمل نشان داده‌اند. زنانی که در سطح ملی و منطقه‌ای با دانش و علم خود در بسیج حکومت‌ها و افکار عمومی کمر همت بسته‌اند. نقطه مشترک تمام این افراد شجاعت، پیگیری و خستگی ناپذیری آن‌هاست.»
در میان برگزیدگان و در کنار نام‌های آشنایی چون مهرانگیز کار، حوریه مصدق و گل‌رخسار صفی‌اوا، نام زنانی چون عمه سکینه و مهره‌نگار جلب توجه می‌کند. زنانی که بر اساس اطلاعات این بنیاد شهروندان عادی هستند که بار مسئولیت شهروندی را بر دوش خود احساس کرده و در مقابله با «ظلم و زور» ایستاده‌اند.
عمه سکینه زنی‌ست که ایستادگی‌اش در شهر محل زندگی خود حتی در مقابل طالبان شهره شده. مهره‌نگار نیز زنی‌ست توانا که در زمان جنگ داخلی تاجیکستان پس از استقلال با ایجاد یتیم‌خانه‌ای کودکان جنگ‌زده را سرپرستی و مادران‌شان را همراه دیگر زنان بیوه از جنگ در کارخانه دوزندگی، استخدام کرد.
ما می‌توانیم با زبان، فرهنگ و درد مشترک راهی برای رفع تبعیض بیابیم اما با شکیبایی و به دور از شتاب‌زدگی
مهرانگیز کار، برگزیده ایرانی بنیاد آرمان‌شهر دربار این جایزه به رادیو زمانه می‌گوید: «ابتدا از موقعیت استفاده می‌کنم و سپاس می‌دارم این داوری را. به خصوص که از سرزمین پر محنت افغانستان به دستم می‌رسد و از دل معادن لاجورد بر آمده است که با فرهنگ ایرانی بسی سازگار است. از آن بیش زنانی مبتکر آن هستند که پیاپی خطر می‌کنند و با فعالیت‌های مدنی و حقوق بشری، خواهران افغان ما را نیرو می‌‌بخشند. سیمرغ آن‌ها به تمام سی مرغ است و در اندوخته‌های فرهنگی هر دو کشور ایران و افغانستان، می‌درخشد.»
این حقوقدان در پاسخ به این سوال که اهمیت برجسته کردن زنان در سه کشور همسایه و هم‌زبان (ایران، افغانستان و تاجیکستان) در چیست و چه کارآیی‌هایی دارد، می‌گوید: «سه کشور افغانستان، ایران و تاجیکستان متاسفانه در شرایط شگفت‌انگیز جهانی خاصی گرفتار شدهاند که کمتر به شباهت‌های با یکدیگر اندیشیده‌اند و اغلب گرفتار تفاوت‌ها بوده و از آن تاثیر پذیرفته‌اند. این سه کشور، زبان، فرهنگ و دین مشترک دارند. در هر سه کشور نگاه حقوق بشری نسبت به زنان و غیرمسلمانان نگاهی بسته و تبعیض زده است. مولوی که از این خطه سرود دوستی و صفا و صلح سر داده، در همه جهان خوانده می‌شود و شفابخش دل‌های متاثر از جنگ و بیداد است. مجموعه این سه خاک، سرشار است از فرهنگی غنی که به تاراج رفته و بخش مرد محور و زن ستیز آن مسلط بر مناسبات شده است. دست گذاشتن روی این ویژگی، فعالان مدنی را در هر سه کشور بر می‌انگیزد تا تجربه‌های خود را با یکدیگر مبادله کنند و در موضوع وضعیت اجتماعی و حقوقی زنان، کم و کیف ماجراها را به بحث بگذارند.»
او همچنین تاکید می‌کند که ایران با پیشینه تاریخ معاصر که درآمیخته با «تجددگرایی» است و همچنین با پیشینه ۳۶ سال اخیر که درآمیخته با «قانون‌گذاری‌های ضد تجددگرایی» همراه شده، الگوی بی‌مانندی است برای زنان افغان و تاجیک که هر یک با تجربه‌های دیگری روزگار گذرانده‌اند: «تاجیکستان، که در آمیختگی با فرهنگ ایدئولوژیک شوروی را به تلخی تجربه کرده و حکومت وقت، وارد حریم ایمانی و دینی‌اش شده، بسیار تجربه‌ها برای مبادله دارد. در افغانستان که با تحمل انواع یورش‌های دینی و غیر دینی، خسته است، زنانی بالیده‌اند که نیرو و جسارت را به کمال رسانده‌اند و لحظه‌ای را برای اعلام حضور از دست نمی‌دهند.»
به گفته مهرانگیز کار «در یک کلام، اهمیت قرار گرفتن این سه کشور در کنار هم، دست‌کم در مجموعه یک جایزه فرهنگی و فارغ از شائبه‌های مالی، اشارتی است به این که ما می‌توانیم با وجود زبان مشترک، فرهنگ مشترک و دردهای مشترک، به آسانی با هم سخن بگوئیم و راهی و رسمی برای رفع تبعیض‌ها و تغییر اندیشه‌های تبعیض‌زده پیدا کنیم. اما با شکیبایی و به دور از شتاب‌زدگی.»
امروز دختران ما با تاسیس جایزه صلح سیمرغ می‌خواهند از راه عشق به مقصد برسند
گل‌رخسار صفی‌اوا، مادر ملت تاجیک، که برگزیده‌ای از تاجیکستان است هم درباره جایزه‌های جهانی و جایزه صلح سیمرغ به رادیو زمانه می‌گوید: «نسبت به جایزه‌های جهانی حساس نیستم، چرا که آن‌ها اساسا سیاسی هستند و به سیاست خدمت می‌کنند. حتی مهم‌ترین جایزه‌ها. جایزه هیچ‌وقت معین‌کننده هنر، اندیشه و نقطه نظر یک هنرمند، سخنور و اندیشمند نیست اما وقتی این جایزه از دل افغانستان برمی‌آید که می‌دانیم چهار طرف آن در چه شرایطی است، از کجا بوی زندگی می‌رسد و از کجا بوی مرگ، برای من عزیز است.»
این شاعر برجسته در ادامه به اهمیت نقش زنان در منطقه قلب آسیا اشاره می‌کند: «به باور من زنان در چهارگوشه دنیا، از اول تا به امروز نقش آفرینندگی داشتند. زنان، ابوعلی‌سینا، مولوی، حافظ و رودکی را به دنیا آورده‌اند و مادران انبیا هستند. از زندگی امروز اما می‌خواهم بگویم که تاجیکستان بعد از هم‌پاشیدگی شوروی با مشکلات بسیاری مواجه شد. زندگی پراکنده شد و مردم خود را گم کردند. در همان شرایط هم مادران، خواهران و دختران آزار زیادی کشیدند اما امروز هم قوای حرکت‌دهنده در جمعیت ما همین زنان هستند که امروز خود را شناختند و با راه خودشناسی فرزندان خود را بزرگ می‌کنند. اما مشکلات زیادی از جمله بیکاری، مهاجرت بسیار سخت و … وجود دارد که باعث می‌شوند زنان هم پدر باشند و هم مادر. ولی زنان همچنان شاد هستند و به زندگی امیدوارند. جایزه صلح سیمرغ را هم امروز دختران ما تاسیس کرده‌اند. این عشق است که دختران را در این راه همسفر کرده تا از راه عشق به مقصد برسند. زن‌ها در همه حالت آفریدگار هستند، ولی توانایی خود را نمی‌دانند. اگر زنان سازندگی خود را می‌دانستند مثل شاعران بزرگ، به خودشان خیلی افتخار می‌کردند.»
زنان منطقه با وجود پیشرفت‌ها به الگوهایی برای فعالیت‌های حقوق بشری نیاز دارند
حوریه مصدق نیز که یکی از برگزیدگان این جایزه از کشور افغانستان است به رادیو زمانه می‌گوید: «تا به حال جوایز متعددی را از مراکز بین‌المللی در یافت کرده‌ام ولی برای اولین‌بار جایزه‌ای را در سطح منطقه دریافت می‌کنم که برای من اهمیت خاصی دارد چون اول این نشان‌دهنده آن است که دوستان ما در سطح منطقه توجه خاصی به مسائل حقوق بشری در افغانستان دارند و در ضمن آن‌ها شناخت بهتری از فعالان حقوق بشر و مسائل حقوق بشری در منطقه دارند. من فکر می‌کنم که زنان در منطقه با وجود پیشرفت‌هایی که صورت گرفته و با وجود آن‌که زنان بیشتری در عرصه حقوق بشر و حقوق زنان فعالیت می‌کنند، نیاز دارند تا الگوهایی را برای فعالیت‌های حقوق بشری‌شان داشته باشند و من خوشحال هستم که می‌توانم از حیث یک الگو در میان سایر مبارزان حقوق بشر برای تامین حقوق انسانی فعالیت کنم.»
در این دور از جایزه صلح سیمرغ، آرمان‌شهر همچنین از وحید قاسمی (افغانستان) که از طریق موسیقی و پژوهش در آن «سفیر صلح و دوستی» شناخته می‌شود، قدردانی کرد. بسیاری از آفریده‌های قاسمی با پس‌زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی افغانستان درباره زنان و دختران است.
جایزه بین‌المللی صلح سیمرغ که هر ۳۰ ماه در حوزه‌ای خاص به برگزیدگان تقدیم می‌شود، در دور اول به شاعر و نویسندگان کوشنده راه صلح از سه کشور همسایه ایران، افغانستان و تاجیکستان اهدا شد و در دور دوم به ناشران مستقل از این سه کشور تعلق گرفت. سومین دور، این جایزه مختص هنرمندانی از این کشورهای همسایه بود که با موسیقی به دنبال صلح هستند.
منبع: رادیو زمانه
