اسماعیل شهامت
بی‌بی‌سی
وقتی زهرا تصویر پسرش را روی صفحه لپتاپ کمیته بین‌المللی صلیب سرخ دید، کامپیوتر را در آغوش گرفت
صدها خانواده افغان برای یافتن رد بستگان خود که در مسیر اروپا ناپدید شده‌اند، به جستجوی اینترنتی روی آورده‌اند. در دو سال گذشته بیش از دو صد و پنجاه هزار پناهجوی افغان راه خود را به اروپا باز کردند اما هزاران تن 
دیگر هنگام گذر از آب‌های مدیترانه، جان خود را از دست دادند.
دستکم یک‌هزار و دوصد تن دیگر بدون نام و نشان در ده‌ها گورستان در این مسیر دفن شده‌اند.
بر اساس آمار واحد اطلاعات پلیس اتحادیه اروپا (یوروپل)، تنها بیش از ۱۰ هزار کودک پناهجو در دو سال گذشته پس از ورود به اروپا احتمالا ناپدید شده‌اند. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، که چهار دهه است گلاویز مخصمه‌ای افغان‌ها است، حالا با چالش دیگری دست به گریبان شده است- دردسر پناهجویان افغان که در مسیر اروپا گم شده‌اند.
این سازمان در سال ۲۰۱۳ ویب سایت موسوم به “Trace the Face” را راه اندازی کرد تا رد پناهجویانی را که ماه‌ها خبری از آنها به خانواده‌های‌شان نرسیده است، پیدا کند.
زهرا به همراه فرزندش، نوید، به مدت شش سال در ایران زندگی کرده است. با بلند شدن موج مهاجرت به اروپا، نوید به رغم مخالفت مادر پا در این مسیر گذاشت.
او گفت: “روزی که حرکت می‌کرد، آمد پیشم و گفت: مادر، دعا کن که من از پیش‌تان می‌روم. برایش گفتم که پسرم، نرو چرا که بسیار کوچک هستی و در راه گم می‌شوی.”
از هنگام آغاز این سفر، تماس نوید با مادرش قطع می‌شود. زهرا به کابل بر می‌گردد. او می‌گوید: “بسیار زیاد تلاش کردیم، بسیار کوشش کردیم که پیدایش کنیم. اما نتوانستیم.”
خانم دوترلون می‌گوید کمیته بین‌المللی صلیب سرخ به پیدا کردن گم شدگان کمک می‌کند
اینجاست که وبسایت “Trace the Face” به یاری زهرا می‌رسد. همسایه زهرا با مراجعه به این وبسایت، تصویر نوید را می‌شناسد و پیش زهرا می‌آید. زهرا به همراه همسایه‌اش به دفتر کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در کابل می‌روند.
یکجا با مسئول این دفتر سری به این صفحه می‌زنند. زهرا فوراً پسرش را می‌شناسد. او از مسئول دفتر می‌پرسد که راهی وجود دارد تا با فرزندش صحبت کند؟ چند روز بعد از تکمیل فرم سوالات، دفتر صلیب سرخ در بلژیک اطلاعات ارایه شده را تایید می‌کند.
به دنبال آن، زهرا به دفتر صلیب سرخ در کابل می‌رود و با فرزندش صحبت می‌کند. دیداری که با اشک و لبخند توام است. امید در وجود مادر جان می‌گیرد. زهرا گفت: “پرسیدم که چه می‌کنی؟ گفت که هفت ماه می‌شود که قبول شده‌ام. آنجا درس می‌خواند. او هم بسیار خوش بود و من هم.”
سیال و پویا بودن مهاجرت باعث شده است تا یافتن رد پناهجویانی که ناپدید می‌شوند، به آسانی میسر نشود. به همین دلیل به گفته سیلین دوترلون، از مسئولان کمیته صلیب سرخ در کابل، این سازمان تصمیم به ایجاد صفحه آنلاین گرفت تا هرکسی از هر جایی بتواند اطلاعات خود را با خانواده و دوستانش شریک کند.
خانم دوترلون گفت: “جستجو برای یافتن ناپدیدشدگان در شرایطی که آنها ناپدید شده‌اند، بسیار مشکل است. چون نمی‌دانید که دقیقاً در کدام کشور دنبال‌شان بگردید. امکان دارد در حال سفر باشند. به همین خاطر صلیب سرخ در اروپا تصمیم به ایجاد این وبسایت گرفت.”
تا حال، هویت بیش ۱۲۰۰ نفر درج این وبسایت شده است که بیش از ۷۰۰ مورد آن مربوط به افغان‌ها می‌شود. ۱۸ مورد موفق وجود دارد که ۱۶ مورد آن افغان هستند. البته، ناآشنا بودن اکثریت قریب به اتفاق افغان‌ها با این وبسایت در کنار عدم دسترسی بخش بزرگ از افغان‌ها به اینترنت، باعث شده است که مواردی نادر مثل داستان زهرا و نوید در داخل افغانستان ثبت شود.”
با این‌همه، خانم دوترلون می‌گوید: “اگر کسی عضو خانواده‌اش را گم کرده و در افغانستان است، می‌تواند به صورت مستقیم به این صحفه سر بزند و ببیند گم‌شده‌اش آنجا است یا نیست.”
فهیمه (چپ) به دفتر کمیته بین‌المللی صلیب سرخ آمده تا اطلاعات خواهرزاده ناپدید شده‌اش را ثبت کند
او افزود: “اگر به اینترنت دسترسی ندارد، می‌تواند به نزدیک‌ترین دفتر صلیب سرخ در محل زندگی‌اش برود و ما یکجا صفحه را می‌بینیم. علاوه بر این، اگر عکس گم‌شده‌اش در صفحه نبود، ما تمام اطلاعات مربوط به او را می‌گیریم و صلیب سرخ دنبالش می‌کند.”
در اواخر سال ۲۰۱۵ و اوایل سال ۲۰۱۶ فرودگاه کابل پذیرای اجساد زیادی بود که در آب‌های مدیترانه غرق شده بودند. فهمیه چهار ماه پیش اجساد هفت تن از جمله خواهر، شوهر خواهر و دختر خواهرش را در این فرودگاه تحویل گرفت.
دوازده همسفر آنها در روزهای اول فبروری ۲۰۱۶ به امید فرار از شبح مرگ در خیابان‌های کابل، عازم اروپا شدند، اما این مرگ بود که در آب‌های بی‌رحم یونان آنها را به آغوش گرفت. فهمیه هنوز در جستجوی پنج همسفر ناپدید شده آنهاست، از جمله خواهر زاده‌اش، مسعود.
او در اوج ناامیدی به دفتر صلیب سرخ در کابل رفته است تا مشخصات آنها را درج این صفحه کند. او به بی‌بی‌سی گفت: “اگر زنده‌شان پیدا نمی‌شود، مرده‌شان که باید پیدا شود. اجسادشان پیدا شود تا خاطرمان جمع شود که جایی دفن شده‌اند.”
فهیمه افزود: “به این صورت ناپدید بودن بسیار مشکل است. غم بزرگی است. هر دقیقه و هر لحظه‌ای که به یاد ما می‌آید، واقعاً بسیار رنج‌آور است. هر لحظه و هر دقیقه به نظرم می‌آیند.”
با درج ” Trace the Face” در گوگل می‌توان وارد این وبسایت شد، در صورتی که یکی از چهره‌ها برای شما آشنا باشد و اطلاعاتی در مورد او داشته باشید، می‌توانید روی عکس او کلیک و اطلاعات‌تان را را وارد کنید. سپس کار هماهنگی و ارتباطات بعدی به عهده صلیب سرخ است.
در دو سال گذشته بیش از هشت هزار پناهجو هنگام گذر از آب‌های مدیترانه، جان خود را از دست داده‌اند. جسد بسیاری از آنها را دریا به ساحل آورده یا ماهیگیران از آب گرفتند.
تحقیقات بی‌بی‌سی نشان می‌دهد که دست کم ۱۲۰۰ مهاجر به اروپا که هنگام عبور از آب‌های مدیترانه غرق شدند، بدون مشخص شدن هویتشان به خاک سپرده شده‌اند.
بی‌بی‌سی دستکم هفتاد گورستان در ترکیه، یونان و ایتالیا شناسایی کرده که مردان، زنان و کودکان غرق شده را در خود جای داده، بدون اینکه نام و نشان آنها مشخص باشد.
