شینکی کروخیل»، نماینده مردم کابل در مجلس نمایندگان، که معتقد است از همه بهتر، انتخاب مردم نقش بازی می‌کند، امیدوار است کسانی که به سبب حضور در پارلمان ثروت هنگفت گردآورده‌اند، نتوانند موفق به جلب آرای مردم شوند. او مسؤولانه برخورد نکردن مردم را بدترین جفا علیه مملکت می‌داند.
س: لطفاً خودتان را معرفی کنید.
ج: اسمم «شینکی کروخیل» است. تقریباً از ده سال به این سو نماینده‌ی مردم کابل در مجلس نمایندگان و عضو کمیته‌ی مالی و بودجه‌ی مجلس هستم. چهار کودک (یک دختر و سه پسر) دارم. در دانشکده‌های علوم سیاسی و طب دانشگاه کابل درس خوانده‌ام. همیشه حامی گروه‌های دادخواهی بوده‌ام.
س: یک یا دو خاطره‌ی مهم را که در آن حقوق بشری شخص شما نقض شده و در زندگی‌تان تأثیرگذار بوده، تعریف کنید.
ج: بارها برخوردهای تبعیض‌آمیز علیه من به‌عنوان زن چه در پارلمان و چه قبل از آن صورت گرفته است. همیشه به من گوشزد شده است که «زن استی؛ برخوردی که با یک مرد می‌شود با تو نمی‌شود.» این سؤال پیش می‌آید که چرا؟ من هم یک وکیل استم و یک مرد هم وکیل است. چرا او حق دارد و من ندارم؟
دوم، زمانی بیشتر حق من به عنوان یک انسان نادیده گرفته شد که شوهرم قبل از صحبت، مشورت و در جریان قرار دادن من، با بی‌اعتنایی و بی‌تفاوتی تصمیم گرفت و مثل اینکه من هیچ در زندگی‌اش وجود نداشته‌ام، مثل اینکه انسان نباشم، مرا ترک کرد. وقتی که بعد از یازده سال زندگی، شوهرم مرا ترک کرد و دنبال دیگری رفت، برایم بدترین نوع خشونت بود. برای زنی که موقعیت اجتماعی و سیاسی می‌سازد، چنین تنها گذاشتن و از نظر انداختن، بدترین صدمه است. برعلاوه‌ای که روحم صدمه دید، موقف سیاسی و اجتماعی‌ام نیز صدمه دید.
س: از نظر شما سه دستاورد مهم دوره‌ی جدید چه بوده است؟
ج: باسواد شدن زن‌ها یکی از دستاوردهای مهم است. قانون منع خشونت علیه زنان دستاورد کلان دیگر است که زحمت‌های بسیاری کشیده شد تا به وجود آمد. حالا این قانون یک تسلی برای قربانیان خشونت است. امروز موارد بسیاری تغییر کرده است که به نفع زنان است. مبارزه‌های زیادی کردیم تا تعداد وزرای زن از یک وزیر به چند وزیر افزایش یابد. همچنین مبارزه‌ی هشت ساله‌ی ما برای عضویت زنان در شورای عالی قضا تأثیر گذاشته، تاآنجاکه امروز یک زن برای احراز این پست نامزد شده است.
س: چه چیزی در دوران جدید اعتماد شما را جلب کرده و آن را به عنوان نوآوری، ابتکار مثبت و یک چیز خوب ارزیابی می‌کنید؟
ج: همین تغییراتی که آمده، ناشدنی‌ها را شدنی ساخته است و بعضی امیدواری‌ها را به وجود می‌آورد. اما تداوم این ارزش‌ها مبارزه‌ی برحق، درست و صادقانه می‌خواهد تا جایگاه پیدا کند.
س: انتظارات شما از دولت جدید چیست؟
ج: از دولت جدید توقع داریم همانگونه‌ای که مشروعیت خود را از آرای زنان گرفته، با زنان برخورد انسانی بکند. این مملکت تنها ازآن مردها نیست؛ سیاست، مخصوص مردها نیست. باید فرصت‌ها و امکانات برابر با مردان در اختیار زن‌ها نیز گذاشته شود تا آنها هم رشد کنند. در کجا نوشته شده است که یک مرد وزیر باشد و زن به حیث معلم کار کند؟
س: مهمترین ترس امروز شما چیست؟
ج: ما در مملکتی که در آن چهار دهه جنگ جریان داشته است زندگی می‌کنیم و هنوز فراز‌وفرودها را پشت سر نگذاشته‌ایم. افغانستان کشوری آسیب‌پذیر است؛ از هر طرف در آن مداخله و از مردم بی‌سواد سوءاستفاده می‌شود. می‌ترسم بار دیگر به جایی که نمی‌خواهیم، برگردیم. هر نوع بی‌ثباتی در یک مملکت بیشترین تأثیر را روی زنان می‌گذارد.
س: سه چالش بزرگ ساختاری، اجتماعی و فرهنگی پیش روی افغانستان چیست؟
ج: اول، ناامنی و بی‌ثباتی. افغانستان چهارراهی برای مداخله‌ی فرامنطقه‌ای و همسایه‌های ما است. موقعیت سیاسی و جغرافیایی ما مهمترین تهدید علیه ما است. دوم وابستگی اقتصادی و ناخودکفایی اقتصادی بدترین مشکل برای دولت است. تا کی منافع دیگران را تأمین کنیم تا تمویل شویم؟ افغانستان محاط به خشکه است. اگر دو مملکت همسایه (ایران و پاکستان) بندرهای خود را بر روی ما ببندند، به بحران گرفتار خواهیم شد. سوم بی‌سوادی در همه‌ی زمینه‌ها، اعم از سیاسی، دینی، حقوق بشری و مسؤولیت شهروندی، بدترین مشکل برای همه است. مثلاً من چقدر برای یک مرد تفهیم کنم که از نگاه اسلامی با او حقوق برابر دارم؟
ناپختگی سیاسی و بی‌برنامه بودن سیاستمداران مشکل دیگر است. برای نمونه سیاستمدارهای پاکستان با همه‌ی فاسدی و اختلاف‌نظرها، چه دموکرات، چه محافظه‌کار، وقتی منافع ملی مطرح می‌شود، همه در یک خط قرار می‌گیرند.
س: ایرادات و مشکلات پنج دوره‌ی انتخابات گذشته چی بوده است؟
ج: انتخابات برای مردم افغانستان تجربه‌ی اولی بود. وقتی تجربه نو باشد اشتباه، تخطی و سوءاستفاده می‌شود. اما این روند اندک‌اندک در حال نهادینه شدن است. وقتی بار اول نامزد انتخابات شدم، موکلینم که از دهات بودند، فکر می‌کردند نمی‌توانم نمایندگی کنم؛ ولی تعدادی برایم رای دادند و بالاخره پیروز شدم. بار دوم تعدادی پیدا کردم که برایم کمپاین کردند. در جاهایی که زن اصلاً حقوق ندارد، می‌رفتم و کمپاین می‌کردم آن هم دوشادوش کسانی که قوماندان بودند، وزیر بودند. مردم بین آنها یک زن را انتخاب کردند. فکر می‌کنم، دیگر کودتا یا حذف زنان یک خطر نیست، اما روند موجود مکمل نیست، به وقت نیاز است تا بهتر شود.
س: با توجه به تجارب گذشته، انتخابات پارلمان آتی را چگونه می‌بینید و برای بهبود آن چه پیشنهادی دارید؟
ج: از همه بهتر، انتخاب مردم نقش بازی می‌کند. هرقدر مردم افراد مسؤول، بافهم و آشنا به مسائل پارلمانی را بیشتر انتخاب کنند، امکان بهبود وجود دارد. باید مردم رأی خود را مسؤولانه به کار ببرند. امیدوارم این میلیونرهایی که از طریق موقف پارلمانی این پول‌ها را به دست آورده‌اند، دوباره انتخاب نشوند؛ بلکه افراد صادق و کارکن انتخاب شوند. مسؤولانه برخورد نکردن مردم، بدترین جفا علیه مملکت است.
س: آیا فکر می‌کنید جامعه افغانستان امروز اجازه خواهد داد دوباره سناریوی بسته شدن مکاتب به روی دختران و فقدان حضور اجتماعی زنان تکرار شود؟
ج: شاید در آینده بحران‌هایی بیاید، شاید در ولایتی مکاتب بسته شود، اما دوباره بازخواهد شد. ما پذیرفته‌ایم که این اتفاق‌ها می‌افتد. برای نمونه وقتی به پارلمان حمله شد، فردایش همه‌ی خانم‌ها و آقایان حضور به‌هم‌رسانیدند. ممکن است در بعضی جاها حرکت‌های زنان را محدود بسازند، اما نمی‌توانند نابودش کنند. به هر اندازه که برای زنان محدودیت بیشتر وضع شود، زنان، قوی‌تر و منسجم‌تر خواهند شد.
س: یک خاطره را که در آن حقوق بشری یکی از اعضای زن خانواده یا آشنایان شما (خواهر، مادر، خاله، عمه) نقض شده، تعریف کنید؟
ج: لازم نیست که از نزدیک‌های خود را بگویم. همه روزه شاهد خشونت هستیم. قضیه قمرگل یادتان است که چقدر شکنجه شده بود؟ به‌خصوص بدل دادن که در منطقه‌ی پشتون‌نشین‌ها بیشتر رایج است. اگر در یکی از این خانواده‌ها ناجوری رخ دهد، عین اتفاق در خانواده‌ی دیگر نیز می‌افتد.
چند سال پیش وقتی یک خانم به خانم دیگر بدل شده بود، وقتی شوهر خانم می‌میرد، او را برای برادرشوهرش که دیوانه بود می‌دهند. خانم نخواست با او ازدواج کند، فرار کرد. بعد از نیم ساعت گرفتار و کشته شد. صرف به این دلیل که چرا از ازدواج به یک دیوانه فرار می‌کند؟
رسم دیگر بسیار خطرناک، بد دادن است. وقتی یک مرد قتل می‌کند یا به زن دیگر فرار می‌کند، برای اینکه جبران حیثیت کند از خانواده‌ی خود یک دختر را به فامیل مقتول یا کسی که دخترشان گریخته می‌دهد. این دختران بدترین نوع زندگی را دارند. ما صدها قضیه را خبر شدیم که پدر مقتول با خواهر قاتل عروسی کرده است، درحالی‌که عروس دختر ۱۰ ساله بوده است و مرد ۷۰ ساله. هیچ کلماتی ندارم که عمق این فاجعه را نشان دهم. این فقط وحشت است، وحشت!
س: سه عامل بازدارنده در مقابل مشارکت زنان در عرصه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چیست؟
ج: افغانستان یک کشور بی‌سواد است و جامعه‌ی بی‌سواد ارزش حضور زن را درک نمی‌کند. معضل دیگر، مشکل اقتصادی زنان است. تا زمانی زن وابسته به اقتصاد دیگران باشد و از خود درآمد نداشته باشد، نمی‌تواند مشارکت سیاسی داشته باشد. مشکل دیگر افراط‌گرایی و نبود امنیت است.
س: سه مطالبه‌ی عمده‌ی زنان به‌طورکلی چیست؟
ج: اولین و آخرین خواسته‌ی زنان داشتن زندگی انسانی است. چون زن انسان است باید از حقوق انسانی برخوردار باشد. خودش تصمیم بگیرد که درس بخواند، خودش تصمیم بگیرد که کار بکند یا نکند، خودش تصمیم بگیرد که با کی ازدواج کند.
س: منابع و مراکز قابل اتکا در داخل افغانستان برای پیشبرد حقوق و مطالبات زنان چه کسانی هستند؟
ج: زن باید باسواد شود. تا زمانی که زن با سواد نیست و آگاه نیست در حالت کوری و کری به‌سر می‌برد. مسأله‌ی مهم بعدی، اتحاد و اتفاق بین زنان است. حرکت جمعی، جنبش‌ها، خیزش‌ها و جریان‌های مدنی، زن‌ها را سمت‌وسو می‌دهد. هیچ انسانی کامل نیست بلکه در حمایت و تقویت دیگران می‌تواند کاری انجام دهد.
س: با توجه به صحبتهایی که در این مصاحبه انجام دادید، در حوزه‌ی خصوصی و عمومی یعنی فعالیت‌های مدنی و حرفه‌ای خود برای رفع موانع ذکر شده، منجمله تبعیض چه کرده‌اید؟
ج: زندگی هیچ وقت تغییر نمی‌کند مگر این که خودمان تغییرش دهیم. ما نباید خشونت را قبول کنیم. نباید بگذاریم دیگران برای ما تکلیف تعیین کنند. باید جرأت تغییر دادن داشته باشیم. من همین کار را کردم. به خود اعتماد کردم. توانستم خود و هم‌جنس‌های خود را تغییر دهم. توانستم باسواد شوم.
س: اگر پیام یا صحبت خاصی دارید، بفرمایید.
ج: باید افغانستان به روایت دیگر را جدیداً تعریف کنیم. باید مردم دگرگونه بیندیشند؛ زن و مرد در کنار هم باشند و تعریف شوند. باید باورهای مردم تغییر کند. نباید دیگر مردم فکر کنند که زنان جنس دوم هستند. باید فرصت‌ها و زمینه‌ها در اختیار مردم قرار گیرد. مادرِ افغانستانی باید باسواد شود تا نسل بعدی، باسواد بزرگ شود. نباید دیگر نیم نفوس افغانستان فراموش شود. تا زمانی که خانواده باسواد نشود، هرقدر پول هم به افغانستان ریخته شود، همیشه دچار مشکلات خواهیم بود.
نام مصاحبه‌گر: زهرا یگانه
