عارفه نوید، مسؤول دفتر ولایتی کمیسیون حقوق بشر در ولایت بدخشان، می‌گوید: «هنوز زنان جنس دوم هستند و به‌عنوان نصف نفوس جامعه دیده نمی‌شوند.» وی به عدم حمایت خانواده‌ها، دولت و جامعه از زنان اشاره کرده و می‌افزاید: تأثیرپذیری از تعصبات و نبود امنیت در کشور یک چالش مهم سرِ راهِ مشارکت زنان در همه‌ی عرصه‌ها به‌شمار می‌رود.
لطفاً خودتان را معرفی کنید.
عارفه نوید هستم، مسؤول دفتر ولایتی کمیسیون حقوق بشر در ولایت بدخشان.
یک یا دو خاطره‌ی مهم را که در آن حقوق بشری شخص شما نقض شده و در زندگی‌تان تأثیرگذار بوده، تعریف کنید.
تا هنوز چنین چیزی در زندگی‌ام اتفاق نیفتاده است. اگر می‌بودم حتماً می‌گفتم.
سه دستاورد مهم دوران جدید چه بوده است؟
بعد از سقوط طالبان یکی از دستاوردهای مهم بدون شک قانون اساسی بود که در آن از حقوق اساسی شهروندان گرفته تا ایجاد کمیسیون حقوق بشر نام برده شده است. در قانون اساسی، حقوق اتباع مطرح شد و ایجاد کمیسیون مستقل حقوق بشر و مسائل بسیار مهمی در آن قانون وجود دارد. دوم، مشارکت زنان در ساختار دولت است که گامی خیلی مهم پس از طالبان به‌شمار می‌رود. امروز عملاً زنان در مراجع دولتی، کابینه، پارلمان و بخش‌های دیگر دولت اعم از رییس، معاون، رییس دفتر و غیره هستند. سوم، باز شدن مکاتبی که در زمان طالبان بسته بود. در این دوران دو باره مکاتب بر روی دختران افغانستان باز شد که باید به‌عنوان یک دستاورد مهم یادآوری شود.
چه چیزی در دوران جدید اعتماد شما را جلب کرده و آن را به‌عنوان نوآوری، ابتکار مثبت و یک امر خوب ارزیابی می‌کنید؟
یکی امضای تفاهمنامه‌های امنیتی است که افغانستان با دور و نزدیک انجام داد که البته در شرایط فعلی برای افغانستان خیلی حیاتی است که می‌تواند بالای ختم جنگ اثر بگذارد. البته چگونگی پی‌گیری و تطبیق آن مربوط حکومت افغانستان می‌شود که چه قسم از آن استفاده کند.
انتظار شما از دولت جدید چیست؟
در گام نخست تأمین امنیت است. فعلاً شاهد هستید که جنگ چگونه جریان دارد. کمیسیون مستقل حقوق بشر، از این جنگ رنج می‌برد و نگرانی خود را بارها ابراز کرده است. زمانی که جنگ باشد مردم به حقوق اساسی خود نمی‌توانند دسترسی داشته باشند، مکاتب بسته می‌شود، شفاخانه‌ها مسدود است و در کل مردم نمی‌توانند به حقوق اساسی خود دسترسی داشته باشند. دوم رسیدن به صلح دائمی است و سوم ایجاد کار برای جوان‌ها.
مهم‌ترین ترس امروز شما چیست؟
شکل‌گیری دوباره‌ی طالبان و ناامن شدن بخش‌هایی از افغانستان از یک‌طرف و نقض‌های حقوق بشری، به‌عنوان یک نگرانی و ترس، از طرف دیگر مطرح است. طالب‌ها مناطقی را در گوشه و کنار افغانستان تحت سیطره‌ی خود در‌می‌آورند؛ همچنین ادامه‌ی نقض‌های حقوق بشر که در سطح افغانستان به‌وقوع می‌پیوندند برای ما نگران‌کننده است؛ چون ارتباطی نزدیکی میان امنیت و خشونت وجود دارد، هرجای که ناامن باشد، نقض حقوق بشری شکل می‌گیرد.
از نظر شما سه چالش بزرگ ساختاری، اجتماعی و فرهنگی پیش روی افغانستان چیست؟
یکی از چالش‌های عمده تعصبات قومی، زبانی و حزبی است. دوم، عدم انکشاف متوازن در کشور، یعنی اگر افرادی از یک ولایت در سطوح بالای حکومت وجود داشته باشد، آن ولایت پیشرفت و انکشاف می‌کند و ولایت‌هایی که چنین افرادی در رأس حکومت نداشته باشند، محروم می‌مانند. سوم، نگاه تبعیض‌آمیز به زنان است. هنوز هم زنان افغانستان در یک فضای تبعیض‌گرایانه به‌سر می‌برند. چهارم، مشکلات کلان که در زمینه‌ی انتخابات و چگونگی برگزاری آن در افغانستان است، یعنی انتخابات‌هایی که در این کشور برگزار شد، از نبود شفافیت رنج می‌برد.
آیا فکر می‌کنید جامعه‌ی افغانستان امروز اجازه خواهد داد که دوباره سناریوی بسته شدن مکاتب به‌روی دختران و فقدان حضور اجتماعی زنان تکرار شود؟
به‌نظر من چنین چیزی ممکن نیست که به‌گونه‌ی کامل مکاتب بر روی دختران بسته شود، ولی ناامنی‌ها سبب شده است که در بعضی مناطق، مکاتب بر روی دختران بسته شود. اما به‌صورت کل بسته شدن همه‌ی مکاتب بر روی دختران ممکن نیست، چون آموزش دختران یکی از دستاوردهای کلان در دوران جدید به‌شمار می‌رود.
به نظر شما مشکلاتی که پنج دوره انتخابات‌های قبلی داشت، چه بود؟
یکی از مشکلات نرسانیدن مواد ضروری در ولایت ها بود. در آینده باید این موارد در نظر گرفته شود. دوم عدم آگهی مردم به حقوق سیاسی‌شان است. هنوز هم کمیسیون انتخابات نتوانسته است مردم را به‌صورت عموم نسبت به حقوق سیاسی‌شان آگاهی بدهد. علاوه بر آن گماشتن افراد نامزدان در کمیسیون‌های انتخاباتی، بی‌طرف بودن آن را زیر پرسش می‌برد.
با توجه به تجارب قبلی، انتخابات آتی را چگونه می‌بینید؟
باید مردم آگاهی پیدا کنند، افراد بی‌طرف گماشته شوند، باید با شفافیت و صداقت کامل افراد انتخاب شوند، باید تشخیص داده شود که حامیان نامزدها را در محلات رأی‌گیری به کار نگذارند تا بتوانیم انتخابات شفاف داشته باشیم.
یک خاطره را که در آن حقوق بشری یکی از اعضای زن خانواده یا آشنایان شما نقض شده، تعریف کنید؟
خوشبختانه از خویشاوندانم تا کنون به این موارد روبه‌رو نشده‌اند، اما به‌عنوان زنی که از دید حقوق بشری به قضایا نگاه می‌کنم واقعاً وحشتناک است که در جاهایی کلینیک و مکتب بر روی دختران بسته است و جنگ مسلحانه در آنجا ادامه دارد، تلفات غیر نظامی، بیجا شدن زنان و مردان و کودکان برای من واقعاً افسردگی به‌بار می‌آورد و بسا قضایای دردآور دیگری که به‌خاطرشان به دفتر ما مراجعه می‌کنند.
سه عامل بازدارنده‌ی ساختاری، اجتماعی و فرهنگی در مقابل مشارکت زنان در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چیست؟
یکی نگاه تبعیض‌آمیز خانواده و جامعه به زنان است. هنوز زنان جنس دوم هستند و به‌عنوان نصف نفوس جامعه دیده نمی‌شوند. عدم حمایت خانواده‌ها، دولت و جامعه از زنان است که با تأثیرپذیری از تعصبات و نبود امنیت در کشور به‌عنوان یک چالش مهم سرِ راهِ مشارکت زنان در همه‌ی عرصه‌ها به‌شمار می‌رود. چون نبود امنیت به همه‌ی شهروندان مشکل‌زا است، ولی برای خانم‌ها بیشتر از همه زیانبار است.
به نظر شما سه مطالبه‌ی عمده‌ی زنان به طور کلی چیست؟
خواسته‌ی عمده‌ی زن و مرد افغانستان تأمین امنیت، عدالت، صلح، مبارزه‌ی جدی علیه خشونت و تطبیق قانون به‌صورت مساویانه برای همه‌ی شهروندان است. یعنی تطبیق قانون خواسته‌ی همه شهروندان و به‌ویژه زنان است.
منابع و مراکز قابل اتکا در داخل افغانستان برای پیشبرد حقوق و مطالبات زنان چه کسانی هستند؟
یکی از مهم‌ترین منابع وزارت امور زنان است. این وزارت می‌تواند خدمات بیشتری برای رسیدن به حقوق زنان انجام دهد و برای رسیدن به اهداف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کمک کند. دوم پارلمان کشور است. سوم نهادهای مدنی و اجتماعی و کمیسیون حقوق بشر از طریق آگاهی‌دهی، خدمات حقوقی، مبارزه علیه خشونت‌ها، تعصب، تبعیض و دادخواهی برای جلوگیری از نقض حقوق زنان انجام می‌دهد. این‌ها از مهم‌ترین منابع در داخل افغانستان است که زنان را در راهِ رسیدن به حقوق‌شان کمک می‌کند.
برای دختر خودتان چه آرزویی دارید؟
برای دخترانم و همه‌ی دختران افغانستان در گام نخست، امنیت سرتاسری آرزومندم که بتوانند در آرامش زندگی کنند. دوم دسترسی به حق آموزش و پرورش و پیشرفت داشته باشند تا فردا بتوانند به مردم رنجدیده خدمت کنند.
در حوزه‌ی خصوصی و عمومی یعنی فعالیت‌های مدنی و حرفه‌ای خود، برای رفع موانع ذکر شده من‌جمله تبعیض، چه کرده‌اید و چه می‌کنید؟
دفتری که کار می‌کنم وظیفه‌اش دفاع از حقوق بشر است. همیشه برای آگهی‌دهی به شهروندان، به‌خصوص زنان کار کرده‌ام. سعی کرده‌ایم با ایجاد برنامه‌های آموزشی، کنفرانس‌های علمی و سیمنارها، برنامه‌های رادیویی، کنفرانس‌های ملی، نشر کتاب، زنان و مردان را نسبت به حقوق‌شان مطلع سازیم. در کل پیوسته تلاش کرده‌ایم که موانع تبعیض‌آمیزی را که سرِ راه زنان بود برطرف کنیم.
اگر پیام یا صحبت خاصی دارید، بفرمایید؟
به‌امید به‌وجود آمدن صلح و امنیت سرتاسری در افغانستان.
نام مصاحبه‌گر: صدیقی لعل‌زاد
تاریخ و محل ثبت مصاحبه: بدخشان
نام مصاحبه‌شونده، شغل و چند خط مختصر در معرفی مصاحبه‌شونده: فعال حقوق بشر، عضو دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر بدخشان
محل تولد مصاحبه شونده: بدخشان
