رادیو زمانه – موج اعتراض‌هایی که در واکنش به سخنان ضد زن اخیر اشرف غنی احمدزی، رئیس‌جمهور افغانستان در شبکه‌های اجتماعی بین کاربران افغانستانی به راه افتاد، او را وادار کرد که سخنان خود را پس بگیرد و معذرت‌خواهی کند. رئیس‌جمهوری غنی به مخالفان خود توصیه کرده بود که چادر به سر کنند. او پس از اعتراض‌ها در توضیحاتی گفت منظور او آزار و تحقیر چادر زنان نبوده بلکه از «بار فرهنگی این اصطلاح» خواسته استفاده کند.
سخنان اشرف غنی خطاب به معتقدانی بود که برخی از نمایندگان پارلمان کشور را به همفکری با داعش متهم کرده بودند. اشرف غنی با عصبانیت به آنها گفته بود: «یا سند ارائه دهند یا چادر به سر کنند!» این سخنان او ضد زن و توهین‌آمیز به زنان مذهبی و محجبه کشور تلقی شد و بسیاری از زنان جامعه را خشمگین کرد. برخی از این زنان ویدیوهای اعتراضی منتشر کردند و چادر خود را به رئیس‌جمهوری کشور پیشکش کردند با این عقیده که «اگر چادر نشان ضعف است، شما به آن بیشتر نیاز دارید تا ما!» این زنان معترض عملکرد اشرف غنی را به عنوان رئیس‌جمهوری ناموفق تلقی می‌کنند.
حسن رضایی، جامعه‌شناس افغانستانی مقیم کابل، معتقد است که تعبیرهای ضد زن در جامعه افغانستان، مثل دیگر جوامع اسلامی و شرقی، ریشه عمیق و قدیمی دارد. از نظر آقای رضایی این موج اعتراض زنان افغانستان و افزایش چشمگیر حساسیت‌های قشر تحصیلکرده جامعه نسبت به زبان کهنه و ضد زن، بیانگر “آگاهی نوین از برابری زن و مرد” در جامعه است. آقای رضایی معتقد است که جامعه افغانستان دیگر تحمل پذیرش چنین زبان زننده و تحقیرامیز را ندارد. او می‌گوید به خصوص زنان افغانستان به آگاهی بلندتر اجتماعی رسیده‌اند و چنین درک و رشد را از مردان، به ویژه سیاستمداران نیز انتظار دارند.
حسن رضایی در گفت‌وگو با زمانه از ادبیات کلاسیک فارسی نمونه می‌آورد، به خصوص از سعدی شیرازی که تعبیرهای ضد زن به کار رفته و یا نمادهای زنانه را درجه دوم یا نابرابر با نمادهای مردانه می‌خواند. به عقیده آقای رضایی، در دوران سعدی اگر زنان ساکت بودند و حساسیت به این نوع زبان نشان نمی‌دادند اما حال جامعه فارسی‌زبان پیشرفت کرده و ابراز حساسیت این تعداد زیاد زنان و مردان تحصیلکرده در واکنش به سخنان ریئس‌جمهوری بازتاب پیشرفت و رشد جامعه افغانستان است.
به گفت‌وگوی حسن رضایی، جامعه‌شناس می‌توانید در اینجا گوش دهید:
آیا معذرت خواستن رئیس‌جمهور کافی‌ست؟
مریم شاهی، سردبیر هفته‌نامه «نیمرخ» در کابل که به مسایل زنان می‌پردازد، در شماره نوبتی این هفته‌نامه سرمقاله‌ای نوشت و در آن معذرت‌خواهی رئیس‌جمهوری را نیز در ادامه موج اعتراض‌ها دستاورد مهم زنان در جامعه افغانستان دانست. با این که او می‌گوید هنگام شنیدن این زبان توهین‌آمیز و ضد زن از بلندترین منبر موجود در کشور، احساس کرد که دستش از همه جا کنده است. او می‌گوید چنین به نظرش رسیده که این همه تلاش و مبارزه های او و اطرافیانش ممکن است که بر هدر باشد وقتی شخص اول کشور نیز به حقیقت برابر زن و مرد باور نداشته باشد.
مریم شاهی معتقد است که جامعه افغانستان دو دسته است و تا زمانی که آگاهسازی و بیدار کردن حساسیت‌های مردم افغانستان به چنین زبان توهین‌آمیز نسبت به زنان و اقلیت‌های قومی به طور ساختاری فرهنگ‌سازی نشود، این نوع تعبیرها در زبان مردم عادی ادامه خواهد یافت.
مریم شاهی می‌گوید چنین لحن توهین‌آمیزی که اخیرا از زبان شخص اول کشور شنیده شد، در جامعه افغانستان به طور روزمره مشاهده می‌شود و حتی اشخاصی که مدافع حقوق زن و فعالان نهضت مبارزه علیه خشونت در جامعه اند، خود در عمل نمی‌توانند برابری زن و مرد را نشان بدهند و این نوع زبان بیانگر وضعیت حاکم در جامعه است.
به گفت‌وگوی مریم شاهی، روزنامه‌نگار و سردبیر هفته‌نامه “نیمرخ” می‌توانید در اینجا گوش دهید:
در واکنش به سخنان اشرف غنی هشتگ #چادرتحقیرسیاسی در فیس‌بو‌ک ایجاد شده است. می‌توانید در اینجا به همه مطالب آن دسترسی پیدا کنید. همین‌طور هشتگ دیگری نیز در همین موضوع ایجاد شده با عنوان #ScarfPoliticalHumiliation
بهار سهیلی، یکی از کاربران زن افغانستانی در دفاع از این موج اعتراض‌ها نوشته است که «من چادر نمی‌پوشم و مورد توهین رئیس‌جمهوری قرار نگرفتم اما دلیل نمی‌شود از اکثر زنان چادرپوش افغانستان با این هشتگ اعتراضی دفاع نکنم.»
ایجاد این هشتگ‌ها و انتشار ویدیوهای اعتراضی در شبکه‌های اجتماعی، از اولین قدم‌های عملی‌ست که علیه زبان تحقیرآمیز و ضد زن در جامعه افغانستان تا به حال برداشته شده است.
جست‌وجوهای ما برای تهیه این گزارش نشان داد که هنوز هیچ مقاله، سایت یا کتابی منتشر نشده است که کاربرد تعابیر تحقیرآمیز، ضد زن و تبعیض‌آمیز را در زبان روزمره مردم افغانستان گردآوری کرده باشد.
همزمان با موج اعتراض‌های زنان افغانستان و بازتاب خشم و اعتراض آنها در شبکه‌های اجتماعی، فارین پلیسی، مجله معتبر آمریکایی، عکس چادر به سر رویا سادات، فیلم‌ساز زن افغانستانی را در صدر چهره‌های برتر سال منتشر کرد. این نشریه رویا سادات را به عنوان یکی از ده فرد موثر و موفق در سال ۲۰۱۷ در جهان اعلام کرد. تصویر رویا سادات با چادر بر سر در پوستر پس‌زمینه همایش فارین پلیسی، در اوج اعتراض‌های زنان افغانستان و دفاع آنان از چادر اختیاری، به زنان معترض افغانستان نیروی تازه بخشید. رویا سادات، اولین زن در افغانستان است که فیلم او با عنوان «نامه به رئیس‌جمهور» امسال به عنوان نامزد بخش فیلم‌های خارجی اسکار پذیرفته شد. این فیلم در باره خشونت علیه زنان پیشگام و توانای جامعه افغانستان است که در حالی که از حق و حقوق دیگران دفاع می‌کنند، خود قربانی خشونت خانگی اند.
رویا سادات، فیلم‌ساز، در صدر لیست ده چهره موثر سال فارین پلیسی
در جامعه‌ای که هنوز قتل‌های ناموسی و خشونت علیه زنان به همان شیوه و سبک قرون وسطایی ادامه دارد، برخی می‌گویند اعتراض به لحن ضد زن آن‌قدرها اولویت ندارد. اما زنان جامعه افغانستان رشد کرده‌اند و دیگر تاب شنیدن تعابیر ضد زن را ندارند. بروز این رویداد و موج حساسیت‌هایی که در پیوند با آن در طول روزهای گذشته سر زده، از تجربه‌های نادر در جامعه افغانستان است که زنان افغانستان را از اقشار مختلف همصدا کرده است. این موج باعث شده که فعالان زن و حقوق بشر فعالیت‌های خود در راستای مبارزه علیه خشونت و زبان خشونت‌بار را در جامعه مردسالار مثل افغانستان به طور ریشه‌ای بررسی کنند. پاکسازی زبان ضد زن و برانگیختن حساسیت‌های گسترده علیه زبان تحقیرآمیز که حال قشر متوسط به بالا و تحصیلکرده این کشور را منقلب کرده است، یکی از نشانه‌های پیشرفت جامعه افغانستان است.
