برای اولین بار پس از رسمیت یافتن جشن سده در تاجیکستان و قرار گرفتن آن در تقویم رسمی به طور گسترده در سراسر کشور و با پیامی از سوی رئیس جمهور کشور، از آن تجلیل شده است. اکنون این روز به عنوان یک عید رسمی در تقویم تاجیکستان گنجانده شده است اگرچه هنوز این روز تعطیل عمومی اعلام نشده است.
رئیس جمهوری تاجیکستان به این مناسبت به مردم کشورش تبریک گفته و محافل رسمی “سده” روز سه‌شنبه با شرکت گسترده ساکنان شهر دوشنبه و نواحی اطراف آن و با اجرای برنامه های فرهنگی و هنری و نمایش آثار هنر دستی در باغ حکیم فردوسی، در جنوب پایتخت تاجیکستان، برگزار شد.
جشن سده مانند مهرگان و نوروز از جشنهای مهم و کهن مردمان ایرانی و پارسی‌زبان به شمار می آید که اسطوره پیدایش آن در “شاهنامه” حکیم فردوسی به هوشنگ، شاهی از سلاله پیشدادیان، نسبت داده شده است.
طبق این اسطوره، هوشنگ هنگام شکار، مار سیاهی را می‌بیند و سنگی بر آن می زند، اما سنگ او به سنگ دیگری برمی خورد و از به هم زدن دو سنگ آتش پدید می آید. از این جا بر اساس این افسانه، ایرانیان قدیم شیوه استفاده از آتش را که از بهترین نعمتهای طبیعت محسوب می شود، یاد گرفته و آتش را مقدس می داشته اند.
برخی از پژوهشگران جشن سده را به آیین مهرپرستی یا میترایسم که در میان مردم ایرانی تبار، قرنها پیشتر از آیین زرتشتی هم رایج بوده، مربوط می دانند. البته، در نزد زرتشتیان آتش یکی از نمادهای مقدس جشن سده هم حفظ شده است.
به نوشته برخی از تاریخ نگاران، جشن سده ۵۰ روز و ۵۰ شب قبل از اعتدال بهاری یا جشن نوروز برگزار می شود، به همین دلیل سده نامیده شده، چون حاصل جمع این دو، صد می شود.
برنامه جشن سده در باغ حکیم فردوسی شهر دوشنبه که به نام “باغ دوستی خلقها” معروف است، از نمایش هنرهای مردمی و صنایع دستی، نهال های مختلف، گل و گیاه و آزمونهایی عبارت بود. از تهیه بهترین سفره سده گرفته تا بهترین ترانه در وصف سده که رسمی از رسوم باستانی و نمادی از سرور و شادمانی است.
امامعلى رحمان، رئیس جمهورى تاجیکستان، شب گذشته (۹ بهمن – ۲۹ ژانویه) براى اولین بار در پیامى تلویزیونى فرارسی جشن سده را به مردم کشورش تبریک گفت. وى گفت باعث افتخار است که جشنها و سنتهای کهنى چون سده و مهرگان در دوران استقلال تاجیکستان بتدریج احیا مى شوند.
آقاى رحمان افزود: “آدمان سن و سال گوناگون در دوره اوج سردى زمستان با آرزوى آمدن فصل بهار جانبخش با هم جمع آمده، چاره بینى هاى (تدابیر) مختلف دایر مى کردند، گلخن مى گیراندند، بزم مى آراستند، ضادى و خرسندى مى کردند و با همین راه سختى سرما را براى یکدیگر آسان مى کردند.”
رئیس جمهورى تاجیکستان گفت که سنتهاى “حیات دوستانه” جوهر جشن سده را تشکیل مى دهند: “در میان سنتهاى سده گلخن (مشعل) افروختن موقع اساسى دارد، به این معنى، این جشن را مى توان جشن میلاد آتش، یعنى منبع گرمى و نور، نامید.”
همزمان آقاى رحمان با توجه به نامساعد آمدن آب و هوا در پاییز و زمستان امسال از احتمال “‘خشک سالى و مشکلات دیگر”هشدار داد و از مردم کشورش، بویژه کشاورزان، خواست که براى فصل بهار آمادگى بینند و در برگزارى رسم آیینهاى ملى از صرفه جویى کنند.
برای نخستین بار است که رئیس جمهورى تاجیکستان به مناسبت جشن سده در پیامى تلویزیونى به مردم کشورش تبریک مى گوید. این جشن و جشن مهرگان در سال گذشته به فهرست جشنهاى ملى و رسمى تاجیکستان اضافه شد، هرچند نخستین تجلیل رسمى از آن هم پارسال صورت گرفته بود.
تاجیکستان اولین کشوری است که از جشنهای سده و مهرگان به طور رسمی تجلیل می کند. مقامات تاجیک با برگزاری نخستین جشن سده پیام داده اند که به احیای این آیین کهن نیاکان کمر همت بسته‌اند، تا فروغش را زنده نگاه دارند.
در پاییز گذشته در پی اصلاح قانون جشن و مراسم تاجیکستان، ۳۰ ژانویه یا ۱۰ بهمن روز برگزاری جشن سده و ۱۵ اکتبر روز برگزاری جشن مهرگان اعلام شد. دولت تاجیکستان تلاش دارد این دو جشن را برای ثبت به عنوان میراث غیرملموس فرهنگی به یونسکو، سازمان علمی و آموزشی و فرهنگی ملل متحد پیشنهاد کد.
در پاییز گذشته برای اولین بار مهرگان نیز در تاجیکستان به طور رسمی و باشکوه جشن گرفته شد.
