فیلم “خشت و آینه”، یکی از برجستهترین آثار تاریخ سینمای ایران، بالاخره بعد از بیش از نیم قرن به شکلی ایدهآل در یکی از بزرگترین فستیوالهای سینمایی دنیا روی پرده خواهد رفت.
فسیتوال فیلم ونیز اعلام کرده است که نسخۀ به تازگی مرمت شدۀ این ساختۀ ابراهیم گلستان در روزهای سوم و چهارم سپتامبر (۱۲ و ۱۳ شهریور) در نمایش افتتاحیه جهانیاش پخش خواهد شد.
فستیوالهای مهم دنیا، به خصوص کن، ونیز و برلین، بخشی ثابت برای نمایش مرمتهای تازه از فیلمهای کلاسیک دارند. در بخش ونیز کلاسیک نیز فیلمهای تازه مرمت شده از گنجینههای هنر سینما به علاوه مستندهایی تازه دربارۀ فیلمها و فیلمسازان برای اولین بار به نمایش درمیآیند.
به جز “خشت و آینه”، فیلمهای دیگر این بخش عبارتند از: “هیچچیز مقدس نیست” (ویلیام ولمن، ۱۹۳۷)، “گولِم” (پل وِگِنِر، ۱۹۲۰)، “بعضیها داغش را دوست دارند” (بیلی وایلدر، ۱۹۵۹)، “شب سن لورنزو” (پائولو و ویتوریو تاویانی، ۱۹۸۲)، “مرگ در ونیز” (لوکینو ویسکونتی، ۱۹۷۱)، “عروج” (لاریسا شپیتکو، ۱۹۷۶)، هر دونسخۀ فیلم “قاتلین” (رابرت سیودماک و دان سیگل، ۱۹۴۶ و ۱۹۶۴)، “سال گذشته در مارینباد” (آلن رنه، ۱۹۶۱)، “بدرود فیلیپین” (ژاک روزیه، ۱۹۶۲)، “شغل” (ارمانو اولمی، ۱۹۶۱)، “خیابان شرم” (کنجی میزوگوچی، ۱۹۵۶)، “شهر برهنه” (جولز داسن، ۱۹۴۸) و “نگهبان شب” (لیلیانا کاوانی، ۱۹۷۴).
در این بخش، علاوه بر فیلمهای مرمت شده، مستندی چهارساعته دربارۀ فیلمسازان زن و مستندهای تازۀ دیگری دربارۀ روبی مولر (فیلمبرداری آلمانی)، ویلیام فریدکین (کارگردان آمریکایی)، رابرت میچم (ستارۀ آمریکایی) و باستر کیتن (ستاره و کارگردان بزرگ کمدی صامت) به نمایش درخواهد آمد.
تولد “خشت و آینه”
“خشت و آینه” داستان راننده تاکسیای در تهران را روایت میکند که یکی از مسافرانش (با بازی فروغ فرخزاد) نوزادی را در ماشین او رها کرده است. بخش عمدۀ فیلم، تصویر کردن تأثیر این حادثه بر زندگی او، به خصوص در ارتباطش با زنی است که او را دوست میدارد.
بیشتر بازیگران نقشهای اصلی فیلم، چهرههایی ناشناخته بودند. زکریا هاشمی نقش هاشمِ راننده را بازی میکند و تاجی احمدی، در یکی از درخشانترین بازیهای تاریخ سینمای ایران، در نقش تاجی، دوست هاشم ظاهر میشود. بعضی از بازیگران تئاتر در نقشهای کوچکی در فیلم ظاهر شدهاند، مثل پرویز فنیزاده در نقش یک روشنفکر کافهنشین، جمشید مشایخی در نقش یک افسر پلیس، محمدعلی کشاورز در نقش یک پزشک و پری صابری در نقش یک پرستار.
“خشت و آینه” اولین فیلم بلند داستانی “کارگاه فیلم گلستان” بود که بین فروردین ۱۳۴۲ و تیر ۱۳۴۳ در استودیوی گلستان (برای صحنههای داخلی کافه و خانه هاشم) و در خیابانهای تهران و چند مرکز دولتی (از جمله ساختمان دادگستری تهران) فیلمبرداری شد و یکی از معدودترین فیلمهای سینمااسکوپ (پردۀ عریض) زمان خودش بود. به علاوه اولین فیلم داستانی تاریخ سینمای ایران بود که صدابرداری سرصحنه داشت و دوبله نشد.