“پایان کار سه رویین تن” اثر رهنورد زریاب
“پایان کار سه رویین تن” توسط انتشارات آرمان در افغانستان به چاپ دوم رسید مسوولیت انتشار چاپ اول این کتاب را انتشارات امیری بر عهده داشت.
نویسنده گلنار و آینه در پایان کار سه رویین تن از “ولتر و شهزاده قندهار” آغاز می کند و با مرگ آشیل، اسفندیار و زیگفرید به گفتگویی در پایان کتاب می انجامد.
پایان کار سه رویین تن در بر گیرنده هشت جستار با عناوین: ولتر و شهزاده قندهار، …و باز هم بوف کور، جوشش شعر زنان و دوشیزگان افغانستان در دهه شصت هجری خورشیدی، خمسه اولیه، کاخ بلند، بازآفرینی یک حکایت خاور زمینی در امریکای لاتین، سعدی و بوکاچیو دو روایت گر یک قصه شیرین و پایان کار سه رویین تن است. و نقطه پایان کتاب در انتهای مصاحبه ای گذاشته شده با استاد.
در نوشته “…و باز هم بوف کور” در کتاب پایان کار سه رویین تن که به اهمیت داستان های صادق هدایت در جغرافیای ادبی فارسی زبانان و در یک کلیت ادبیات معاصر نیز اشاره ای دارد به سال ۱۳۰۹ هجری خورشیدی به دلیل ظهور هدایت با توصیف چرخش گاه عظیمی در تاریخ ادبیات داستانی زبان فارسی یادآوری شده است:
“سال ۱۳۰۹ هجری خورشیدی را در تاریخ ادبیات داستانی زبان فارسی، باید هم چون چرخش گاه عظیمی شناخت؛ زیرا در این سال چهره یی بر گستره ادبیات داستانی فارسی نمودار می شود که مسیر داستان سرایی را در زبان فارسی کاملا دگرگون می سازد.”
صادق هدایت با شاهکار درخشانش یعنی رمان بوف کور و دیگر داستان هایی که از او به یادگار مانده از تأثیر گذارترین و بزرگترین داستان نویسان زبان پارسی است و آوازه اش البته در دنیا نیز پیچیده است طوری که در همین نوشته استاد زریاب از قول اندره روسو نقاد پر آوازه ادبی فرانسه می نویسد:
“آقای روژه لسکو – که هدایت را در زبان فرانسه یی به ما شناسانده است- اظهار می کند که در میان آثار ماندنی نیم سده پسین ایران، کتاب بوف کور در ردیف نخست جای دارد. من، از این حد فراتر می روم: به عقیده من، این رمان به تاریخ ادبیات قرن ما، امتیاز خاصی بخشیده است…”
عده ای از نقادان حوزه ادبی ما داستان های استاد رهنورد زریاب را متأثر از شیوه کار صادق هدایت می دانند مسأله ای که استاد چندان با آن موافق نیست و البته در گفتگوی پایانی همین کتاب در پاسخ به سوالی نیز اشاره ای به آن دارد:
“فکر می کنم من از همه نویسندگان بزرگ جهان که از آنان چیزی خوانده ام، کم و بیش، اثر پذیرفته ام”
وی در ادامه همین سوال می گوید که در سال های اخیر تعدادی از هم وطنان ما با تکیه به کتاب علی اوحدی مرا تأثیر پذیرفته از هدایت و از طریق هدایت متاثر از کافکا دانسته اند… او در ادامه می گوید:
“من به همه صاحب نظران حق می دهم که در باب نوشته های من داوری خودشان را بکنند؛ اما، سخن خودم همان است که در آغاز این پاسخ آوردم.”
در نوشته خمسه اولیه این کتاب به اولین آثاری که در افغانستان نوشته شده است و به نسبت هایی کم و بیش از ویژگی های ادبیات داستانی نوین باختر زمین برخوردار بوده اند اشاره ای می رود که بد نیست عناوین این پنج اثر را در این جا بیاوریم:
۱- جهاد اکبر
۲- تصویر عبرت
۳- ندای طلبه معارف
۴- مکالمات روحانی در خصوص حیات حقیقی
۵- جشن استقلال در بولیویا
در نوشته های کتاب پایان کار سه رویین تن هر چند بیشترین نگاه به سمت ادبیات داستانی است اما پای شعر نیز با مقاله “جوشش شعر زنان و دوشیزگان افغانستان در دهه شصت هجری خورشیدی” به میان آمده است و هم چنان در نوشته پایان کار سه رویین تن که عنوان کتاب نیز از آن برگرفته شده ابیات زیادی از شاهنامه فردوسی آمده است هر چند که مراد وجه داستانی این اثر بوده است. نوشته جوشش شعر زنان… با نقل پرسشی از سیمین بهبهانی آغاز می شود که نشان گر نگاه استاد نسبت به آفرینش گران زن و مرد در حوزه ادبیات است:
“روزگاری از بانو شاعر پرآوازه ایران – بهبهانی- پرسیده بودند: “یک شاعر زن، در جمهوری اسلامی، چه وظایفی دارد؟” و این سخن ور فرهیخته، در پاسخ گفته بود: “من از یدک کشیدن لفظ زن، به دنبال کلمه شاعر سخت بیزارم. یعنی چی؟ آدم یا شاعر هست یا نیست…”
دیگر نوشته های این کتاب نقد و نظر و مقایسه هایی ارزش مند را در خود دارد از جمله مقایسه حکایتی از افصح المتکلمین سعدی شیرازی و داستانی به نام شاهین که اثر جووانی بوکاچیو است نویسنده ای که حدود یک قرن پس از سعدی در شهرک چرتالدو نزدیک فلورانس زاده شد.
**********
“در خواب هام کودک غمگینی ست” اثر روح الامین امینی
«در خوابهام کودک غمگینیست» مجموعه ی شعری است از روح الامین امینی شاعر و نویسنده هراتی که در زمستان ۱۳۹۱ خورشیدی توسط انتشارات آرمان شهر راهی کتابخانهها برای علاقهمندانِ شعر شد.
این مجموعه ۱۱۰ صفحه ای ۵۱ شعر را در بر می گیرد که اکثر آنها در قالب غزل و چند شعر آن در قالب مثنوی است. از امینی پیش از این دفترهای شعری با عناوین «مینو به عبارت دیگر»، «۰۷۰»، «تاریک ترین دنیای این گوشه» و «برای مترسک چه فرقی می کند» منتشر شده است.
قالب محوری کار امینی در زمینه شعر، غزل است اما در این مجموعهها آثاری در قالب های دیگر نیز به چشم می خورد. از او یک مجموعه رباعی با عنوان «عشق به خط اوستایی» نیز در دست انتشار است.
پیش از این نیز انتشارات آرمان شهر از این نویسنده دو کتاب «این جا زمان متروکیست» و «تا سیگار بیست و یکم» که نثرهایی با دغدغه های فلسفی – اجتماعی را در بر دارد منتشر کرده بود.
غزلی از مجموعه «در خوابهام کودک غمگینیست»:
من اتفاق!
در آن اتفاق من بودم
من اتفاق؟ نه انگار باغ من بودم
ولی نه…
باغ تو بودی! تو باغ بودی، ها!
در آن سیاهتر از یک کلاغ من بودم
ولی تو باغ؟
نه!
شاید اتاق بودی تو
فضای خالی بین اتاق من بودم
فضای خالی بین اتاق؟ گیجم من
فضای خالی بین اتاق من بودم؟
***
مسافر آمده بود از سفر
تو بودی او
که خسته بودی و یک چای داغ من بودم
به یک نشانی دیگر تو را فرستادم
وگرنه آن که گرفتی سراغ من بودم
**********
«نقش روشنفکر» اثر ادوارد سعید
ادوارد سعید یکی از برجسته ترین چهرههای فکری قرن بیستم به شمار می آید که تاثیر فکری او بر حوزه های متفاوت اندیشه از فلسفه و ادبیات تا علوم اجتماعی را در بر می گیرد. او را پس از نشر کتاب «شرق شناسی» بنیان گذار نظریه شرق شناسی می دانند.
«نقش روشنفکر» حاصل سخنرانی ها سعید در شبکه ی جهانی بی بی سی است که در سال ۱۹۹۲ ارائه شد که بعدا به چاپ رسید. این کتاب را حمید عضدانلو در سال ۱۳۸۳ به فارسی ترجمه کرد.
عضدانلو در مقدمه ی کتاب نوشته است: «پرسش هایی را که سعید در این کتاب مطرح می کند و سعی دارد تا پاسخی برای شان بیابد، از جمله پرسش هایی اند که در دنیای آکادمیک به «پرسش های دشوار» شهرت دارند؛ یعنی پرسش هایی که پاسخ قطعی و جهان شمول برای شان وجود ندارد».
ادوارد سعید وظیفهی روشنفکران را حقیقت گویی به قدرت می داند. این قدرت هرچه می تواند باشد؛ از اقتدار رژیم های سرکوبگر و توتالیتر، تا قدرتی که در ورای گفتمان های مسلط و ظاهراً موجه وجود دارد. بدون تعهد به ارزش های اخلاقی و دغدغه ی کشف و بیان حقیقت و نقادی بی امان قدرت. به باور او روشنفکر نماینده ی همه ی آن مردم و همه ی آن مباحثی است که در فرآیند جریان عادی یا فراموش و رانده شده اند.
موضوع هایی که در این کتاب سعید به آن پرداخته است از این قرار هستند: «نقش روشنفکر»، «در استیصال نگه داشتن ملت و سنت ها»، «روشنفکر در تبعید: طرد شدگان و در حاشیه قرار گرفتگان»، «حرفه ها و آماتورها»، «حقیقت گویی به قدرت» و «خدایان همواره ناکام».
نویسنده: ادوارد سعید
برگردان: حمید عضدانلو
ناشر: انتشارات آرمان شهر
طرح جلد و برگ آرایی: روح الامین امینی
حروف نگاری: کبیر احمد نشاط
چاپ اول (افغانستان): زمستان ۱۳۹۱
**********
«نوروزنامه حکیم عمر خیام»
بخشی از معرفی نامه مجتبی مینوی از این اثر
نوروز نامه حکیم عمر خیام به مناسبت نوروز ۱۳۹۲ خورشیدی در هزار نسخه از سوی انتشارات آرمان شهر برای اولین بار در افغانستان منتشر شد. در زیر بخشی از معرفی مجتبی مینوی از این کتاب را می خوانید:
من در صدد آن نبودم که درینجا تحقیق در احوال و افکار خیام نموده اقوال ادبا و سخن سنجان مغرب زمین را درباره او نقل کنم، این کار استعداد و مجالی بیشتر و موقع و محلی دیگر میخواهد. هر که طالب مطالعه و تتبع دراین موضوع باشد دریای وسیعی از کتب در پیش دارد که شنا کردن از آن یک عمر میخواهد.(۱) مراد من ازین مقدار آن بود که خواننده معمولی را قبلا با فلسفه خیام اندکی آشنا ساخته سپس نوروزنامه حاضر را با آنها قیاس نموده نشان بدهم، که علاوه بر تصریح باسم خیام در دیباچه کتاب، وحدت طرز فکر نیز خود برهان دیگری بر اصالت نسبت آنست. نورزنامه رساله ایست در بیان سبب وضع جشن نوروز و کشف حقیقت آن و اینکه کدام پادشاه آنرا نهاده و چرا آنرا بزرگ داشته اند.
مولف از شاهان اساطیری و تاریخی ایران تا زمان یزدگرد شهریار یاد بسیار می کند و پیشه ها و رسوم و فنونی را که ایشان نهاده اند مطابق با روایاتی که در شهنامه ها آورده اند نقل می کند چنانکه گوئی بخواندن شاهنامه فردوسی مداومت داشته. آیین جهانداری شاهان ساسانی را با تمجید و تحسین حکایت میکند. وی منجم و ریاضی دان بوده، در مسائل طبی از آراء رازی و ابن سینا پیروی می نموده(۳). و این کتاب خود را در نیشابور نوشته یا فقط نیشابوری بوده (۴). کتاب را اگر چه میگوید بموجب التماس دوستی نوشتم در حقیقت برای شاه نوشته و چیزهائی را که می گوید موبدان موبد برای شاه بعنوان هدیه نوروزِی می برده هر یک شاه یکی از انواع است: شراب شاه نوشیدنیها، زرشاه گوهرهای گدازنده، یاقوت شاه گوهرهای ناگدازنده، اسپ شاه چرندگان، بازشاه پرندگان، وقس علی هذا (۱) . برای یک پادشاه ترک و در دوره سلطنت ترکان در ایران نوشته: یک جا میگوید امروز اسپ را هیچ گروه به از ترکان نمی شناسند از بهر آنکه جهان ایشان دارند (۲)، مکرر بترکان پند میدهد که جشن نوروز را ترک می کند، درباره خواص اسپ بگفته افراسیاب پادشاه ترک استشهاد می کند(۳)، و از خارج می دانیم که سلاجقه نسب خویش را باو می رسانده اند.(۴) برای یکی از جانشینان نزدیک ملکشاه نوشته آنهم در هنگامی که هنوز از مرگ ملکشاه خیلی نگذشته بوده است(۵) در فصلی که شاهان باستان ایران را مشتاق به آبادی جهان معرفی میکند مثل اینست که میخواهد به جانشین ملکشاه بگوید کار بنای رصدخانه که او شروع کرده بود تو باید به پایان بری.
کلیه این ممیزات (از حیث زمان و مکان تالیف و طرز فکر و انشای ساده لطیف بی تکلف) در هر کتابی جمع شد اگر در خود کتاب هم تالیف آن به خیام نسبت داده نشده باشد من آن را از خیام می دانم، چرا ندانم؟ برای اینکه صاحبان تذکره ها و کتب تراجم چنین کتابی باسم او نیاورده اند و من و شما تا امروز آن را نمی شناختیم و ندیده بودیم؟ مگر ارباب تذکره همه چیز را نوشته اند یا همه اقوال و روایات آنها راست است؟ چند صد کتاب حدس میزنید در ایران نوشته شده باشد که ما نه تنها نام آنها را نشنیده باشیم بلکه اصلا از نوشته شدن آن هم خبر نداشته باشیم؟ چه کسی را جز خیام توان یافت که با او همعصر بوده باشد و چنین رساله ای را نوشته باشد آنگاه این قدر گذشت کرده باشد که نام خیام را بر آن بگذارد؟ بالاخره این کتاب موجود است و صریحا از تالیف خیام خوانده شده و براهین نیز بر صحت این تصریح داریم. پس تا دلیل دندان شکن بر بطلان این نسبت اقامه نشود هیچ کس را به تصاحب آن سزاوارتر از حکیم عمر خیام نیشابوری نمیشماریم. من این رساله را یک هدیه خیام به ادبیات فارسی و ملیت ایرانی می دانم و بازیافتن آن را خوشبختی بزرگی می خوانم. از روی سبک انشای سریع و نقصهای عبارتی و پاره ای غلط های تاریخی و ادبی آن(۱) حکم می کنم که خیام آن را بسیار سردستی ، بدون صرف وقت و مطالعه و تحقیق و مراجعه، فقط به اعتماد حافظه و مساعدت خیال، بطور قلم انداز، برای منظوری نوشته و بشاه معاصر خویش تقدیم کرده یا بلکه اصلا به تکلیف آن شاه روی کاغذ آورده است. این رساله گرانبها که یک یادگار نثری ادبی و شاعرانه از طبع لطیف همان خیام ریاضی دان و منجم و فیلسوف و متطبب و شاعر متفکر و بلند نظر و صاحب ذوق صنعتی عالی و قوه تصور وسیع است از حسن تصادف در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی در ضمن مجموعه رسائلی به کتابخانه عمومی برلین منتقل شد، و عکس آن را که آقای میرزا محمد خان قزوینی برای کتابخانه وزارت معارف گرفته بودند من به اجازه رسمی وزارتخانه متبوعه اساس این طبع قرار دادم. آقای قزوینی چند سطری در ابتدای مجلدی که حاوی اوراق عکسی است یادداشت کرده اند که عینا نقل می کنم: (نوروزنامه، تالیف ملک الحکماء عمر بن ابراهیم خیام در شرح نوروز و تاریخ آن و آداب، نسخه منحصر به فرد کتابخانه دولتی برلین دارای پنجاه و شش صفحه به قطع وزیری به خط نسخ با املاهای قدیمی از قبیل نوشتن ذالهای فارسی به صورت ذال معجمه و نوشتن کی به جای که و نحو ذلک، تاریخ کتابت ندارد ولی قطعا از قرن هفتم هجری مؤخر نباید باشد، به خرج وزارت جلیله معارف دولت علیه ایران و باهتمام این ضعیف محمد بن عبدالوهاب قزوینی عکس برداشته شد، شهر رجب ۱۳۵۰ مطابق آبان ۱۳۱۰)
در خاتمه از دوست عزیزم صادق هدایت که یادداشتهای خیامنامه خود و بعضی کتب مربوط به خیام را برای استفاده به اختیار اینجانب گذاشت سپاسگزاری را واجب میشمارم.
طهران، مهرگان سال ۱۳۱۲ ، مجتبی مینوی
نویسنده: حکیم عمر خیام نیشابوری
به کوشش: مجتبی مینوی
ناشر: انتشارات آرمان شهر
طراحی و برگ آرایی: روح الامین امینی
چاپ اول در افغانستان: نوروز ۱۳۹۲ خورشیدی
شمارگان: ۱۰۰۰ جلد
