سـخـن مـؤلـف، سلیـم ایوب زاد
کتـاب حاضر، کــه شما خوانـنده عزیز لـطف کـردیـد و به دست گـرفـتـید، دیدار دیرانـتـظار شمـاست بـا دههـا
چـهرهی سـرشـناس تـاجـیکسـتان کــه از شرکت کنـندگان یا شـاهـدان ماجـراهــای سـده بـیـستـم در ایـن کـشور کـوچـک
بـودهانــد. ایـن کتـاب بر مبنای کتـاب “صـد رنگ صـد سال: تاجیـکان در قرن بـیـستـم” کــه در سـال ۱۰۰۱ بـا حروف
کریلیک در شهر پـراگ نشر گـردیده، آماده شده است. بـه طور کـلی، مـیتـوان گــفت کــه ایـن کتـاب نوی است کــه با
مـحـبت و خـدمـت اسـتادان ارجـمنـد بـازنـویـسی شده و بـرای اولـین بـار با الـفبای فـارسی، کــه در تـاجـیکستان به آن
الـفبای نیاکان گـفته مـیشـود، از چـاب در مـیآیـد.
انـدیـشه تهـیه چـنـین اثـر با توجـه بـه سرنـوشــت امـروزی تـاجـیکان چه در تاجیـکسـتان و افـغانسـتان و چـه
در ازبکـستان و ترکـمنستان یـا چـین و روسـیه منـشاء گـرفـته و هـدف آن، از یـک طـرف نگـاهی بـه دیـروز اسـت، بـا
ریـشه جـوئـی بـحـرانهــای امـروزه و از طـرف دیـگر تـمرکـز بـیشـتر بـر افکـار سیاسـی و اجـتماعی مـردم تـاجـیک،
تــا در بخـارا، سمـرقـند و تـاجـیکسـتان معـاصـر کــه تـجـربـه دولـتسـازی و حفظ دولـتـداری را در قـرن آن هــم عـمد
بـیـستـم از سر گـذرانـده انـد. ایـن نکـته قـابل یاد اوری اسـت کــه به ایـن اثـربـایـد بـیـشـتر بـه عـنوان یک پـژوهــش
ژورنـالیسـتی و کوشـشی در گردآوری تاریـخـچههـای شفـاهـی نظر افکـند تا به عنوان یک سلسله تحـقـیقـات موشکافـانـه
و اکـادمـیکی در تـاریـخ گـذشـته تـاجـیکان. بـنابـرایـن، شایـد همـچون یک تجـربه آغـازین ایـن اثر از نواقـص عاری
نـباشـد. اما در پهلوی نـقص، برتریهای خـاصـی هـم دارد کــه از آن جـمله است روایـت شاهـدان حـال، کــه با گـذشت
ایـام جهـان فانـی را ترک کـرده، ولـی یـاد بـودهـای خـود را چـون گـنجی شایـگان بـرای مـا بـه ودیـعه گـذاشـتهانـد.
بـاعـث دریـغ و افـسوس است کــه عـبدالـقادر خـالـقزاده، یکـی از اولـین بـازنـویـسان تاریـخ حـقـیقی تـاجـیکان
در آغــاز دهــه نـودهــم قرن بـیـستـم و خـانم بوری نسا بردی یوا، اسـتاد و مشـاور نگـارنـدهی کتـاب پـیـش از نـشر آن،
دنیا فانی را پــدرود گــفـتند.
شکـر مـیگــذارم کــه بـا کـمک و هـمدسـتی بــرادروار اسـتادان ایـرج بـشیری و نـجـمالـدین کـاویـانی، یـکی
از ایـران دیگری از افـغانسـتان، ایـن دیـدار تـاجـیکان تـاجـیکستان بـا عـالـم پـهـناور فـارسـی زبـانـان میـسر مـیشـود.
بـدون زحـمت اسـتاد کـاویـانـی، کــه نـه تنـها مـتن کتـاب را به الـفـبای نـیاکـان و در سبـکی قـابـل فـهم بـرای هـر
فـارسی زبان بـرگـردان و تـلـخـیص کـردهانـد و بـا عـالوههـای بـه مـوقـع و تـوضـیحات کـارگـر به ایـن نـوشـته عـمق و
وسعــت بـیشـتر دادهانــد و بـدون مشـقـت اسـتاد ایـرج بـشیری، کــه از نـخـستـین روز در صـدرایـن بـرنـامه بـودهانــد و
نـه تـنها ویـراستـار بلکــه هـم مـؤلـف آن مـیبـاشـند، ایـن دیــدار دلانــگـیز شـایــد هـرگــز بـه وقــوع نـمیپـیوسـت.
سلـیم ایـوب زاد
مـارس ۶٠٠٢ پـراگ
فهـرست
عنوان
سخن مـؤلف
سخن برگرداننده
مقدمه ویراستار
اشتراک کنندگان بحثهـا
فصل اول: روسیه آسیایمیانه را اشغال کرد
فصل دوم: ظهور معارفپروران و جدیدیها
فصل سوم: رقابت سرمایه؛ وضع اقـتصادی در آسیایمیانه
فصل چهارم: سرکوب جدیدیها و دگراندیشان
فصل پنجم: اتحاد راه نجات
فصل ششم: تأسیس حزب کمونیست بخارا
فصل هفتم: شکست امارت؛ حمله بلشویکها به بخارا و اشغال آن
فصل هشتم: تأسیس جمهوری بخارا
فصل نهم: باسماچیان کی بودند؟
فصل دهم: طرح مرزبندی ملی آسیایمیانه
فصل یازدهم: آغاز مرزبندی ملی در آسیایمیانه
فصل دوازدهم: دولت بدون پایتخت؛ مسـألـه بـخارا و سمرقـند
فصل سیزدهم: زبان مادری و الـفبـای التین؛ صدرالدین عینی و
خودشناسی تاجیکان
فصل چهاردهم: گذار به الـفبـای التین؛ بعد از التین الـفبـای کریلیک
فصل پانزدهم: عصر الهوتی؛ تشکیل مدنیت سوسیالیستی
فصل شانزدهم: طبقـهبنـدی جدید اجتماعی در آسیایمیانه؛ کارگران، دهقانان و روشنفکران
فصل هفدهم: حکومت یوسف استالین و گسترش پیگرد
فصل هیجدهم: سرنوشت ادیـبان و آموزگاران تاجیک
فصل نوزدهم: تاجیکستان در دوره جنگ جهانی دوم
فصل بیستم: تاجیکستان بعد از جنگ
فصل بیست و یکم: آسیا، افریقـا و میـرزا تورسونزاده
فصل بیست و دوم: فرجام نا بهنگام رهبر اصالحات
فصل بیست و سوم: تربیت انسان نوین شوروی
فصل بیست و چهارم: اعتراض جوانان به روسیسازی
فصل بیست و پنجم: آزادی در چهارچوپ کمونیسم
فصل بیست و ششم: سوسیالیسم مترقی
فصل بیست و هفتم: آغاز باز سازی
فصل بیست و هشتم: مقام دولتی زبان تاجیکی
فصل بیست و نهم: فروپاشی اتحاد شوروی و استقالل تاجـیکستان
فصل سیام: کشمکش حزب اسالمی و کمونیست بر سر قدرت
سخن آخر مـؤلـف: تاجیکان در آستانه قرن بـیست و یکم
۱۰۰۱ -۱۹۹۱ سالنامه
گاهنامه رویـدادهـای مهم تـاریخـی؛ از سال ۱۹۰۰ تا ۱۰۰۰
فهرست منابع
شناسنامه:
تاجیکان در قرن بیستم
تـألـیف از: سلیـم ایوبزاد
بـرگـردان و تـلخـیص از: ن. کـاویـانـی
ویراستـار و مفـسر: پرفسور ایرج بشـیری
نشر نیما – آلمان
چاپ اول – ۶٠٠٢ -٣١٨۵
