کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، با انجام یک تحقیق ملی در باره قتل های ناموسی و تجاوزهای جنسی در سراسر کشور، این دو پدیده را از جدی ترین مشکلات حقوق بشری در افغانستان خوانده است. این تحقیق که از اول سال ۱۳۹۰ تا ختم ماه ثور سال جاری خورشیدی صورت گرفته، نشان می دهد که طی این مدت ۴۰۶ مورد قتل ناموسی و تجاوز جنسی در سراسر افغانستان صورت پذیرفته است.
داکتر سیما سمر، رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر، روز یک شنبه، ۱۹ جوزا، در یک کنفرانس خبری که نتایج تحقیقات ملی در باره قتل های ناموسی و تجاوزهای جنسی را ارایه می کرد، گفت که ۴۰۶ مورد قتل ناموسی و تجاوز جنسی نمی تواند یک آمار قطعی باشد. خانم سمر افزود: «می خواهم یادآوری کنم قضایایی که راجستر نشده ممکن بسیار بالاتر از این رقم باشد. ولی فقط قضایایی را که در کمیسیون راجستر شده، توانسته ایم بررسی کنیم.»
رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر تاکید کرد باوجود این که طی یازده سال اخیر پیشرفت های زیادی در افغانستان صورت گرفته است، اما خشونت علیه زنان یکی از تخطی های جدی حقوق بشری در کشور به شمار می رود. داکتر سیما سمر قتل های ناموسی و تجاوزهای جنسی را «فجیع ترین» شکل خشونت علیه زنان توصیف کرد.
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، در نتیجه تحقیق خود می افزاید که ۳۵ درصد موارد قتل و تجاوزهای جنسی توسط کسانی صورت گرفته که به نحوی با قربانیان نسبت داشته اند. این کمیسیون، از این موضوع به عنوان یک «نکته تکان دهنده» یاد کرده می افزاید که حدود هفده درصد موارد تجاوز جنسی توسط اقارب و ده درصد هم توسط همسایه ها صورت گرفته است. پدران و برادران قربانیان تجاوزهای جنسی نیز نقشی مهمی در این تجاوزها داشته اند.
هم چنین داکتر ثریا صبحرنگ، کمیشنر بخش حمایت و انکشاف حقوق زنان در کمیسیون مستقل حقوق بشر، می گوید نتیجه تحقیقات شان در باره قتل های ناموسی و تجاوزهای جنسی، می تواند زنگ خطری را برای «وجدان های بیدار» به صدا در آورد.
این تحقیق نتیجه مصاحبه و برگزاری جلسات استماعیه با بیش از دو هزار نفر از قربانیان تجاوزهای جنسی، وابستگان قتل های ناموسی، نمایندگان نهادهای دولتی، جامعه مدنی، رسانه ها، انجمن ها، شوراهای ولایتی، مسوولان خانه های امن، متنفذین و بزرگان قومی در سراسر کشور است. هدف اصلی راه اندازی آن، رسیدگی و بررسی قضایای قتل های ناموسی و تجاوزهای جنسی، ارزیابی وضعیت قربانیان، جمع آوری معلومات، بالا بردن سطح آگاهی و ایجاد حساسیت ها علیه این دو پدیده، و پاسخگو ساختن دولت در قبال این قضایا، تغییر قوانین و اولویت دادن به مبارزه علیه خشونت است.
نتایج این تحقیق نشان می دهد که طی چهارده ماه اخیر ۴۰۶ مورد قتل ناموسی و تجاوز جنسی در کمیسیون مستقل حقوق بشر به ثبت رسیده که از این رقم، ۲۴۳ مورد آن قتل ناموسی و ۱۶۳ مورد دیگر آن تجاوز جنسی است. کمیسیون مستقل حقوق بشر می گوید که حساسیت های شدید سنتی و محدودیت های ناشی از آن، باعث می شود که موارد زیادی از این قضایا کتمان شود و به اطلاع عموم نرسد. در جریان تحقیق ملی، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان ۱۲۷ مورد، یعنی ۸۴ مورد قتل ناموسی و ۴۳ مورد تجاوز جنسی را مسنتدسازی کرده است.
ارتباط نامشروع
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در گزارش نتیجه تحقیق ملی می گوید که بیشتر قتل های زنان به اتهام داشتن روابط نامشروع توسط خانواده های شان صورت گرفته است. براساس یافته های این تحقیق، نزدیک به پنجاه درصد از موارد قتل زنان به اتهام داشتن ارتباط با یک مرد بیگانه و مبادرت به عمل زنا اتفاق افتاده است. این تحقیق نشان می دهد کسانی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته نیز به قتل رسیده اند. کمیسیون مستقل حقوق بشر می گوید برخی از خانواده ها و طایفه ها کسانی را که مورد تجاوزهای جنسی قرار گرفته اند، مایه ننگ و آبروریزی خود می دانند و به همین دلیل اقدام به قتل آنان می کنند.
به گفته ی کمیسیون مستقل حقوق بشر، قتل یک زن و یا دختری که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته، به عنوان یک راه حل برای جبران شرم ساری و احیای آبروی یک طایفه و خانواده نگریسته می شود. براساس یافته های تحقیق ملی کمیسیون مستقل حقوق بشر، ۳٫۸ درصد قربانیان قتل های ناموسی کسانی بوده که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته اند.
قربانیان تجاوزهای جنسی، در برخی موارد دوباره قربانی می شوند. چنان که نتیجه این تحقیق نشان می دهد که در بسیاری از موارد نهادهای عدلی و قضایی کشور قربانیان تجاوزهای جنسی را مجرم شناخته و به مجازات محکوم کرده اند.
فرار از منزل نیز از جمله عواملی به شمار می رود که منجر به قتل زنان شده است. براساس قانون، فرار زنان از منزل جرم نیست، اما ۱۵٫۴ درصد زنانی که به قتل رسیده اند، جرم شان فرار از منزل بوده است. تن ندادن به ازدواج های اجباری و ابراز علاقه مندی نسبت به شخص دیگری هم منجر به قتل زنان و دختران شده است. ۳٫۸ درصد زنان و دختران به دلیل تن ندادن به ازدواج های اجباری و ۱٫۹ درصد هم به خاطر ابراز علاقه به کسی و تقاضای ازدواج با او، به قتل رسیده اند.
نکته تکان دهنده
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، در نتیجه تحقیق خود می افزاید که ۳۵ درصد موارد قتل و تجاوزهای جنسی توسط کسانی صورت گرفته که به نحوی با قربانیان نسبت داشته اند. این کمیسیون، از این موضوع به عنوان یک «نکته تکان دهنده» یاد کرده می افزاید که حدود هفده درصد موارد تجاوز جنسی توسط اقارب و ده درصد هم توسط همسایه ها صورت گرفته است. پدران و برادران قربانیان تجاوزهای جنسی نیز نقشی مهمی در این تجاوزها داشته اند. براساس یافته های کمیسیون مستقل حقوق بشر، چهار درصد تجاوزهای جنسی توسط پدر، دو درصد دیگر توسط برادر و یک درصد هم توسط کاکای قربانی صورت گرفته است. برخی از وکلای عقد و نکاح نیز در تجاوزهای جنسی نقش گرفته و چنان که تحقیق ملی کمیسیون مستقل حقوق بشر نشان می دهد که یک درصد تجاوزهای جنسی توسط وکلای عقد و نکاح صورت گرفته است.
در قتل زنان نیز خانواده های قربانیان نقش مهمی داشته اند. در این تحقیق، ۵۷ درصد عاملان قتل زنان به خانواده ها و اقارب قربانیان نسبت داده شده است. از این رقم، شوهران عامل بیست ویک درصد قتل زنان شناخته شده اند. چهارده درصد توسط اقارب، هفت درصد توسط برادر، پنج درصد توسط پدر، سه درصد توسط برادر شوهر قربانیان صورت گرفته است. هم چنین خشو، کاکا، ماما و مادر قربانی نیز هر کدام در دو درصد از موارد قتل زنان و دختران سهم داشته اند.
این تحقیق نشان می دهد که گراف ارتکاب تجاوزهای جنسی و قتل های ناموسی در دوران جوانی و میان سالی بسیار بالاست و حدود هشتادودو درصد کل قضایا را شامل می شود. براساس نتایج این تحقیق، ۴۶٫۴ درصد قضایای تجاوز جنسی و ۳۴٫۹ درصد قتل ناموسی توسط افرادی در گروه سنی ۱۹ تا ۳۰ساله اتفاق افتاده است. گروه سنی ۳۱ تا ۴۵ساله نیز عامل ۳۰٫۲ درصد قضایای قتل ناموسی و ۲۷٫۴ درصد تجاوزهای جنسی هستند.
قربانیان تجاوزهای جنسی و قتل های ناموسی معمولا کسانی اند که در شغل های کم درآمد مصروف هستند. به گفته ی کمیسیون مستقل حقوق بشر، بیش از پنجاه وهشت درصد قربانیان قتل های ناموسی و تجاوزهای جنسی مربوط به خانواده های کم درآمد هستند.
قتل و تجاوز توسط پولیس
یافته های تحقیق کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نشان می دهد که پولیس نیز در قتل های ناموسی و تجاوزهای جنسی نقش فعالی داشته است. براساس این تحقیق، ۱۴٫۶ درصد از مجموع قضایای قتل ناموسی و تجاوز جنسی توسط پولیس اتفاق افتاده است. کمیسیون در یافته های تحقیق خود در این باره می گوید: «پولیس وظیفه امنیت عامه و حمایت از افراد آسیب پذیر را به عهده دارد. این مساله می تواند اعتماد مردم نسبت به پولیس ملی را آسیب بزند.»
هم چنین کمیسیون مستقل حقوق بشر می افزاید که بیش از نود درصد قضایای قتل ناموسی و تجاوزهای جنسی به نهادهای عدلی و قضایی کشور ارجاع داده شده که از این رقم در باره رسیدگی شصت وچهار درصد آن ابراز رضایت شده است. همین طور، عاملان شصت وهفت درصد این قضایا توسط پولیس بازداشت شده اند.
کمیسیون مستقل حقوق بشر عدم برخورد قاطعانه با مجرمین و تداوم فرهنگ معافیت، وجود نواقصی در قوانین به ویژه ماده ۳۹۸ قانون جزا و نبود تعریف مشخص از قتل های ناموسی، خلائی قانونی در باره جرم انگاری قتل های ناموسی، فساد اداری و سوءاستفاده از موقف وظیفه ای، دخالت افراد متنفذ در امر رسیدگی به قضایای خشونت علیه زنان، کتمان جرایم و عدم مراجعه قربانیان به مراجع عدلی و قضایی به دلیل ترس و بی اعتمادی نسبت به نهادهای عدلی، عدم کشف و تحقیق دقیق جرایم، نبود هماهنگی لازم میان نهادهای عدلی و قضایی، دسترسی محدود زنان به عدالت، وجود سلاح های غیرقانونی در نزد افراد و گروه های مسلح، ضعف حاکمیت دولت، عدم حمایت از قربانیان و علنی نبودن محاکم مجرمان را از جمله عواملی می داند که در تداوم خشونت ها علیه زنان کمک کرده اند.
با این حال، داکتر سیما سمر، رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر، از دولت به ویژه نهادهای اجرایی خواست تا در تطبیق قانون عادلانه عمل کند. به گفته ی خانم سمر، مسوولان برخی از نهادهای عدلی و قضایی کشور، از مواد قانون به زعم خود تفسیر می کنند و این مساله باعث شده تا قانون غیرعادلانه تطبیق شود. هم چنین ایجاد سارنوالی های اختصاصی برای رسیدگی قضایای مربوط به خشوت علیه زنان در تمامی ولایات، ایجاد اداره های طب عدلی در نقاط مختلف کشور و ایجاد تسهیلات لازم برای ثبت ازدواج ها از دیگر خواست های خانم سیما سمر برای رسیدگی به قضایای خشونت علیه زنان است. هم چنین او گفت که دولت افغانستان باید برای اصلاح قوانین کار کند. به گفته ی او، با آنکه قتل های ناموسی از جمله فجیع ترین نوع خشونت علیه زنان است، اما در قوانین افغانستان این نوع قتل ها جرم پنداشته نشده است.
