صد و بیستمین “گفتگو پلی میان نخبگان و شهروندان”بنیاد آرمان شهر با همراهی مرکز تعاون روز پنج شنبه ۷ سنبله ۱۳۹۲ برابر با ۲۹ آگست ۲۰۱۳ در انستیتوت فرهنگی فرانسه واقع در لیسه استقلال، با عنوان “وظیفه دولت آینده در برابر هیولای بی سوادی” با حضور جمعی از دگراندیشان، اساتید دانشگاه، دانشجویان و شهروندان برگزار شد. در ابتدای آقای جواد دروازیان، گفتگوگردان جلسه پس از اظهار قدردانی از حضور گرم حضار به جلسه، از نقش اساسی سوادآموزی در راستای تعالی یک جامعه سخن گفت و اظهار داشت هیچ گونه تغییری بدون توجه به امر آموزش و پرورش به ثمر نمینشیند. او همچنین موضوع اصلی چند جلسه گفتگوی مشابه را که در سال های پیش از سوی بنیاد آرمان شهر برگزار شده بود طرح و تحلیل دو پرسش اساسی دانست: ۱- چرا در افغانستان تا به این سرحد بی سواد و کم سواد وجود دارد؟ ۲- چرا دولت برای محو بی سوادی اقدامی انجام نداده است و هنوز معظل بی سوادی یکی از مهم ترین مشکلات جامعه ماست؟ آقای دروازیان در آخر از سخنرانان جلسه خواست تا در مورد آینده بحران بی سوادی صحبت نموده و راه کارها و طرح های ملموس، واقع بینانه و قابل دسترس، برای کاهش و محو بی سوادی ارایه دهند.
در ابتدای برنامه روح الامین امینی معاون بنیاد آرمان شهر با اظهار امتنان از حضور شرکت کنندگان جلسه، از هفت سال روند همکاری و مساعدت دوستانه بنیاد آرمان شهر و مرکز فرهنگی فرانسه با یکدیگر صحبت نمود و به مناسبت پایان یافتن دوره کاری خانم گیلدا شاه وردی مسوول انستیتیوت فرهنگی فرانسه از ایشان اظهار سپاس و قدردانی کرده و مجموعه ای کتاب های انتشارات آرمان شهر را به پاس زحمات سه ساله خانم گیلدا در امور فرهنگی و اجتماعی به ایشان تقدیم نمود.
داکتر سید عسکر موسوی عضو عالی تحقیقی دانشگاه آکسفورد مبارزه با بی سوادی را معطوف به گزاره های دیگری از جمله چالش هویت، بحران فرهنگی، فرآیند ملت سازی و شاکله حکومت داری دانست. در نظر آقای موسوی هیولا یعنی نخبگان بی سوادی که به دلیل مقاصد اقتصادی و سو استفاده از قدرت سیاسی، با شعار مبارزه با بی سوادی، برنامه های کاری متنوع را درسر می پرورانند. او همچنین با ناهمگون خواندن بحث آموزش از پرورش، حوزه پرورش را یکی از مهم ترین و اساسی ترین شاخصه های زیرساخت جامعه مدرن خواند. موسوی با اظهار تاسف از وضعیت کنونی آموزش و پرورش در افغانستان، بزرگترین عامل بازدارنده برای محو بی سوادی و تحقق جامعه مدرن را در عدم آمادگی روح جمعی برای پذیرش پرورش سالم و نظام مند دانست.
در ادامه جلسه آقای صدیق الله توحیدی مسوول دیده بان رسانه ها، در مورد نقش رسانه ها در تقویت سیاست ملی مبارزه با بی سوادی از زوایای گوناگون روشنی انداخت. او مهم ترین عامل شکست اکثر پروژه های ملت سازی مدرن را متناسب نبودن پلان های طرح ریزی شده غربی با خواست و اراده ملی دانست. او نقش رسانه ها را در فرایند توسعه ملی بسیار اساسی خواند؛ اما به سبب اراده تماما اقتصادی نهفته در کردار رسانه ای، تاثیرگذاری آن ها را خیلی کم و ضعیف دانست.
آقای توحیدی گفت: با وجود سرازیر شدن پول های هنگفت به کشور هیچ پلان مشخصی برای محو بی سوادی و مشخص کردن جایگاه رسانه ها در تبیین این مهم وجود نداشته است. به این ترتیب ما در افغانستان نه با توسعه رسانه ای بلکه با انفجار رسانه ای مواجه ایم. نه تنها حکومت افغانستان بلکه حتا جامعه جهانی نیز علاقه ای برای محو بی سوادی نداشته است. آقای توحیدی در بخشی از سخنان خود گفت که حکومت افغانستان بعداز یازده سال تازه کار را بر روی مسوده مبارزه با بی سوادی آغاز کرده است. رسانه ها خود علاقه ای برای مبارزه با بی سوادی نداشتند و اگر احیانا رسانه ای نیز قدمی برای گسترش آموزش و پرورش برداشته است از طرف حکومت افغانستان اصلا تشویق و ترغیب نشده است.
مجیب مهرداد نویسنده و شاعر، با بررسی ریشه های بی سوادی و اینکه چرا اساسا مبارزه با بی سوادی مهم است گفت: بدون شک سواد با ثبات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رابطه مستقیم دارد. او حکومت را تنها عامل مهم مبارزه با بی سوادی دانست. اما با اظهار تاسف از وضعیت کنونی، حکومت برحال کشور را، یکی از بی فرهنگ ترین حکومت ها در طول ۴۵ سال اخیر دانست. او سیاست فرهنگی هر کشور را مهم ترین شاخصه حکومت داری می داند. سیاست فرهنگی، دارای توسعه متوازن، آموزش خاص برای ناتوانان، اقلیت های قومی مذهبی و غیره است. اما در افغانستان به دلایل گوناگون نهادها دولتی و غیردولتی در روند توسعه فرهنگی ناتوان و علیل اند. آقای مهرداد یکی از مشخصه های مهم جوامع بحران زده را کسب و بقای در قدرت می داند.
قسمت دوم این برنامه به پرسش و پاسخ اختصاص یافته بود. در این بخش عتیق اروند پرسشگر برنامه، با تشریح گسست های تاریخی از ۱۸۸۰میلادی در افغانستان، و تفکیک دو دیدگاه سیاسی و اجتماعی در نقد تاریخی، از آقای توحیدی خواست تا در مورد زمینه های اجتماعی ترویج بی سوادی سخن بگوید.
آقای توحیدی دیدگاه سیاسی در نقد تاریخی را حداقل در کشوری مانند افغانستان، بسیار مهم تر از دیدگاه اجتماعی برشمرد و تمام تحولات اجتماعی را معطوف به تغییرات سیاسی و مبارزه برای کسب قدرت دانست. او زمینه های اجتماعی در تعیین خط مشی فرهنگی را کم اهمیت تر از نگاه سیاسی دولت به حوزه فرهنگ و تعالی فرهنگی خواند.
عتیق اروند با بررسی دو دوره ظهور و افول تاریخی رفورمیزه کردن- که دوره اول با به قدرت رسیدن امیرشیرعلی خان و اصلاحات سطحی او آغاز شد و با سروصداهای جنبش افغان های جوان در زمان امان الله خان به پایان رسید و دوره دوم که از اصلاحات هاشم خان و محمود خان و برنامه های منظم کمونیستی دوره کارمل و تره کی شروع گردید و با روی کار آمدن دو قدرت مجاهدین و طالبان محو شد- در سوالی از آقای موسوی پرسید که نظر شما در مورد پلان ها و برنامه های موقت و متزلزل قدرت های سیاسی قومی افغانستان چیست؟
آقای موسوی در پاسخ گفت که من کلا با فهم تاریخی شما مشکل دارم و بنابراین برای سوال شما پاسخی ندارم.
در ادامه آقای اروند با بررسی نقش نظام های دیکتاتوری کشورهای آسیایی مانند ایران دوره رضاخان و ترکیه دوره اتاترک در ترویج فرهنگ سوادآموزی و مبارزه با بی سوادی، از آقای موسوی پرسید که نظر شما در مورد قدرت های دیکتاتورمآبانه افغانستان چیست؟ و چرا برنامه های طرح ریزی شده حاکمیت مقتدر برای مدرنیزه کردن دانش افغانی ناکام ماند؟
آقای موسوی در پاسخ گفت چون در کشورهایی مانند ترکیه که بر آوار امپراتوری عثمانی نشست و ایران که از زمینه های بسیار غنی اجتماعی فرهنگی برخوردار بوده، روند مدرنیزاسیون بسیار راحت تر و آرام تر از کشور بیماری مانند افغانستان صورت گرفته است. در واقع ما در افغانستان هرگز به معنای واقعی کلمه دیکتاتور نداشته ایم و فقط با یک گروه متخاصمی که تماما ضد ارزش ها و مفاهیم مدرن سخن می راندند روبرو بوده ایم.
در ادامه یکی از شرکت کنندگان جلسه از آقایان موسوی و مهرداد پرسید که تا حال هرچه شما دوستان از آن سخن گفتید در مورد مشکلات مصائب و نارسایی های موجود در سیستم بوده است اما بالاخره در این جلسه مشخص نشد که علل اصلی این مشکلات چیست و راه کارهای شما برای حل این مسایل در کجاست؟
آقای موسوی گفت که پنجاه درصد حل یک مساله در طرح سوال و به چالش کشیدن یک موضوع می باشد. ما نخست باید آسیب ها را بشناسیم. نمیتوان با گذشتن و دست کم گرفتن چالش ها به حل آن ها دست زد.
