سود و زیان مهاجرت: ‘پوست گاواریت’ همه را تکان داد
پخش برنامه تلویزیونی در باره یک خانواده تاجیک در روسیه به واکنشهای تندی در باره سود و زیان مهاجرت در تاجیکستان دامن زده است.
برنامه “پوست گاواریت” (بگذارید، حرفشان را گویند) که در شبکه تلویزیونی “ОРТ” در سراسر روسیه پخش می‌شود، شب ۹ اکتبر به سرنوشت مرد تاجیکی اختصاص داشت که خانواده و فرزندانش را در وطن گذاشته و زندگی با زنی روس را اختیار کرده است.
در آستانه انتخابات ریاست جمهوری تاجیکستان، این برنامه با اجرای آندری ملخ اف، مجری معروف تلویزیون روسیه، به یکی از بحث برنگیزترین موضوعات در شبکه‌های اجتماعی مربوط به تاجیکان در اینترنت تبدیل شده است.
قضیه سعید شریف اف، مهاجر تاجیک در روسیه که همسر و فرزندان تاجیکش را پس از هشت سال بار اول در جریان برنامه “پوست گاواریت” می‌بیند، همچنین بحثها در باره سود و زیان مهاجرت از تاجیکستان به روسیه را دوباره داغ کرده است.
از برنامه چنین برمی‌آید که آقای شریف اف سال ۱۹۹۳ با شهزاده عبدالحلیماوا در تاجیکستان ازدواج کرده و با او سه فرزند یافته است. اما وی سال ۲۰۰۵ به روسیه مهاجرت کرده و تا حال برای خانواده تاجیکش “مفقودالاثر” محسوب می‌شد.
در جریان برنامه جنجالی “پوست گاواریت” در کانال دولتی “ОРТ” روسیه آشکار شد که آقای شریف اف در ظرف این سالها با زنی روس مخفیانه زندگی می‌کرد و این زن هم فرزندی از او به دنیا آورده است.
این زن روس باور داشته است که سعید در تاجیکستان زن و فرزند ندارد و والدینش مدتها پیش درگذشته‌اند. خود سعید هم گفت که زن و فرزند نداشته و مادرش فوت کرده است، در حالی که دقایقی بعد مادر و زن و فرزندان تاجیکش در صحنه ظاهر می‌شوند.
این برنامه واکنشهای شدیدی را در فضای مجازی تاجیکستان به دنبال داشت.
در حالی که برخی از کاربران تاجیک فییسبوک سعید شریف اف را بشدت محکوم کرده‌اند، عده‌ای دیگر سیاستهای دولت تاجیکستان را به باد انتقاد گرفته و مقامات را برای بدبختی هزاران خانواده مهاجر که سرنوشتی مشابه دارند، مقصر دانسته‌اند.
‘گفته بود که برمی‌گردد و خانه می خرد’
دست کم یک و نیم میلیون شهروند تاجیکستان در مهاجرت کاری، عمدتا در روسیه، در شرایط طاقت‌فرسایی کار و زندگی می‌کنند.
شهزاده عدالحلیماوا همسرش سعید شریف اف را سال ۲۰۰۵ به مهاجرت گسیل کرد و او را بار اول پس از نه سال در برنامه تلویزیونی “پوست گاواریت” دید که در حال تحویل دادن حلقه نامزدی به معشوقه روسش بود.
قصه این زن روس نیزکه برنامه قبلی تلویزیون به آن اختصاص داشت، جنجالافرین بود. او در برنامه با شوهرش بر سر فرزندی، که پدرش معلوم نبود، دعوا داشت. اما آزمایش دی-ان-ای ثابت کرد که فرزند او پسر سعید، مرد مهاجر تاجیکی بوده است.
برنامه دوم زندگی مخفیانه سعید شریف اف را برملا کرد که مادر، زن و سه فرزندش را در تاجیکستان به فراموشی سپرده بود. زمانی که مادر و زن و فرزندان سعید در استودیو تلویزیون ظاهر شدند، اشک از چشمانشان می‌شارید.
اهل تالار همه به سعید نفرین می‌کردند و به خانواده‌اش آفرین. حتی آندری ملخ اف، مجری برنامه، در پایان به شهزاده عبدالحلیماوا، همسر آقای شریف اف، ابراز احترام کرد.
خانم عبدالحلیماوا پس از بازگشت به تاجیکستان در صحبت با بی بی سی گفت که تا مهاجرت سعید به روسیه او در ۱۲ سال زندگی مشترَک با شوهرش هیچ گاه دعوایی نداشته است.
او افزود که سعید به دلیل سنگین بودن روزگار به تاجیکستان برنگشته است: “شاید جای آرامی را یافت، نه کودک، نه غوغا… ما اینجا در خوابگاه، با سه کودک…برای همین، دیگر آمدن نخواست… گفته بود که برای یک سال می‌رود و برگشته، خانه می خرد…”
خانم عبدالحلیماوا افزود: “یک سال نه، نه سال گذشت. دخترانش را تنها طوری کلان کردم که روزی ناید و بگوید که مرا بی‌آبرو کردند. کلانی شوهر کرد… اگر نمی‌خواهد برگردد، اختیار دارد، اما برای من نه، برای پسرش همان خانه را که وعده کرده بود، بگیرد. زور من نمی‌رسد.”
بسیاری حدس می‌زدند که پس از برنامه امکان دارد سعید شریف اف از روسیه اخراج کرده شود، زیرا مهلت اجازه اقامتش تمام شده بود. اما به گفته عبدالله دولت اف، با گذشت پنج سال از مهاجرتش او تبعیت تاجیکستان را از دست داده و نمی‌تواند به این کشور برگردد.
خود آقای شریف اف در سصحبتی تلفونی با بی بی سی گفت که نمی‌خواهد به تاجیکستان برگردد. او افزود: “آن جا خانواده کلان، کار نیست، بروم چه کار کنم؟ من زندگی و کارم در روسیه است، به زندگی این جا عادت کردم، نمی‌توانم تاجیکستان بروم.”
فقر و فساد گسترده، بیکاری و دشوار بودن فعالیتهای تجاری در تاجیکستان سبب شده که بخش عمده‌ای از مردان مستعد به کار این کشور برای جستجوی کار وطن را به قصد روسیه ترک کنند و طول ماهها و سالها به دور از نزدیکانشان به سر ببرند.
کارشناسان امور اجتماعی و نمایندگان سازمانهای بین‌المللی بارها بر پیامدهای نامطلوب مهاجرت بر زندگی تاجیکان، از جمله اثرات آن بر فرزندان محروم از مهر و تربیت پدران تأکید می‌کنند.
به گفته آنها، اکثر مهاجران تاجیک برای مدت طولانی از خانواده دور مانده و بالاخره در غریبی دوست دختری پیدا می‌کنند و یا دوباره ازدواج می‌کنند.
در حالی که برخی از آنها انتقال پول به خانواده‌های تاجیک خود را ادامه می‌دهند، عده زیادی نیز هستند که مثل سعید شریف اف دست از یار و دیار شسته و گاه با دریافت تبعیت روسیه برای سالهای طولانی سراغ خانواده‌های تاجیک خود را نمی‌گیرند.
“کی ما را به این روز رساند؟”
این موضوع دوباره در حالی مورد بحث و بررسی قرار گرفته که یک ماه پس امامعلی رحمان، که مخالفانش سیاستهای “نادرستی” او را سبب اصلی افزایش مهاجرت از کشور می‌دانند، برای چهارمین بار در انتخابات ریاست جمهوری شرکت خواهد کرد.
به این دلیل، اگر چه برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی از دیدن این برنامه تلویزیونی در باره قضیه سعید شریف اف شگفت زده شده‌اند، اما برخی دیگر این وضع را ناشی از سیاستهای به گفته آنها ناکام دولت تاجیکستان می‌دانند.
از جمله، یک کاربر فییسبوک به نام بختیار قربان اف زیر ویدیو این برنامه نوشته: “رژیم دیکتاتور ما را به این روز آورد، این بار نخست نیست. همین گونه ما ملت را از دست می‌دهیم.”
کاربر دیگر با نام کروش سهراب توصیه کرده است که هر کسی می‌خواهد بداند که چرا روسها از “ملت ما” متنفرند، باید این برنامه را تماشا کند.
استیپن اسکریپنیک، یک کاربر روس زبان فییسبوک نوشته: “سید خود را به کشوری رساند که در آن جا وضع بهتر زندگی را پیدا کرده است. سبب این خیلی ساده است-همسر، شهروندی، منزل، فرزند – و به هدفش هم رسید.”
برخی از کاربران می‌گوید که سعید شریف اف در جستجوی زندگی بهتری به روسیه رفته است، اما سعید تنها نفری نیست، که مهاجر شده و به صورت عمومی زنهای دیگری نیز هستند که سرنوشت مشابهی با قصه همسر سعید شریف اف دارند.
اسماعیل طلبک اف، فعال حزب کمونیست و از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری تاجیکستان، در مصاحبه با بی بی سی گفت، زیانی که مهاجرت کاری تاجیکان به روسیه در پی دارد، کمتر از سود آن نیست.
آقای طلبک اف افزود: “مهاجرت دو جنبه دارد. اگر قسمی از مردم از ناچاری مهاجر شوند، برای قسم دیگر مهاجرت یک نوع مد شده است. بسیاری از مهاجران همین طور، بدون هدفی به روسیه می‌روند. بسیاری از جوانان مکتب را تمام می‌کنند، پدرانشان در روسیه برای این که سربازی نروند، دعوت می‌کنند و پیششان می‌برند. یعنی از خدمت سربازی می‌گریزیم.”
با این حال، مبلغی که مهاجران کاری به تاجیکستان می‌فرستند، از سرچشمه‌های اصلی درآمد بودجه تاجیکستان است. برای مثال، در سال ۲۰۱۲ مهاجران از طریق بانکها بیش از ۳ میلیارد و ۵۹۵٫۲ میلیون دلار آمریکایی به تاجیکستان وارد کرده‌اند که ۴۷ درصد مجموع تولیدات ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد.
اما زیانی که مهاجرت در وضعیت اجتماعی در سطح خانواده‌ها و روابط عاطفی فرزندان و والدان می‌گذارد، جداً مطالعه نشده است، هرچند نظرسنجیهای جداگانه حاکیست که کودکان مهاجران کاری در تاجیکستان بیشتر به افسردگی و مشکلات روانی روبرو می‌شوند، تا کودکانی که در خانواده‌های غیر مهاجر به بار می‌آیند.
آمار رسمی همچنین حاکی از شمار افزاینده مهاجران کاریست که در روسیه به بیماریهای مختلف، مانند سل و هیپاتیت، مبتلا می‌شوند. موارد سرایت ویروس نقص ایمنی انسانی از مهاجران به همسرانشان پس از بازگشت به وطن نیز چشمگیر است.
وزارت امور داخلی تاجیکستان در تابستان سال جاری اعلام کرد که در نیم‌ساله اول سال ۲۰۱۳ از روسیه به تاجیکستان ۴۵۸ تابوت با اجساد مهاجران انتقال داده شده است که ۴۱ نفر از این افراد به قتل رسیده و ۱۳ نفر دیگر خودکُشی کرده‌اند.
