شهروند و جامعه مدنی

بسیاری از فعالان حقوق زنان در افغانستان معتقدند که علی رغم مبارزات زنان در یک قرن اخیر، تاکنون جنبش زنان در افغانستان شکل نگرفته است اما در مقابل گروهی معتقدند فعالیت هزاران زن در قالب ان‏جی‏او‏های متعدد را که بعد از سال ۲۰۰۱ نیز تعداد آنها رو به فزونی نهاده است، را می توان جنبش زنان نام نهاد. در کتاب حاضر که ماحصل نشستی به همین عنوان است، دغدغه‏هایی در مورد جنبش زنان مطرح شده است. اشتراک کنندگان در این گفتگو معتقدند جنبشی که در واقع باید خودجوش باشد؛ امروز با حمایت ان‏جی‏او ها و تمویل کنندگان بین المللی اداره می شود. شعار نیست اگر بگوییم که شاید کلیدی‏ترین مسئله ی جامعه ی ما مسئله ی تبعیض جنسی است که بر اکثریت جامعه یعنی زنان روا داشته شده است. اگر این مسئله را با حوصله موشکافی نکنیم، در واقع به خود و جامعه‏ی مان خیانت کرده‏ایم.

جامعه‏ی مدنی پیش از «بحث جامعه‏ی مدنی» در افغانستان مطرح شد. مردم به آن اندکترین آشنایی چندانی نداشتند. تنها تعداد معدودی از نخبگان و دانشگاهیانی که از مهاجرت برگشته بودند در باره ی این موضوع مطالعاتی داشتند. با آن که جامعه‏ی مدنی یکی از اصول و ارزش‏های در جهان امروز است، در افغانستان مردم حتا از استعمال دقیق این واژه عاجز بودند. این کتاب در چنین روزگاری به نشر رسیده است و در سدد طرح تجارب بین المللی و حقیقت‏های محلی در این زمینه در افغانستان است.

کشورهای‌ طرف‌ این‌ میثاق‌ با توجه‌ به‌ اینکه‌ بر طبق‌ اصولی‌ که‌ در منشور ملل‌ متحد اعلام‌ گردیده‌ است‌ شناسائی‌ حیثیت‌ ذاتی‌ و حقوق‌ یکسان‌ و غیرقابل‌ انتقال‌ کلیه‌ اعضاء خانواده‌ بشر مبنای‌ آزادی‌ ـ عدالت‌ و صلح‌ در جهان‌ است‌.

مجمع‌ عمومی‌ سازمان‌ ملل‌: این‌ اعلامیه‌ حقوق‌ کودک‌ را با این‌ هدف‌ که‌ ایام‌ کودکی‌ توأم‌ با خوشبختی‌ بوده‌ و از حقوق‌ و آزادیهایی‌ که‌ در پی‌ خواهد آمد به‌ خاطر خود و جامعه‌اش‌ بهره‌مند شود رسماً به‌ آگاهی‌ عموم‌ می‌رساند و از پدران‌ و مادران‌ و زنان‌، مردان‌ به‌ عنوان‌ افراد جامعه‌، سازمان‌های‌ داوطلب‌، مقامات‌ محلی‌ و دولتها خواستار است‌ تا این‌ حقوق‌ را به‌ رسمیت‌ شناخته‌ و در جهت‌ رعایت‌ این‌ حقوق‌ از طریق‌ قوانین‌ و سایر تمهیدات اهتمام ورزند.

کتاب «چالش‏های آزادی بیان: رسانه‏ها و مطبوعات در افغانستان» در مورد چالش‏های آزادی بیان، سانسور، نقض آزادی بیان از سوی دولت، رابطه آگاهی شهروندان و حدود آزادی بیان، مشکلات قانونی و ناروشن بودن برخی از اطلاعات، عدم تخصص در زمینه روزنامه نگاری حرفه ای و…. در افغانستان بعد از سال ۲۰۰۱ سخن می گوید.

در کتاب پیش رو، فعالیت‏های کمیسیون مستقل حقوق بشر در زمینه عدالت انتقالی و گزارش «صدای مردم برای عدالت» که خواسته‏های مردم را در زمینه تحقق عدالت منعکس می کرد، آمده است. این گزارش بعدا زمینه ساز ایجاد «برنامه عمل دولت برای صلح ومصالحه و عدالت» شد. انتقادات زیادی به برنامه عمل دولت افعانستان وارد است که مهم ترین آن کمرنگ بودن نقش نهادهای مدنی و مردم در تحقق آن است.

شهروند، حقوق و مسئوولیت‏های آن، یکی از مسائلی است که در کشور ما گذشته‏ی چندانی ندارد. رژیم‏هایی که در تاریخ این کشورها حاکمیت کرده‏اند همواره مردم را به حیث تبعه و برده‏ی خود می‏شناختند. هیچ گاهی برای مردم به عنوان شهروندی که دارای حقوق و مسئوولیت است، حقوقی در نظر نگرفته‏اند. بنابراین، تا هنوز مردم آنچنانی که می‏باید به این موضوعات آشنا باشند، نیستند. بحث‏های این جزوه درگام نخست در صدد پاسخ دادن به این پرسش که شهروند کیست، چه حقوق و مسئوولیت دارد است؟

شماره ۱۳-۱۴، سال دوم، مارچ ۲۰۱۱ – حوت ۱۳۸۹

شماره ۹-۱۰، سال دوم، نوامبر ۲۰۱۰ – پاییز ۱۳۸۹

شماره ۸، سال دوم، جون و جولای ۲۰۱۰، تابستان ۱۳۸۹