افغانستان

سمیع مهدی، فعال رسانه‌ای که سابقه‌ی کار در شبکه‌‌‌هایی تلویزیونی «یک» و «خورشید» و همکاری جدی در تأسیس مرکز ژورنالیزم تحقیقی افغانستان را در کارنامه‌ی خود دارد، معتقد است افغانستان هنوز صاحب نهادهای مردمسالار نشده است. او که قومیتی بودن فرهنگ کشور را یکی از آفت‌های توسعه‌ می‌داند، می‌گوید: «دموکراسی یعنی حکومت نهادها. وقتی نهادها آماده‌ی ارائه‌ی خدمات برای برپایی نظام مردمسالار نباشند، دموکراسی نمی‌تواند پای بگیرد و قوام پیدا بکند که این مسأله متأسفانه یکی از کلان‌ترین خطرها به دموکراسی افغانستان است.»

ذوفنون حسام ناطق، رئیس امور زنان ولایت بدخشان، همکاری دولت و مردم را شرط موفقیت دولت می‌داند و می‌گوید: « پیام من به همه‌ی مردم این است که با دولت همکاری کنند، تا دولت آرامش و صلح را به مردم بیاورد.»

شیوای شرق، شاعر، پژوهشگر، فعال مدنی و روزنامه‌نگار، از دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه کابل مدرک کارشناسی ارشد گرفته است. او وفاق ملی را لازمه‌ی توسعه و دولت‌سازی می‌داند و می‌گوید: «تا اکنون ساختاری که بتواند افغانستان را به وفاق ملی و توسعه برساند، به‌وجود نیامده و تجربه نشده است. به نظر من باید مبتنی بر تجربه‌ی کشورهای مشابه ما که چندقومی هستند و معضل‌های تاریخی‌ای مثل ما دارند، حرکت کنیم. باید از نظر سیاسی به مدل و گزینه‌‌ای دست یابیم که قدرت به گونه‌ی افقی به‌صورت عادلانه در اختیار همه قرار بگیرد. ساختار فعلی افغانستان یک ساختار غیرملی و ناعادلانه است.»

خداداد بشارت: ترس من از گسترش افراط‌گرایی در افغانستان است‌ که متاسفانه امروز بیش‌تر از گذشته شده است. افراط‌گرایان با برداشت‌های غلط و ناقص‌که از دین دارند، در میان مردم نفوذ نموده و سربازگیری می‌کنند که این باعث نگرانی برای آینده کشور است. به همین دلیل است که امروز تلفات ملکی در کشور خیلی افزایش یافته است. متاسفانه شماری از مراکز دینی در افغانستان وجود دارد که به‌صورت غیر قانونی و خودسرانه فعالیت نموده و آماده‌ی هیچ نوع پاسخ‌گویی به‌حکومت نیستند و این مرکزهای غیر قانونی به تولید بنیادگرایی و افراطیت کمک می کنند.

صدیق طرزی، نویسنده، روزنامه‌نگار و مترجم افغانستانی ساکن آلمان، چندقومی بودن را یکی از امتیازهای افغانستان دانسته می‌گوید: «وحدت ملی عملی ضامن بزرگی برای ثبات سیاسی کشور محسوب می‌شود. آنچه روشن، این است که حضور این اقوام بدون دموکراسی و مردمسالاری امکان‌پذیر نبوده و نمی‌تواند ادامه یابد… باید همه اقوام بتوانند به خودآگهی برسند. از نگاه اجتماعی هم، در ساختار مردمسالاری است که انسان‌ها می‌توانند در کنار هم زیست مسالمت‌آمیز داشته باشند، با وجود اختلافاتی که دارند.»

اشرف بختیاری رئیس مؤسسه‌ی خدمات علوم عدلی افغانستان است؛ لیسانس فلسفه و عرفان اسلامی دارد و کارشناسی ارشد او در رشته‌ی حقوق جزا و جرم‌شناسی است. او می‌گوید باید به نقش مساجد در ترویج حقوق بشر و حقوق کودکان توجه کرد. او با تأکید بر نقش آموزش و پرورش می‌گوید: «وقتی شهروندان یک جامعه از نعمت دانش بهره‌مند شوند، جامعه شاهد نیروی پویا و فعال خواهد بود.»

عمران خان مسعودی، رییس موزیم‌های ملی افغانستان از بی‌توجهی‌هایی که به موضوع فرهنگ صورت می‌گیرد ناراضی است. او می‌گوید اگرچه کارهای فرهنگی‌ای هم انجام شده است، درکل می‌شود گفت به فرهنگ بی‌توجه بوده‌ایم و نتوانسته‌ایم آسیب‌های فرهنگی سه دهه جنگ را جبران کنیم. به باور وی باید به دستاوردها و تثبیت آنها فکر کرد، نه اینکه فریفته‌ی گفتمان‌ها شد. او در نهایت می‌گوید: «از نگاه ساختاری و اجتماعی نیز امیدوارم اهل سیاست و نخبه‌ها، فرهنگ را از یاد نبرند. نباید فرهنگ را به صورت کل در خدمت سیاست قرار دهند؛ چون اگر ارزش‌های جامعه‌ی خود را نادیده بگیریم، فکر نمی‌کنم ارزش‌های سیاسی به جایی برسد؛ زیرا باعث ایجاد تضاد می‌شود و راه پیشرفت را می‌بندد. باید بیشتر تلاش شود که در روشنی ارزش‌های مثبت جامعه، راهبردهای سیاسی مطرح شود.»

احمد نجیب بیضایی، رییس عمومی انکشاف منابع بشری وزارت معارف در دولت آقای کرزی، سوابق اجرایی و پژوهشی درخوری دارد؛ ازجمله اینکه در کمیسیون مستقل اصلاحات اداری و خدمات ملکی تا سال ۱۳۸۵ به حیث کمیشنرِ، در رأس بورد تعینات کار کرده و کتاب‌هایی را چون «لعل رخشان از دیار بدخشان» تألیف کرده است. به باور او نبود امنیت، مهم‌ترین مانعی است که از حضور اجتماعی زنان جلوگیری می‌کند.

مجیب رحمان، مترجم دوره‌ی شش جلدی کتاب «تاریخ صحابه» و نویسنده‌ی کتاب «احمد شاه مسعود، شهید راه صلح و آزادی»، که دوره‌ی ماستری فلسفه‌ی سیاسی را با گرایش به پساساختارگرایی در دانشگاه اسکس لندن گذرانده، موضوع حقوق زنان را نه امری وارداتی که برآمده از نیازهای درونی جامعه‌ی افغانستان می‌داند. وی با پیش کشیدن حرکت‌هایی که در مالزی به‌وقوع پیوسته می‌گوید: «آرزو دارم زنان یک قرائت جدید از دین ارائه کنند، گونه‌‎‌ای که در مالزی از سوی زنان اتفاق افتاد. شماری از زنان در مالزی این پرسش را مطرح کردند که آیا واقعاً حقوق زنان از نظر دین همین است که مردان می‌گویند، یا اینکه دین خدا هم به حقوق زنان، به‌عنوان انسان و بند‌گان خدا، توجه کرده است؟ این مسأله باعث شد تعدادی زن دانشمند یک قرائت مدرن و معتدلی از دین پیشکش کنند.»

ودود پدرام، بنیان‌گذار مؤسسه‌ی حقوق بشر و منع خشونت، روزگاری را به یاد دارد که در روستاهای ولسوالی سیغان، رفتن به مکتب، معادل با کمونیست شدن تلقی می‌شد. او که به‌رغم همه‌ی دشواری‌ها از فرصت تحصیل بهره‌مند شده، ضمن ابراز نگرانی از گسترش بنیادگرایی، فهم نادرست از متون دینی، ساختار قبیلوی و نبود مصونیت را مانع حضور اجتماعی زنان می‌داند و می‌افزاید: «بسیاری از خانواده‌ها به خانم‌ها و دختران‌شان اجازه نمی‌دهند که در اجتماع بروند، چون اعتماد نمی‌کنند که آزادانه کار کنند و دست به فعالیت‌های اجتماعی بزنند. آنهم به دلیل تهمت‌هایی که ممکن است متوجه این دختران و خانم‌ها شود و به جایگاه خانوداه‌شان در دید جامعه‌ی سنتی آسیب برساند.»