بایگانی ماهیانه February 2013

نظام آموزشی به ویژه در تحصیلات عالی هر کشور یکی از موضوعات سرنوشت سازی است که گذشته، حال و آینده‏ی تفکر، هنر، علم و مدیریت توسعه، صنعت، تجارت و پیشرفت و نوع نگاه کشورها به این موضوعات را نشان می‏دهد. دانشگاه‏ها یا تحصیلات عالی نشان‏ می‏دهنده‏ی وضعیت تفکر، هنر و علم در کشور چه گونه است؟ بدین اساس آرمان شهر کوشیده است این پرسش را با برخی از آگاهان و استادان دانشگاه در میان بگذارد. آیا جای برای تفکر، تفکر انتقادی، هنر و دانش در تحصیلات عالی افغانستان وجود دارد یا نه؟

بحث سنت و تجدد در افغانستان و تقابل این دو بیش از صد سال سابقه دارد. طی یک قرن اخیر می‏شود گفت بخشی از منازعات، منازعه‏ میان سنت و تجدد بوده است. این مسأله نه تنها در حوزه ی دولت‏داری و سیاست مطرح بوده است، بلکه وارد سایر حوزه‏ها زندگی ما نیز شده است. از شکل گیری احزاب مدرن، تا طرح اقتصاد و فرهنگ مدرن حتا ادبیات و جامعه‏ی مدرن این بحث‏ها سرایت کرده است. اما این بحث بیشتر نیازمند موشگافی و نگاه عمیق‏تر است تا دریافته شود که آیای این دو امکان آشتی با هم دارند یا خیر، چگونه؟

نظام‏های اقتصادی در سراسر جهان بر اساس منطقی بنیان نهاده می‏شوند که با ویژگی‏های اجتماعی و فرهنگی جوامع سازگاری داشته باشد. اما در افغانستان داستان به گونه‏ای دیگر است. سیاستمدارن و ایدئولوژی‏ها هستند که بر اساس سلیقه‏ی شخصی و فشارهای بیرونی نظام‏ها را می‏سازند. همین که دولت‏ها و ایدئولوژی‏ها تغییر کردند نظام‏های اقتصادی نیز یک شبه تغییر می‏کنند. نظام بازار آزاد نیز به صورت یکبارگی به افغانستان وارد شد. زمانی بحث این نظام به عنوان نظام اقتصادی افغانستان مطرح شد که مردم و حتا تحصیل کردگان افغانستان با آن آشنایی نداشتند. این مسأله‏ی است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.

جوانان آینده سازان هر کشور‏اند. بسیاری از تحولات در زمینه‏ی توسعه، پیشرفت، رشد و تعالی به سیاست گذاری ها و ظرفیت پروری ‏نسل جوانان و نو جوانان مرتبط است. دولت‏ها بیشتر از هر بخشی در زمینه‏ی رشد و تقویت این نیرو سیاست گذاری می‏کنند. تا بتوانند از این نیرو به عنوان سازندگان آینده کشور بهره ببرند. اما در افغانستان چه گونه است؟ پرسشی است که در این‏جا به نسلی در «جهان بیم و تردید» توصیف شده است. در طول تاریخ افغانستان دولت ها کمتر از هر بخش دیگر به این بخش بی توجه بوده اند و این نسل را به فراموشی سپرده‏اند. تنها در میدان‏های نبرد بوده است این نسل پیش قدم گردیده است.

آیا مبارزه زنان افغانستان برای دستیابی به حقوق برابر، یک جنبش است یا یک حرکت تصنعی از بالا به پایین؟ مطالبات مشخص زنان افغانستان چیست؟ نسبت بین مدرنیته و سنت در این مبارزه چیست؟ آیا اختصاص سهمیه به زنان در پارلمان افغانستان و تبعیض های مثبت به نفع زنان بیانگر حضور و مشارکت واقعی زنان در عرصه های سیاسی است؟ این سئوالات و سئوالات دیگر مجموعه مسائلی هستند که سعی شده در این کتاب کوچک به آن‏ها پرداخته شود.

همان طور که از عنوان این کتاب بر می آید مسأله جهانی شدن مورد بحث قرار گرفته است. جهانی شدن به بیان ساده، به معنای گسترش مقیاس، رشد اندازه، سرعت یافتن و تعمیق تاثیر فرا قاره‏ای جریانات و الگو‏های تعامل اجتماعی است. جهانی شدن حاکی از جابه جایی یا دگرگونی در مقیاس سازمان دهی انسان است که جامعه‏های دوردست را به یک دیگر متصل کرده و دسترسی به روابط قدرت را در مناطق و قاره‏های دنیا گسترش می دهد.

سطح کیفی آموزش در افغانستان مسأله محوری این کتاب را تشکیل می دهد . دانشگاه‏های افغانستان بعد از سقوط طالبان متقاضیان فراوانی را به خود دید و انبوهی از جوانان این کشور به سوی دانشگاه‏ها قدم برداشتند اما در مقابل دانشگاه‏های کشور از نگاه کیفی آیا ظرفیت نخبه پروری دارند؟ پاسخ به این سوال و کند و کاو در مورد عوامل آن در افغانستان مسأله‏ای مهم و اساسی است که می‏تواند دریچه‏های تازه‏ای را بر روی نظام آموزشی افغانستان و به خصوص دانشگاه‏ها باز کند.

بسیاری از فعالان حقوق زنان در افغانستان معتقدند که علی رغم مبارزات زنان در یک قرن اخیر، تاکنون جنبش زنان در افغانستان شکل نگرفته است اما در مقابل گروهی معتقدند فعالیت هزاران زن در قالب ان‏جی‏او‏های متعدد را که بعد از سال ۲۰۰۱ نیز تعداد آنها رو به فزونی نهاده است، را می توان جنبش زنان نام نهاد. در کتاب حاضر که ماحصل نشستی به همین عنوان است، دغدغه‏هایی در مورد جنبش زنان مطرح شده است. اشتراک کنندگان در این گفتگو معتقدند جنبشی که در واقع باید خودجوش باشد؛ امروز با حمایت ان‏جی‏او ها و تمویل کنندگان بین المللی اداره می شود. شعار نیست اگر بگوییم که شاید کلیدی‏ترین مسئله ی جامعه ی ما مسئله ی تبعیض جنسی است که بر اکثریت جامعه یعنی زنان روا داشته شده است. اگر این مسئله را با حوصله موشکافی نکنیم، در واقع به خود و جامعه‏ی مان خیانت کرده‏ایم.

جامعه‏ی مدنی پیش از «بحث جامعه‏ی مدنی» در افغانستان مطرح شد. مردم به آن اندکترین آشنایی چندانی نداشتند. تنها تعداد معدودی از نخبگان و دانشگاهیانی که از مهاجرت برگشته بودند در باره ی این موضوع مطالعاتی داشتند. با آن که جامعه‏ی مدنی یکی از اصول و ارزش‏های در جهان امروز است، در افغانستان مردم حتا از استعمال دقیق این واژه عاجز بودند. این کتاب در چنین روزگاری به نشر رسیده است و در سدد طرح تجارب بین المللی و حقیقت‏های محلی در این زمینه در افغانستان است.