سومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم زنان در هرات٬ شهر بی‌سینما٬ برگزار و به این ترتیب این جشنواره سه ساله شد. آرمان‌شهر/ OPENASIA و خانه فیلم رویا٬ مبتکران این جشنواره هستند که طی سال‌های اخیر با جهد فراوان و با وجود خطرات امنیتی بسیار موفق به برگزاری تنها جشنواره فیلم زنان در قلب آسیا شده‌اند. جسارتی که شاید در دیگر کشورهای همسایه امکان آن وجود نداشته باشد. زنان آسیا فستیوالی از آن خود نداشتند که برگزاری این جشنواره توانست به آن‌ها روزنه‌ای نشان دهد تا بتوانند آثار خود را برای نمایش در فرهنگی مشترک به آرمان‌شهر و رویافیلم ارسال کنند.
حضور گسترده عموم مردم٬ جوان و پیر٬ زن و مرد اما به خوبی نشان می‌دهد که تا چه اندازه فقدان سینما و گردهمایی‌های فرهنگی و شادی‌آفرین برای مردم افغانستان مهم به شمار می‌آید. آن‌هم در شهری که زمانی قلب خراسان بزرگ بود و تنها سینمای آن سال‌ها پیش توسط طالبان از بین رفت. شاید بتوان گفت بسیاری از مردم این شهر در زندگی‌شان فقط نام «سینما» را شنیده‌اند ولی در سه دوره برگزاری این جشنواره ده‌ها هزار نفر با رویی گشاده به پیشواز آن رفته‌اند.
برگزارکنندگان جشنواره اطمینان دارند که اگر بازیهای سیاسی پشت پرده اجازه حضور و خودنمایی به مردم بدهد، مردم روایتی دیگرگونه از افغانستان و اوضاع سیاسی و اجتماعی آن را عیان می‌کنند؛ روایتی متفاوت از انچه متحجران و همکاران بین المللی آن‌ها با تسلط بر رسانه های بزرگ تاکنون ارائه داده اند.
این جشنواره که امسال نیز از حمایت مردمی و فرهنگی برخوردار بود از تاریخ ۱۱ تا ۱۳ اکتبر در شهر باستانی هرات برگزار شد. اگرچه محل برگزاری این جشنواره در سال‌های گذشته قلعه «اختیارالدین» این شهر بود اما به دلیل مشکلات و مسایل امنیتی که در یک ماه اخیر در افغانستان شدت گرفته٬ این قلعه امسال فقط در روز افتتاحیه میزبان اهل فرهنگ٬ سینماگران٬ سینمادوستان و کسانی‌که برای آزادی و برابری زنان می‌کوشند٬ بود. اما با همکاری وزارت فرهنگ افغانستان دو سالن دیگر برای دو روز آخر فستیوال به جشنواره اختصاص یافت.
تماشاچیان برای همراهی با تلفیق سینما و زنان در جشنواره شرکت کردند و در گفت‌وگوهایی که در حاشیه نمایش فیلم‌ها شکل می‌گرفت٬ سهیم شدند. بسیاری از آن‌ها با شوق و ذوق به تماشای ۶۶ فیلم از ده‌ها کشور چهارگوشه جهان نشستند و تا به آن‌جا که می‌توانستند هنر هفتم را در اذهان خسته از جنگ خود ذخیره کردند. حالا بعد از ۳ سال که از برگزاری این جشنواره می‌گذرد؛ اهل هنر و فرهنگ پای ثابت آن شده‌اند.
در روز اول جشنواره٬ پس از مراسم افتتاحیه٬ تعدادی از فیلم‌های بخش مسابقه به نمایش درآمد و خواننده نامی افغانستان٬ “فرهاد دریا” دو ترانه را که مضمون آن به زنان اختصاص داشت٬ برای حاضران خواند. برگزارکنندگان جشنواره نیز تندیس این جشنواره را به رسم یادبود به وی اهدا کردند. سپس در بعدازظهر همان روز میزگردی دایر شد که در آن خانم‌ها مسیحه فائز از نهاد زنان سازمان ملل٬ ماریا بشیر سارنوال پیشین ولایت هرات٬ حمیرا ثاقب فعال مدنی و سیما غنی عضو بورد انجمن راهنمای خانواده پیرامون “خشونت علیه زنان” صحبت کردند. تاکید آن‌ها در این میزگرد بر “قانون منع خشونت علیه زنان” بود که بر اساس آن «زنان در مقابل خشونت‌ها کم‌تر آسیب خواهند دید».
در روزهای دوم و سوم این جشنواره فیلم‌های بخش مسابقه برای شرکت‌کنندگان به نمایش درآمد. همزمان با نمایش فیلم‌های برگزیده در این جشنواره٬ نمایشگاه عکسی نیز در محیط خارج از قلعه و سالن‌ها دایر شد که موضوع محوری آن نیز تبعیض علیه زنان هستند. برگزاری دو میزگرد بحث٬ کارگاه آموزشی فیلم‌سازی از دیگر برنامه‌های جانبی جشنواره بود. شماری از سینماگران و فعالان حقوق زنان از کشورهای افغانستان٬ ایران٬ هند٬ آمریکا و ایتالیا در هیات داوران جشنواره امسال حضور داشتند. در پایان روز سوم٬ با برگزاری مراسم اختتامیه٬ جوایز برندگان توسط مقامات عالی‌رتبه٬ اهالی هنر و سینما و دست‌اندرکاران این جشنواره به آن‌ها اهدا شد.
برگزاری این جشنواره اما در هرات پیام‌هایی به همراه دارد. هرات بعد از کابل پرجمعیت‌ترین شهر افغانستان و قطب صنعتی و مهم‌ترین کانون فرهنگی – هنری این کشور به شمار می‌آید که روزگاری٬ پیش از آن‌که جبر سیاسی مرزی میان پارسی‌زبانان بیافکند قلب تپنده خراسان بزرگ بود. شهری که به خاطر مناره‌ها و معماری‌های عالی و مجلل خود مشهور است و در سال ۲۰۰۹ از سوی یونسکو در برنامه «هزار شهر و هزار زندگی» این سازمان قرار گرفت. بسیاری از شاعران٬ نویسندگان٬ عارفان و صوفیان پارسی در این شهر زاده شده‌اند یا در آن زیسته‌اند.
اهمیت شهر هرات تا به آن‌جاست که در گذشته‌های دور درباره آن گفته می‌شد: «جهان اقیانوسی است و در این اقیانوس مرواریدی قرار دارد. ان مروارید هرات است». این شهر را «دل خراسان» نیز خوانده‌اند. برگزارکنندگان این جشنواره نیز با انتخاب قلعه «اختیارالدین» در این شهر باستانی پیام خود را چنین ابراز داشتند که آن‌ها در پی تقدیس گذشته نیستند بلکه گذشته نیز می‌تواند میزبان پیشرفت تمدن شود.
برگزارکنندگان این جشنواره پیام اصلی خود را مرزبندی با خشونتی عنوان کرده‌اند که هر روزه در سراسر جهان بر سر زنان آوار می‌شود. انتخاب افتتاحیه این جشنواره همزمان با روز جهانی دختر نیز بهانه‌ای بود برای پررنگ کردن مساله تبعیض نسبت به زنان در منطقه‌ای که سراسر آن را جنگ و وحشت فراگرفته و زنان بسیاری در همین چند ماه اخیر در کشور خود آواره شده‌اند.
پیغام ویدیویی رولا غنی٬ همسر رییس‌جمهور افغانستان که در زادگاه خود٬ لبنان جنگ را چشیده است٬ در روز افتتاحیه نیز حاوی همین پیام است: «این جشنواره با ابتکار٬ خشونت و جنگ را توسط هنر تحت‌الشعاع خود قرار داده است. ما می‌آموزیم که می‌خواهیم با صلح و صفا زندگی کنیم. مردم ما می‌خواهند که صلح و آرامش در زندگی‌شان جاری شود. مطمئنا پیام این جشنواره هم “نه” گفتن به جنگ و خشونت و همراهی با پیام صلح و همدلی است».
حامیان اصلی این فستیوال فیلم‌سازان مستقل منطقه و جهان هستند که تنها در *این دوره ۳۰۰ اثر خود را برای شرکت در جشنواره ارسال کرده‌اند. اهل هنر٬ جامعه مدنی افغانستان٬ والی هرات٬ مسوولان ملی و همچنین نهادهای بین‌المللی مانند فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر دیگر حامیان جشنواره به شمار می‌آیند. چند فستیوال در اروپا٬ هندوستان و تاجیکستان نیز حمایت خود را از برگزاری این جشنواره ابراز کرده‌اند.
از جمله سرشناس‌ترین نویسنده افغانستان٬ رهنورد زریاب ضمن حضور در این جشنواره نسبت به نبود سینما و تئاتر در افغانستان ابراز تاسف کرد و این جشنواره را مثال بارز تلفیق زنان و سینما دانست.
این نکته اما جای تامل دارد که جهان سینماگر زن کم دارد. همان‌طور که در سینمای مدرن و هالیوودی هم حضور زنان فیلم‌ساز در نسبت با مردان ناچیز است و تصویری که عموم بازیگران زن به نمایش می‌گذارند بازتولید کلیشه‌های جنسیتی است که در دنیا رواج دارد. این فستیوال اما در تلاش است تا واقعیت مصائب زنان را به تصویر درآورد و آن را در اختیار عموم مردم قرار دهد؛ بلکه با تکرار روایت‌های تلخ زنان فرهنگ‌سازی کرد. تنها با فرهنگ‌سازی است که می‌توان به جنگ٬ خشونت و تبعیض پایان داد.
گیسو جهانگیری٬ رییس بنیاد آرمان‌شهر ضمن ابراز خرسندی از «همکاری زیبایی» که میان دو نهاد برگزارکننده این جشنواره برقرار شده٬ گفت: «این تجربه به خودی خود بسیار ارزشمند است؛ چراکه محلی برای ملاقات همفکران منطقه‌ای شده است. در جغرافیایی که دولت‌مردان آن با زبان جنگ صحبت می‌کنند ابتکار ما نشان‌دهنده آن است که زنان با زبان فرهنگ با یکدیگر به گفت‌وگو می‌نشینند. همت این‌چنینی زنان آگاه در منطقه‌ای که همه به یکدیگر با دیده شک می‌نگرند٬ باعث اعتمادسازی و فرهنگ‌سازی می‌شود. حضور گسترده مردم طی سه دوره برگزاری این جشنواره بیان‌گر وجود چنین نیازی است. مساله زنان را بایستی با هر روشی که می‌توانیم انگشت‌نما کنیم. تلاش‌هایی از این دست می‌تواند همگان را به فکر بیاندازد و به زنان اعتماد به نفس بدهد».
رویا سادات٬ مدیر “خانه فیلم رویا” نیز یادآور شد: «هدف از راه‌اندازی این جشنواره معرفی کارهای هنری و گردهم آوردن زنان و فیلم‌سازانی است که در فعالیت هنری‌شان توجه ویژه‌ای به زنان و مشکلات آن‌ها در مسایل حقوق بشری دارند. اولین و عمده‌ترین هدف این است که آثار سینمایی با مخاطب سینما رودرروی یکدیگر قرار بگیرند. این جشنواره زمینه‌ای است که زنان افغانستانی و شرکت‌کنندگان از دیگر کشورها در مورد تجارب زنان در کشورهای مختلف مطلع شده و از ان برای بهبود وضعیت و مبارزه با تبعیض‌های اجتماعی الگوبرداری کنند».
- طی سه سال برگزاری جشنواره هزاران فیلم دریافت شده است.
