گزارش‌های سینمایی آرمان‌شهر | چهل‌گیس
شهلا رستمی
افزون بر شماری فستیوال با تم های گوناگون، شماری از فستیوال های مهم و یا خوب فیلم در تابستان برگزار می شوند که یکی از مهمترین آنها در هفته های آغازین تابستان فستیوال شهر “کارلوی واری” در جمهوری چک است که از روز ۲۹ ژوئن تا ۷ ژوئیه در این شهر زیبای پر از چشمه های آب معدنی برگزار می شود.
این شهر کوچک که در ۱۲۰ کیلومتری پراگ، پایتخت جمهوری چک و در حد مرزی میان اروپای شرقی و غربی قرار گرفته،” میعادگاه بزرگ سینما در اروپای شرقی” به شمار می آید. ویژگی دیگر این فستیوال در این است که یکسان به ستارگان سینما و جنبه پر زرق وبرق سینما و به جوانان یا کسانی که از راه دور برای دیدن فیلم های نایاب و یا فیلم هائی که شاید هیچ گاه به روی پرده سینما ها نرسند، توجه می کند. جوانانی که به این شهر می ایند و شماری از آنها شب ها را در کیسه خوابهای خود می گذرانند. کسانی هم که این دوران را گذرانده اند، سالهای بعد با سر و وضعی بهتر به فستیوال می آیند و در هتل ها اقامت می کنند. از این رو هیچ سالنی هیچ گاه خالی نمی ماند.
فستیوال “کارلووی واری” علیرغم قدمت خود، یعنی آغاز به کار در ماه اوت سال ۱۹۴۶ و اینکه پایه های آن پیش از جنگ دوم ریخته شد و نخستین برگزاری آن به شکل غیر مسابقه ای انجام گرفت، امسال تنها به پنجاه و سومین سال برگزاری خود رسیده است. علت این است که این فستیوال از سال ۱۹۵۹ به بعد، هر دوسال یکبار برگزار می شد و هیات های کشورهای برادر در آن شرکت می کردند. با این حال، فستیوال فضائی را ایجاد می کرد که شهروندان پشت پرده آهنین با کسانی که کشورهای دیگر می آمدند تماس پیدا کنند.
فستیوال از سال ۱۹۴۸ مسابقه ای شد و جایزه “گوی کریستال” آن هم در همان سال به وجود آمد. این گو سپس در سال ۲۰۰۰، یعنی در سی و پنجمین سال برگزاری فستیوال شکل تازه ای به خود گرفت. گوی کریستال تازه زنی را نشان می دهد که گوی بزرگی را بر روی سرش بلند کرده است.
فستیوال کارلووی واری در سال ۱۹۸۹ ، یعنی سال فروپاشی بلوک شرق، با کم مهری دولت و حتا مردم روبرو گردید. اما در سال ۱۹۹۴، مدیریت آن به هنرپیشه ای به نام “ییری بارتوشکا” و یک منتقد مهم فیلم به نام “اوا زائورالوآ” واگذار شد که نه تنها جان تازه ای به این فستیوال بخشیدند وآن را سالانه کردند، بلکه از آن یکی از مهمترین رخداد های سینمائی اروپای مرکزی ساختند که ۱۸ کشور را در بر می گیرد..
پس از سالها تلاش این فستیوال به درجه “آ” رسید و “اوا زآورالوآ” ، شخصیتی که به این فستیوال پس از فروپاشی شوروی سابق جان بخشید، جای خود را در سال ۲۰۱۰ به “کارل اوخ”، به عنوان مدیر هنری فستیوال داد اما هنوز نقش مدیر افتخاری فسیتوال را بر عهده دارد.
یکی از علل موفقیت چشمگیر این فستیوال نه تنها سازمان دهی بسیار جدی و جو شاد آن بلکه سیاستی است که بر پایه دو هدف قرار گرفته: جذب ستارگان بنام و تماشاگران جوانانبی پول. از این رو چند صد کارگردان، هنرپیشه و شخصیت های دنیای سینما به این فسیتوال سر می زنند و خودی نشان می دهند و در کنار آنها هم بیش از ۱۱٫۰۰۰ جوان، همه سالن ها را همیشه پر می کنند و ارامش این شهر کوچک آب معدنی و “اسپا” را در هم می ریزند. از این روست که بخش “در شرق غرب” آن بسیار مورد توجه سینما دوستان، مسئولان فستیوال ها و پخش کنندگان است.
یکی دیگر از ابتکارات فستیوال کارلوی واری کار جدی بر روی “تیزر” یا “تریلر” این فستیوال است. بدین معنا که از سالها پیش این فستیوال فیلم کوتاهی با مضمونی کمدی با شرکت هنرمندانی که در این فستیوال جایزه گرفته اند می سازد و در آغاز نمایش فیلم ها نشان می دهد.
فستیوال کارلووی واری امسال از از “بری لوینسون”، کارگردان، سناریو نویس و تهیه کنننده ی آمریکائی بزرگداشت به عمل می آورد که از او فیلم “رین من” را به یاد داریم که جایزه اسکار را ربود. از “تیم رابینز”، هنرپیشه، کارگردان، سناریست و تهیه کننده آمریکائی نیز برای دست آوردش برای سینما بزرگداشت انجام خواهد گرفت.
در کنار آن ها، بزرگداشتی از سینماگر بنام چک، “میلوش فورمان”، با نمایش فیلمش “عشق های یک بلوند” در شب گشایش فستیوال ، به عمل خواهد آمد. “عشق های یک بلوند”، که یکی از آثار کلیدی سینمای چکسلواکی در پایان سالهای ۱۹۶۰ است، در بسیاری از فستیوال ها مورد توجه قرار گرفت و در سال ۱۹۶۶، فستیوال فیلم نیویورک کار خود را با نمایش آن آغاز کرد. این فیلم در آن سال نامزد جوایز اسکار نیز شد.
کنسرتی هم که شب گشایش در برابر محل برگزاری فستیوال اجرا خواهد شد، موسیقی فیلم های این کارگردان بزرگ را بر گزیده است. ارکستر سمفونیک ملی چک به رهبری “لیبور په شک” این قطعات را اجرا خواهد کرد.
فستیوال کارلووی واری ، افزون بر بخش مسابقه ای اصلی، دو بخش مسابقه ای فیلم های مستند و “در شرق غرب”را هم دارد، که در آن ۱۲ فیلم گنجانده شده که از جمه آنها ” فیلم “امیر” ساخته ” نیما اقلیما” است. در کنار بخش های دیگر، دو بخش مهم “فروم مستقل ها”، ” نگاهی دیگر” قرار دارند که بهترین های سینمای جهان را نمایش می دهن. در بخش “نگاهی دیگر” امسال ایرانیان حضور خوبی دارند. “مرز”، ساخته علی عباسی وبرنده جایزه” نوعی نگاه ” فستیوال کن، “هجوم”، ساخته شهرام مکری، “همه می دانند”، ساحته اصغر فرهادی (که در بخش مسابقه ای فستیوال کن شرکت داشت) و “ایه های فراموش شده”، ساخته علیرضا خاتمی فیلم های حاضر در این بخش هستند.
بخش دیگر مهم مسابقه ای این فستیوال، همانگونه که گفته شد، بخش فیلم های مستند است که در آن فیلم های مستند ۱۲ فیلم به رفابت می پردازند که هشت عدد از آنها نخستین نمایش جهانی خود را خواهند داشت.
در بخش مسابقه ای امسال این فستیوال بار دیگر شمار فیلم های کشورهای اروپای شرقی در میان فیلم های برگزیده بالاست و ۶ فیلم از ۱۲ فیلم حاضر در آن را در بر می گیرد. این در حالی است که هیچ فیلم ایرانی در آن وجود ندارد..
در آستانه آغازکار فستیوال، همچون سال های گذشته پرسش هائی را با “کارل اخ” ، مدیر هنری فستیوال کارلوی واری، مطرح کردم.
به “کارل اوخ” کفتم با در نظر گرفتن توجهی که امسال به زنان در پی ماجراهای به وجود آمده در هالیوود در بسیاری از رخداد ها شده و در فستیوال کن نیز آنها حضور پر رنگی داشتند، چگونه است که بخش رسمی فستیوال امسال تنها فیلم های سه زن را پذیرفته که عبارتند از : “آنا کاتس”، “ناتالیا کابرل” و “سونیا پروسنچ”.. ؟
کارل اخ : گر چه ما از این بحث که می بایست به شمار زنان سینماگر در فستیوال ها افزوده شود ، اما از این که بخواهیم سهمیه جنسی برفرار کنیم پرهیز می کنیم. شما درمورد رعایت برابری جنسی در برگزینی فیلم های بخش مسابقه صحبت می کنید، در حالی که کیفیت فیلم ها تنها ضابطه برگزیدن فیلم های این بخش بوده است.
– این در حالی است که در بخش “شرق غرب” این برابری بیشتر رعایت شده، یعنی ۷ فیلمساز زن روی ۱۲ نفر…
کارل اخ : درست است، ما ۷ فیلم از فیلمسازان زن در این بخش داریم که شمار فیلم های آن ۱۲ تاست. باز هم باید بگویم که ما پس از گرینش نهائی و کامل شدن بخش متوجه این شمار شدیم که را در مورد شرایط زنان فیلمساز در اروپای شرقی و مرکزی به اندیشه وا می دارد !!
– در گذشته، فستیوال بخشی را به فیلم ها ی برگزیده کن و فستیوال های دیگر اختصاص می داد. امسال این بخش وجود ندارد. دلیلی دارد؟
کارل اخ : آن بخش موفتی بود و سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ را در بر می گرفت. طی آن سالها هدف این بود که فیلم های فستیوال کن دیده شوند. در سالهای نخستین کار من به عنوان مدیر هنری فستیوال، ما کم کم از شمار انها کاستیم چون دیدیم لزومی برای نگهداشتن این بخش وجود ندارد. (گرچه ما از نشان دادن فیلم های فستیوال برلن و ونیز خوشحال هستیم). با این وجود ما بیش از ۲۰ فیلم نمایش داده شده در فستیوال کن را همه ساله در بخش های مختلف گنجانده ایم.
– شما از چهار سال پیش برنامه ای را زیر عنوان “کمک به پیشرفت سینمای اروپا با نگاهی به آینده” پایه گذاری کردید که هدفش کمک به فیلمسازان جوان با استعداد بود. ده فیلم دانشجویان و پایان تحصیلی برای ربودن جایزه بهترین آنها در فستیوال به نمایش گذاشته می شوند. نتیجه این تجربه ۴ ساله چه بوده؟
کارل اخ : پاره ای از دانشجویانی که ما از کار انها در این برنامه حمایت کردیم، هم اکنون سرگرم ساختن نخستین فیلم بلند داستانی خود هستند. به عنوان مثال، یکی از انها “از ورای کارپات”، ساخته کلارا کوچانسکا و کاسپار باژون است، که جایزه “آکادمی دانشجویان” را ربود. این فیلم در فستیوال امسال نخستین نمایش عمومی خود را خواهد داشت.
به جز این مورد، آیا دیگر کاندیداهای فیلمسازی راه طولانی تری رفتند؟
کارل اخ : برنامه “کمک به پیشرفت سینمای اروپا با نگاهی به آینده” هدفش کمک به دانشجویان سینما در همه مرحله های آموزش آنهاست و تنها به فارغ التحصیلان توجه نمی کند. شماری از آنها به تحصیلات خود ادامه می دهند و به باور ما تجربه ای که در کارلووی واری به دست می آورند تأثیر مهمی بر آینده حرفه ای آنها خواهد داشت.
حال چرا تنها به استعدادهای جوان اروپائی توجه کرده اید و نه به استعدادهای جوان دنیا ؟ ایا این نقش یک فستیوال بین المللی نیست؟
کارل اخ: برای این که ما این برنامه را با همکاری “نهاد اروپائی برای ترویج فیلم” انجام می دهیم که شبکه ای متشکل از ۳۸ سازمان اروپائی را نمایندگی می کند که هر کدام مسئول ترویج تولیدات سینمائی در کشور خود هستند.
“بری لوینسون”، که جایزه اسکار را برای فیلم مهمش “رین من” ربود، امسال گوی کریستال فستیوال را، برای کمک شایان به سینمای جهان، دریافت می دارد. علت برگزیدن او چه بود؟
کارل اخ : فستیوال کارلووی واری به این نیز شهرت دارد که ده ها سینماگر جالب را دعوت می کند تا کارهای خود را به بینندگان معرفی کنند. همه ساله ما یکی از اسطوره های دنیای سینما را به اینجا دعوت می کنیم تا اهمیت و تاثیر آنها را بر سینمای معاصر دنیا یاد آوری کنیم.
پس از “ویلیام فریدکین” و “کن لوچ” و شماری دیگر، ما از این که “بری لوینسون” دعوت مارا پذیرفته بسیارسر افراز هستیم.
– بار دیگر ما شاهد این هستیم که سینمای ایران، که امسال حضور بسیار پر رنگی در فستیوال کن داشت، در بخش مسابقه ای اصلی حضور ندارد. تنها “نیما افلیمی ” است که با فیلم “امیر” در بخش مسابقه ای “در شرق غرب” شرکت دارد. علت آن چیست؟
کارل اخ : “امیر” یک نخستین فیلم بسیار ارزشمند است که ایران را از زاویه ای نشان می دهد که تماشاگران تا کنون ندیده اند. این فیلم از دید شکافنده سازنده اش حکایت می کند و از این رو جایش در بخش مسابقه ای “در شرق غرب” بود، که امسال درهای خود را به روی فیلم های خاورمیانه نیز می گشاید.
درپایان، ممکن است به رخداد های ویژه فستیوال امسال اشاره ای بکنید ؟
کارل اخ : امسال ما ۹ فیلم چک در بخش های رسمی داریم که نخستین نمایش جهانی خود را خواهند داشت و این رکورد شکن است. بنابراین ما از این که استعداد های تازه کشور مان را معرفی می کنیم، بسیار هیجان زده هستیم.
همانگونه که پیش تر گفتم، فستیوال کارلووی واری بسیار در میان سینماگراین سرشناس و سینما دوستان محبوبیت دارد. از این برنامه های حاشیه ای بسیاری هم در نظر گرفته شده اند که صحبت از آنها می تواند به درازا بکشد
*****
گفتنی است که فستیوال بین المللی فیلم “کارلوی واری”، با نمایش فیلم فرانسوی “غرق شو یا شنا کن”، در روز ۷ ژوئیه به کار خود پایان می دهد.
