۱۴ عقرب۱۳۸۸
ارائه کنندگان بحث: آقایان اجمل بلوچ زاده و سید جواد دروازیان و خانم شورانگیز داداشی
***
چهل دومین گفتگوی بنیاد آرمان شهر به مناسبت چاپ کتاب «راهنمای قربانیان به دادگاه بین المللی جنایی» به روز پنج شنبه ۵ نوامبر ۲۰۰۹ در دفتر بنیاد آرمان شهر برگزار شد.
پس از معرفی جلسه و ارائه خطوط اساسی بحث، کتاب راهنمای قربانیان به دادگاه بین المللی جنایی توسط اجمل بلوچ زاده، شورانگیز داداشی و سید جواد دروازیان به شرکت کنندگان معرفی گردید. خانم داداشی گفتند: در حال حاضردر قسمتهایی از افغانستان جنگ جریان دارد، اوضاع امنیتی با چالش های جدی مواجه است، جنگ سالاران و متهمین نقض حقوق بشر هنوز هم در رده های بالای قدرت قرار دارند، دولت و جوامع بین المللی نتوانستند و یا نمی خواهند از روند پروسه عدالت انتقالی حمایت کنند، جامعه مدنی نو پا است؛ تمامی این عوامل باعث شده اند تا پروسه عدالت انتقالی با چالش های جدی مواجه گردد و در نتیجه دست آورد چشمگیری در این زمینه تا به امروز دیده نشود. امروز در اینجا جمع شدیم تا پس از معرفی کتاب « راهنمای قربانیان به دادگاه بین المللی جنایی» که اخیرا از سوی انتشارات آرمان شهر به نشر رسیده به چند پرسش مهم نیز تا حد امکان پاسخ بدهیم: می خواهیم بدانیم که آیا ضرورت به کار جمعی برای پیشبرد پروسه عدالت انتقالی وجود دارد و یا خیر؟ اگر وجود دارد ساختار ها و میکانیزم ها کدام اند؟
حمید رزاق صحبت های خود را این طور آغاز کرد: در جامعه ای عدالت قابلیت تطبیق دارد که در آن صلح حاکم باشد، دولت از برنامه عدالت انتقالی تنها به عنوان ابزار سیاسی استفاده کرده نه حقوقی. در این زمینه دولت تنها دست آوردی که دارد همان برنامه عمل عدالت انتقالی است که تاریخ آن نیز گذشته است. پیش بینی من این است که در این دوره باز هم دولت نسبت به عدالت انتقالی بی تفاوت خواهد بود. بنا به خاطر ادامه و پیش برد برنامه عدالت انتقالی باید تیم داد خواهی تشکیل گردد.
آقای نظری رییس شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر نیز، تطبیق برنامه عمل عدالت انتقالی را پیش شرط گذار سیاسی دانسته و گفت: در صورت که برنامه عمل اجرا نگردد گذار سیاسی صورت نمی گیرد، برای داشتن نظام دموکراتیک باید توجه جدی به عدالت انتقالی صورت گیرد. ایجاد جنبش حقوق بشر، هماهنگی میان نهاد های فعال، ظرفیت پروری نهاد ها، تشکیل تیم دادخواهی قوی، بومی سازی مفهوم عدالت انتقالی و آگاهی دهی از ضرورت های تحقق عدالت انتقالی است که شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر نیز در همین راستا گام بر می دارد.
در ادامه سیدجواد دروازیان، بحث خود را با طرح چند سئوال آغاز کرد: ارائه تعاریف درست درباره «ناقض حقوق بشر کیست؟ مجرم کیست؟ حضور امریکایی ها و کشورهای خارجی و جنایات آنها را چگونه تعریف می کنیم؟ برخورد با جنایات و رسیدگی به حقوق قربانیان نباید محدود به ۳ دهه اخیر باشد باید به ریشه های بحران نیز توجه کنیم.
شیوای شرق نیز حضور متهمین به جنایات جنگی را در مناصب بالای قدرت و عدم آگاهی شهروندان از برنامه عدالت انتقالی را از موانع تطبیق برنامه عمل عنوان نمود و گفت: پروسه عدالت انتقالی در کشوری مثل افغانستان قابلیت تطبیق ندارد، زیرا جنایتکاران بر سر قدرت هستند، شهروندان از برنامه عمل آگاهی ندارند و بستر طرح این مباحثه آماده نیست. برای گام برداشتن در جهت تحقق عدالت انتقالی و یا رفتن به سوی دادگاه بین المللی شرایط زیر لازم است: دولت مقتدر، مشروعیت بخشی به دادگاه، خلق قدرت مدنی و تحکیم اقتدار نهادهای مدنی که در حال حاضر هیچ یک از آنها محیا نیست.
آقای عبدالطیف پدرام نیز در پاسخ به مباحث مطرح شده در زمینه مشکلات و چالش های پیش رو گفتند: سئوال مهم این است: آیا لازم است برای عدالت انتقالی مبارزه کرد یا نه؟ پاسخ سئوال روشن است اما این مشکلات را نیز داریم: مشروعیت حکومت زیر سوال است، حقوق زنان به صورت مناسب آن تأمین نیست، تعریف مناسب و پایه های اساسی دموکراسی وجود ندارد. اما علی رغم مشکلات روند عدالت انتقالی نباید تعطیل شود.
آقای غیاثی نیز با تایید صحبت های قبلی، بحث خود را با «چه باید کرد؟» آغاز کرد و ادامه داد: برای پاسخ به این سوال باید ابتدا بستر سازی نمایم، اجرای هر عدالت نیاز به حکومت و قدرت قانونی دارد، متاسفانه امروز قوای سه گانه کشور مستقل نیستند و همه سیاست زده شده اند. در این فضا بحث های جدی در زمینه حقوق شهروندی و عدالت را نمی توان به وجود آورد. چنانکه انتخابات اخیر نیز با سوالات زیادی روبرو است.
آقای خرمی در پاسخ به سوال چه باید کرد؟ گفت: درست است که انتخابات افغانستان خلاء قانونی داشت. اما علی رغم تمام این مشکلات ما نیز می توانیم به مانند ۲۵ کشور دیگر که پروسه عدالت انتقالی را تجربه کرده اند، در این راستا قدم بر داریم. تجارب موفقیت عدالت انتقالی منوط به حمایت مردم است، ایجاد گفتمان در زمینه عدالت انتقالی و استفاده از کوچکترین فرصتها می تواند کمک کننده باشد.
خانم کاظمیه محقق با اشاره به اینکه مسئله عدالت انتقالی تنها در میان نخبگان مطرح می شود، گفت: محور بحث باید قربانیان باشد. باید با کمک رسانه ها انگیزه های قوی در قربانیان برای پیگیری خواست های شان ایجاد کرد.
در پایان نیز اجمل بلوچ زاده در جمع بندی از جلسه به موارد زیر اشاره کرد:
– به نظر می رسد که ما در آغاز باز دچار هیجان زدگی شده بودیم. سالهای اول بیشتر در این زمینه کار صورت
می گرفت ولی حالا روحیه شکست را می بینم.
– انتقاد از جامعه مدنی را زیاد می شنویم اما خود ما به عنوان یک فرد چه مسئولیتی داریم؟ ما باید علی رغم این مشکلات به دنبال روزنه های کوچک بگردیم. ما باید در جهت بومی سازی این مفاهیم کار کنیم.
– آرمان شهر به عنوان یکی از مکانیزم ها برای تحقق عدالت انتقالی، سند همکاری گروه هماهنگی عدالت انتقالی را به این دلیل پیشکش می کند تا این مسئله تحت کنترل نهاد ها و سازمان های خاص قرار نگیرد و افراد و شخصیت های مستقل در این راه نیز مشارکت کنند و بتوان یک بسیج عمومی ایجاد کرد.
