۲ جدی ۱۳۸۸
سخنرانان: خانم کارن ویلیامز ( عضو ارشد برنامه های مرکز بین المللی عدالت انتقالی)،آقای عبدالواحد ضیا مبلغ (آمر ارشد پروژه حقوق خانواده مرکز بین المللی حقوق و دموکراسی)، خانم صدیقه نوروزیان (مسوول آموزش در مجتمع جامعه مدنی افغانستان) و خانم داکتر عالمه (هم آهنگ کننده برنامه خدمات مدنی برای صلح d.e.d )
***
چهل چهارمین جلسه گفتگوی بنیاد آرمان شهر با عنوان “زنان و عدالت” روز چهارشنبه مورخ ۲ جدی ۱۳۸۸ برابر با ۲۳ دسامبر ۲۰۰۹ در هوتل ستاره شهر کابل برگزار گردید. این جلسات به منظور ایجاد فضای گفتگو و تبادل افکار از چهار سال به این سو ماهی یک بار در کابل برگزار می گردد.
در این جلسه حدود صد نفر از فعالین جامعه مدنی، دانشجویان، خبرنگاران و مسوولین نهادهای حقوق بشری اعم از زنان و مردان اشتراک جسته بودند. و رسانه هایی مانند تلویزیون نور، تلویزیون نورین، رادیو آزادی، روزنامه انیس، هفته نامه جامعه، هفته نامه کابل تایمز، نشریه ارمغان ملی و… برای پوشش خبری این مراسم اشتراک کرده بودند.
بحث زنان و عدالت از مباحثی است که در افغانستان و به خصوص در هشت سال گذشته سر و صداهای زیادی را پشت سر خود داشته و در طول این مدت نهادهای زیادی بر سر این مسأله فعالیت داشته اند اما آن چه امروز از زبان فعالین حقوق زن در افغانستان می شنویم غالباً نارضایتی از پیش رفت این روند است. این نارضایتی ها نه تنها از ناحیه عملکرد دولت است بلکه گاهی فعالیت نهادهای مدنی را نیز زیر سوال می برد و این یکی از مسایل عمده ای بود که در این جلسه نیز از نظر گذرانده شد.
سخنران اول این مراسم خانم کارن ویلیامز نماینده مرکز بین المللی عدالت انتقالی سخنانی درباره زنان و عدالت انتقالی داشت و در واقع پیکر اصلی صحبتش را مسأله اجرای عدالت انتقالی در کشورهای پس از جنگ در دنیا و تجربیاتی که در گذشته ها از ناحیه فعالیت در این زمینه ها به دست آمده تشکیل می داد.
خانم ویلیامز هدف “مرکز بین المللی عدالت انتقالی” را مجادله با تخطی هایی که بعد از جنگ صورت گرفته خواند و گفت: «ما به این می اندیشم که در یک جامعه وقتی صلح به وجود می آید چگونه می توانیم آن را حفظ کنیم؟»
وی هم چنان با اشاره به تجربه محکمه توکیو یادآور شد که در جاپان تقریبا ۱۰۰۰ زن زندانی شده بودند و از تعداد زیاد آن ها استفاده های جنسی صورت گرفته بود و تقربیا بعد از شصت سال صدای این ها بلند شد و توانستند حق شان را بگیرند.
خانم ویلیامز اظهار داشت ناورایی هایی که در جریان جنگ بر زنان گذشته است زیاد است که در این فرصت کوتاه نمی شود به همه آن ها اشاره کرد اما آن چه در جریان جنگ ها بر زنان گذشته است تا به حال کمتر بازتاب یافته و مسأله مهم این است که بعد از جنگ از مردها به عنوان قهرمان ها یاد می شود در حالی که زنان به عنوان کسانی که مورد هجوم قرار گرفته اند حتی بیان دردهای شان شرم به حساب می آید.
نکته دیگری که خانم ویلیامز آن را از نظر دور نداشت این بود که اگر خانم ها را فقط قربانیان تجاوزات جنسی خطاب کنیم کار درستی نیست چرا که در مورد خانم ها تخطی های دیگری هم صورت گرفته مثلا از آن ها به عنوان عسکر استفاده شده و خانم های زیر ۱۸ سال به جنگ فرستاده شده اند.
وی در پایان حرف هایش گفت: «اگر زنان در سیاست گزاری های بعد از جنگ حضور نداشته باشند تخطی هایی که بر آن ها صورت گرفته نادیده گرفته خواهد شد.»
سخنران دوم این مراسم آقای عبدالواحد ضیا مبلغ آمر ارشد پروژه حقوق خانواده مرکز بین المللی حقوق و دموکراسی بحثی در مورد قانون احوال شخصیه اهل تشیع داشت. قانونی که چندی پیش چه در پارلمان و چه در سطح جامعه واکنش های ضد و نقیض زیادی را در پی داشت و حتی کاربه تظاهرات خیابانی و در مواردی به خشونت کشیده شد.
این قانون که به منظور تصویب به پارلمان فرستاده شده بود البته بعدها با تعدیلاتی به تصویب رسید تعدیلاتی که نتوانست پاسخ تمام انتقادات فعالان جامعه مدنی را بدهد و هنوز هم که چندی از تصویب آن می گذرد گه گاهی شاهد بحث هایی در مورد این قانون هستیم بحث هایی که البته صحبت های آقای مبلغ در انتقاد از این قانون نیز در پی داشت و تعدادی از شرکت کنندگان در موضع گیری با این انتقادات حرف هایی را بیان داشتند.
آقای مبلغ در آغاز صحبت هایش در مورد این قانون گفت: «امروز در حالت گزار قوانینی تصویب می شود اما نمی توان گفت که این قوانین با حقوق بشر صد درصد مطابقت دارد.»
آقای مبلغ در قسمتی از حرف هایش گفت: “زنی که در چنین محیطی زندگی می کند نباید توقع داشته باشیم برای او حقوقی بیشتر از این داده شود.” این تکه در حرف های وی کنایه از این بود که باید به فکر تغییر شرایط اجتماعی و قوانین مدنی افغانستان باشیم.
اما خانم صدیقه نوروزیان به سمت قوانین مدنی از منظر دیگری نگاه داشت. او گفت طوری که دوستان مستحضر هستند بالاتر از قوانین الهی قانونی وجود ندارد و اگر ما این قوانین را به درستی مطالعه کنیم خواهیم دید قوانین بشری نیز ملهم از قوانین الهی هستند.
او گفت قرآن کریم به زنان اجازه داده تا در فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شرکت کنند.
آخرین سخنران این گفتگو داکتر عالمه هماهنگ کننده برنامه خدمات مدنی برای صلح بود وی در مورد نقش زنان و جنبش های زنان در افغانستان و جهان صحبت هایی داشت.
حرف های داکتر عالمه با این جملات آغاز شد که بعضی می گویند افغانستان کشور بعد از جنگ است اما من فکر می کنم افغانستان کشوری در حال جنگ است و در حالت گزار از جنگ نیز قرار ندارد.
داکتر عالمه در میان حرف هایش به تعریف و توضیح جنبش های اجتماعی نیز پرداخت و به اولین جنبش های زنان در افغانستان و در زمان امان الله خان اشاره کرد وی گفت در این زمان بود که نهضت نسوان شکل گرفت ولی متأسفانه این جنبش منحصر به مرکز ماند و مشکل دیگری که داشت این بود که از دربار آغاز شده بوده نه از بین مردم.
داکتر عالمه هم چنان اشاره به چند نکته مثبت در زمان امان الله کرد:
۱- منع چند همسری
۲- منع ازدواج اجباری
۳- منع ازدواج دختران زیر سن
۴- تحصیل دختران در خارج از کشور
۵- تحصیل اجباری برای دوره ابتدایی
او گفت اما بعد از سقوط حکومت امان الله خان در دوره حکومت ۹ ماهه حبیب الله کلکانی تمام کارهایی که در زمان امان الله صورت گرفته بود کنار گذاشته شد.
و در زمان ظاهر خان نهضت نسوان به گونه دیگری شکل گرفت ولی این جنبش نیز از بالا به پایین در حرکت بود یعنی از دربار شروع شد.
داکتر عالمه البته اشاره ای به حکومت مجاهدین نیز داشت و یادآور شد که در این زمان حجاب اجباری و محدود ساختن کار و تحصیل برای زنان از مسایلی بود که وجود داشت وی گفت دادگاه این زمان یک فتوای شرعی داده بود که باید مکاتب دخترانه تعطیل شود؛ دانشگاه ها بر روی زنان مسدود گردد و هم چنان این که زنان نباید در رادیو و تلوزیون فعالیت کنند. وی زمان طالبان را نیز با پرونده مشخص اش نگاهی گذرا داشت.
خانم عالمه اما در مورد وضعیت زنان در دوره جدید گفت: ما فعلا جنبش زنان نداریم ولی داریم هسته این جنبش را می گذاریم که نمونه اش کمپاین ۵۰% است با این که زنان افغانستان فعلا در یک حالت سردرگمی به سر می برند.
او با اشاره به این نکته که کار برای زنان تبدیل به کارهای اینجویی شده گفت: زنان فعال در عرصه های مدنی منتظر این اند تا اینجیویی برای شان پول بدهد تا برای زنان کاری را انجام دهند و کاری که بتوان از آن به عنوان یک فعالیت دلسوزانه یاد کرد وجود ندارد.
داکتر عالمه با اشاره به این نکته که هم اکنون بر روی قانونی به نام عدالت غیر رسمی کار می شود که دست آوردهای نسبی زنان را در طول سال های گذشته نیز زیر سوال می برد گفت: چند عامل برای عدم دسترسی زنان به عدالت وجود دارد:
۱- ترس از خانواده
۲- کندی در دستگاه عدلی و قضایی
۳- عدم هماهنگی لازم بین دستگاه های عدلی و قضایی
۴- رقابت های غیر سالم بین فعالین مدنی زنان
۵- نقش سمبلیک زنان در حکومت و قوه قضاییه
و در ادامه حرف های دکتر عالمه شنیدیم: مشکل این است که زنان در مقابل قانون با مردان حقوق برابر دارند اما در حکومت چنین نیست.
بخش پایانی چهل و چهارمین جلسه گفتگوی بنیاد آرمان شهر، گفت و شنیدی بین شرکت کننده ها وسخنرانان بود که بیشتر سوالاتی درباره قانون احوال شخصیه اهل تشیع مطرح گردید و با جمله نور دیده تاج سر خدا نگهدار گفتگو به پایان رسید.
