اخبار روز – معرفی کتاب: نظریه ی فمینیستی – جوزفین دانوان؛ مترجم: فرزانه راجی
نظری ی فمینیستی
نویسنده: جوزفین دانوان
مترجم: فرزانه راجی
ویرایش: حسن مرتضوی
نشرچشمه
۱۳۹۵
جوزفین دانوان سنت فکری فمینیستی امریکا را با تمامی لطافت و پیچیدگی‌اش دوباره زنده می‌کند. کتاب نظریه‌ی فمینیستی که با شفافیت و ذوق فراوان نوشته شده گزارشی است جامع از ارتباط تفکر فمینیستی با تاریخ اندیشه‌ی سیاسی، آرمان‌های روشنگری، انقلاب و ضدانقلاب سه قرن گذشته، و مبارزات پیگیر زنان برای حقوق، احترام، و فرصت‌های برابر زندگی.
این کتاب که یکی از مهم‌ترین آثار موجود در زمینه‌ی نظریه‌ی فمینیستی است در سال ٢٠١٢ برای چهارمین بار تجدید چاپ شد. هدف اصلی کتاب پاسخ به این پرسش است: «فمینیسم چیست؟»؛ و در این راستا مبنای فلسفی و نظری گرایش‌های متفاوت فمینیستی، همچون مارکسیسم، فرویدویسم، اگزیستانسیالیسم و غیره را نیز مورد مطالعه و بررسی قرار داده و همین امر کتاب را به منبعی غنی و قابل رجوع برای اندیشه‌های فمینیستی تبدیل می‌کند.
دانوان بدون قضاوت و شعارپردازی، تحرکات و فعالیت‌های زنان را از زمانی که نام فمینیسم به خود می‌گیرند، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد: از دوران روشنگری و فمینیسم لیبرال تا فمینیسم فرهنگی قرن نوزده، دیدگاه‌های اخلاقی قرن بیستم و بالاخره با عنوان «به سوی قرن بیست ویکم» خواننده را در پاسخ به پرسش «فمینیسم چیست؟» به قرن بیست و یکم رهنمون می‌شود و مباحث جدیدی همچون اکوفمینیسم، چندفرهنگی، پست‌مدرنیسم و فمینیسم جهانی، شامل آخرین مطالب تا چاپ سومش در سال ٢٠٠٠ را در اختیار خواننده قرار می‌دهد.
پیشگفتار نویسنده بر چاپ سوم (٢٠٠٠ میلادی)
من این پیشگفتار را در اواخر سال١٩٩٩ می‌نویسم، زمانی که قرن بیستم – خشن‌ترین و مخرب‌ترین دوره با بیش از ٢٠٠ میلیون کشته در جنگ‌ها و نژادستیزی- به پایان می‌رسد.
در این لحظه‌ی تاریخی، رنسانس نظریه‌ی فمینیستی که در پیشگفتار دوم به آن اشاره کرده بودم، همچنان در حال شکوفایی است، در‌حالی‌که فمینیسم به عنوان یک جنبش سیاسی و اجتماعی پیشرفت آهسته اما مداوم خود را ادامه می‌دهد.
در حال حاضر، برخی می‌گویند که «موج سوم» فمینیسم آغاز شده است. اگرچه حقیقت دارد که نقطه‌ی اوج «موج دوم»- هیاهوی نظریه‌ی فمینیستی کنشگری اواخر دهه‌ی ۱۹۶۰، ۷۰ و اوایل دهه ٨۰ – ظاهراً فرا رسیده ، اما این موج هنوز پس نکشیده است. بسیاری از ایده‌های این نظریه‌پردازان غالب شده‌اند: آن‌ها هم‌اکنون خصیصه‌های مرسوم چشم‌انداز سیاسی هستند.
مفهوم «موج‌ها»ی فمینیستی، اگرچه وسیله‌ای مناسب است (که من همچنان از آن استفاده می‌کنم)، در واقع تا حدی غلط است. «اولین موج»، فمینیسم قرن نوزدهم ، واقعا اولین موج فمینیسم نبود. مطالعات من درباره دوره‌ی مدرن متقدم، که به کتابی با عنوان «زنان و طلوع رمان، ۱۷۲۶-۱۴۰۵» انجامید، برایم روشن کرد که موج فمینیستی متقدم‌تری در قرون پانزدهم، شانزدهم و هفدهم در اروپای غربی وجود داشته است. بسیاری از مسائلی که فمینیست‌ها امروزه مورد توجه قرار می‌دهند – تجاوز، خشونت جنسی، خشونت علیه زنان – مورد نظر زنان آن دوره بوده است. به‌علاوه زنان آن دوره مطالباتی برای آموزش برابر و رفتار محترمانه درمقام سوژه‌هایی عقلانی و باکرامت، داشتند. این موج فمینیسم که اوج آن در اواخر قرن هفده و اوایل هجده بود، یک ضدانقلاب به دنبال داشت، که در بخش اعظمی از قرن هجدهم – دوره به‌سخره‌گرفتن و سرانجام سرکوب خواسته‌های فمینیستی – دوام آورد.
موج بعدی، که ما الان «موج اول» می‌نامیم، در اواخر قرن هجدهم آغاز شد و تا اوایل قرن بیستم ادامه یافت. این موج هم واکنشی شدید و سرکوب در پی داشت، گرچه در نهادینه‌کردن برخی از مطالبات اساسی خود موفق بود.
حال در آغاز قرن بیست‌ویکم، برخی ادعا دارند که ما به فرجام موج دوم رسیده‌ایم. یقینا در چند سال گذشته شاهد برخاستن یک واکنش تند سیاسی یا ضدانقلاب بوده‌ایم. به‌هرحال همانطورکه اشاره کردم احساس من این است که موج دوم واقعا جریانی روبهرشد است که عقب نخواهد نشست. فمینیست‌های موج دوم فقط نظریه‌پردازی نکردند؛ آن‌ها نهادسازی هم کردند. نهادهای متعدد فمینیستی، همچون مراکز بحران تجاوز، پناهگاه‌های همسران سوءاستفاده‌شده، برنامه‌های مطالعات زنان، شبکه‌های انتشاراتی فمینیستی و سازمان‌های جهانی روبهرشد فمینیستی، ایجاد شده و هنوز رشد می‌کنند. به باور من آن‌ها ثابت خواهند کرد که فمینیسم به‌عنوان یک نیروی فرهنگی مهم در هزاره‌ی پیش‌رو تداوم خواهد یافت.
امید من همانی است که اولین بار (طی اوج موج دوم) انگیزه‌ی من برای نوشتن این کتاب شد – امید به این‌که این اثر هویت تاریخی فمینیسم و نوید تاریخی آن را زنده نگه دارد.
جوزفین دانوان
پورتسموت، نیوهمپشیر
******
فهرست کتاب:
پیش گفتار ویراست سوم (٢٠٠٠ میلادی)
روشنگری فمینیسم لیبرال
فمینیسم فرهنگی قرن نوزدهم
فمینیسم و مارکسیسم
فمینیسم و فرویدیسم
فمینیسم و اگزیستانسیالیسم
رادیکال فمینیسم
دیدگاه اخلاقی فمینیسم فرهنگی قرن بیستم
به سوی قرن بیست ویکم
