سومین روز برنامه های گرامی داشت هفته حقوق بشر، توسط بنیاد آرمان شهر و انستیتوت فرانسه با میزگرد مبارزه با فساد و تاثیر آن بر ترویج فرهنگ حقوق بشر به کند و کاو این مسأله پرداخت.
این برنامه با حضور جمعی از نخبگان، نویسندگان، فعالان جامعه مدنی، دانشجویان و شهروندان ۱۸ قوس ۱۳۹۲ در انستیتوت فرانسه در افغانستان برگزار شد.
آقای حمید رزاق، محقق و کارشناس فساد، که ریاست این میز گرد را به عهده داشت، با سپاس گذاری از تشریف آوری سخنرانان و اشتراک کنندگان جلسه، در مورد مضمون میزگرد نکاتی را برجسته ساخت. آقای رزاق در قسمتی از سخنان خود گفت: “من می خواهم بر روی تعریف فساد اداری تأملی داشته باشم. طبق تعریفی که بانک جهانی هم آن را تایید کرده است، استفاده از صلاحیت داده شده به منظور حصول منافع شخصی و گروهی فساد اداری است. این تعریف با وجود این که در قوانین ما نیز گنجانده شده دارای نواقص بسیاری است. این تعریف کمتر بر بخش خصوصی تمرکز کرده است. همچنین این تعریف بیشتر نگاهی مالی و پولی به مفهوم فساد اداری دارد. یعنی بیشتر بر روی مساله رشوه ستانی تاکید کرده است. در حالی که ما با موارد گوناگون فساد اداری غیر پولی روبروییم. مثلا غیبت از محل کار یا کم کاری یک مامور در این تعریف مشخص از فساد اداری جایی ندارد. با این که ارگان های مختلفی برای برچینی و محو فساد اداری در کشور کار می کنند ولی اکثر این نهادها و ارگان ها تعریف نادرستی از حوزه کاری خود دارند. این ارگان ها تصور می کنند که باید حتما در مقابل یک عمل انجام شده قرار بگیرند و بعدا آن را پیگیری کرده و مجرم را به سزای اعمالش برسانند. در حالی که کار مبارزه با فساد اداری از مساله بررسی دقیق ساختار تشکیلات اداری و سازوکار ادارات شروع و تا روان شناسی جمعی جامعه و ارزیابی نگاه آنان به دستگاه دولت ادامه می یابد.”
آقای رزاق از آقای عزیزالله لودین، رییس سابق نظارت بر تطبیق استراتیژی مبارزه علیه فساد اداری خواست تا در مورد ساختار و سیستم ادارات افغانستان و رابطه این ادارات با کاهش یا افزایش فساد اداری صحبت نمایند.
آقای لودین با اشاره به تاریخ موجودیت فساد اداری گفت: “یکی از بزرگترین دلایل شیوع و ماندگاری فساد اداری، تعدد و ازدیاد دفاتر دولتی است. ما در حال حاضر در افغانستان با انبوهی از دفاتر اداری موازی روبروییم. این دفاتر بدون هرگونه پلان و هدفی میلیون ها دالر را حیف و میل می کنند. تا پیش از به قدرت رسیدن کمونیست ها، افغانستان از نگاه فساد اداری، یکی از پاک ترین کشورهای منطقه بود. مامور افغانستان در آن دوران دارای اخلاق پاک اداری بود. اما اکنون افغانستان در صدر فاسد ترین کشورهای جهان قرار گرفته است. به دلیل جنگ های پی در پی، سیستم اداری کشور تماما نابود گشت. هیچ کدام از حکومت های جنگ زده این سی چهل سال اخیر بر روی اصلاح سیستم اداری کار نکردند. برای محو فساد اداری باید یک اراده سیاسی از بالا تا پایین وجود داشته باشد تا بتواند هرگونه تخطی از قانون را کنترول کند. باید سیستم ادارات و دفاتر اصلاح شوند. باید قانون به صورت درست و کامل اجرا شود. باید ارگان ها با یکدیگر همکاری های همه جانبه داشته باشند. و در آخر باید برای محو فساد اداری معیشت مامورین دولتی نظر به ارگان و جایگاهی که در آن کار می کنند بالا برده شود.”
آقای رزاق در ادامه جلسه از آقای شیوا شرق، نویسنده و روزنامه نگار خواست تا با تاکید بر مساله حقوق بشر در مورد نسبت آن با فساد اداری صحبت نماید.
آقای شرق با تشکر از حضار گفت: “یک نکته را باید در همین ابتدای سخنانم روشن سازم که در افغانستان، از خود اداره مبارزه با فساد اداری گرفته تا شخص رییس جمهور در قانون شکنی و فساد اداری دست دارند. شما در این کشور در طی یک سال شش میلیارد دالر را از دست داده اید؛ این وضعیت در هیچ کشور دیگری در دنیا وجود ندارد. فساد زمانی در یک جامعه شیوع پیدا می کند که شما پروسه ها را به شیوه پروژه ای در بستر جامعه پیاده کنید. به نظر من تعریف فساد برخواسته از تعریف مشروعیت است. یعنی شما با انجام دادن هر کاری که مشروعیت لازم برای انجام دادنش را در اختیار ندارید مرتکب عمل فساد شده اید. حقوق بشر نیز در پیوند با همین مساله است. هر شخصی که به هر دلیلی زندگی اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جمع را به هدف کسب منافع فردی خود با خطر مواجه سازد، همزمان هم حقوق بشری دیگران را نقض کرده و هم مرتکب فساد از جمله فساد اداری شده است. اعتقاد من این است که اراده عامه، اراده سیاسی دولت، تطبیق قانون و تامین حقوق شهروندی باعث می شود که خرد جمعی در مقابل دستگاه فساد اداری بیدار شده و ایستادگی کند.”
خان زمان امرخیل معاون شبکه افغانی مبارزه با فساد اداری سخنران دیگر این برنامه بود او نظرش را در مورد فساد اداری در افغانستان به این شرح بیان کرد: ” اگر دقیقاً دیده شود فساد در دراز مدت مستقیماً روی زندگی انسان ها و حقوق بشری آن ها اثر گذار است. اما این طور گفته نمی توانیم که هر عمل فاسدی که صورت می گیرد نقض حقوق بشر است. زیرا به خاطر نقض حقوق بشر تفاسیر و تعاریف مشخصی وجود دارد. اما بعضی اوقات امکان دارد فساد مستقیماً روی حقوق بشر اثر بگذارد. به طور مثال: اگر در جایی در دادگاه به یک قاضی رشوت داده شود تا حکم منصفانه ندهد، در این صورت نقض حقوق بشر صورت می گیرد. همین طور چون در افغانستان تعلیمات ابتدایی تا صنف ششم اجباری و رایگان است، اگر به یک آموزگار و یا یک کارمند معارف رشوت داده شود نیز نقض صریح حقوق بشر است. اما گفته نمی توانیم که فسادی که در گمرکات افغانستان وجود دارد نقض حقوق بشر است.
بدون شک در افغانستان فساد به سطح خیلی بالا وجود دارد و از رئیس جمهور گرفته تا کارمندان پایین رتبه همه آغشته به فساد اند. اما مردم ما یک خصوصیت دارند و آن این که همیشه انتقاد می کنند اما راه حل ها را هیچ گاهی نشان نمی دهند که این یک مشکل خیلی بزرگ ما است و باید این فرهنگ را باید از بین ببریم. اول باید از خود شروع کنیم. باید یک بار به خود نگاه کنیم که از صبح تا عصر که سر کار هستیم؛ چه قدر سهل انگاری می کنیم در اجرای کار های محوله. تنها رشوت فساد نیست. فساد تعاریف متعددی دارد، بلکه حتا تلف کردن وقت یکی از مراجعین نیز فساد است.”
در بخش پرسش و پاسخ، رییس جلسه با اشاره به راهکارهایی که آقای لودین در مورد محو فساد اداری داد، از وی پرسید به نظر شما چه راه هایی برای از بین بردن فساد کلان وجود دارد؟
آقای لودین با تاکید بر اصلاح اداره گفت: به نظر من برای محو فساد کلان، باید دو پروسه همزمان و باهم پیش برده شود. اول اصلاح دفاتر و ادارات کشور و دوم به چنگ قانون سپردن سردمداران و بزرگان مافیای اقتصادی، زمین خواران، زورمندان و کسانی که به شیوه های گوناگون و با استفاده از قدرت از قانون سرپیچی کرده و آن را دور می زنند. این دو راهکار ما را به هدف مان که همان محو کامل فساد اداری است بسیار نزدیک می کند.
آقای عبدالله احمدی یکی از شرکت کنندگان جلسه از آقای لودین پرسید: آیا طی این سال هایی که شما در رأس اداره مبارزه با فساد اداری قرار داشته اید، کدام گزارش و یا اعلامیه ای را هم در مورد فساد اداری نشر کرده اید؟
آقای لودین در جواب گفت: ما همه ساله در روز جهانی مبارزه با فساد اداری، مجله ای را که کارکردهای سالانه اداره مبارزه با فساد اداری در طول سال داشته، به همراه مجموعه ای از گزارشات و اعلامیه های مربوط به ادارات خاطی پخش و نشر می کنیم.
بخش دوم برنامه های این روز را کنسرت موسیقی دو گروه رپ “اف ام باند” و “۱۴۳” به خود اختصاص داده بود. محتوای بیشتر آهنگ هایی که اجرا شد رابطه ای مستقیم با مسأله حقوق بشر و حقوق زنان داشت و با نقدهای تند سیاسی – اجتماعی قصد داشت از مجرای موسیقی صدای مردم را به گوش صاحبان قدرت برساند. این کنسرت با استقبال چشم گیر شرکت کنندگان مواجه شد.
همزمان با این برنامه ها دو نمایشگاه “افغانستان به روایت دیگر” و “ناگفته” نیز به روی شرکت کنندگان باز بود و کتاب های انتشارات آرمان شهر نیز به صورت رایگان در اختیار مخاطبین قرار گرفت. برنامه های هفته حقوق بشر که از سوی بنیاد آرمان شهر و انستیتوت فرانسه برگزار شده است تا ۲۰ قوس ۱۳۹۲ در لیسه استقلال ادامه دارد. ساعت ۲ بعد از چاشت روز دو شنبه ۱۹ قوس میز گردی با عنوان “سیاست های توقیف و احترام به حقوق بشر: چگونه به معافیت از مجازات پایان دهیم؟ چرا عدالت انتقالی تطبیق نمی شود؟” برگزار خواهد شد.
