یکشنبه، ۱۷ قوس ۱۳۹۸ برابر با ۸ دسامبر ۲۰۱۹
آرمان شهر، به مناسبت روزجهانی حقوق بشر (ده دسامبر) هفتمین سال برگزاری همایش هفته حقوق بشر را با تاکید بر کنوانسیون منع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان (سیدا) و قطعنامه ۱۳۲۵ -زنان، صلح و امنیت- شورای امنیت سازمان ملل روز ۸ دسامبر ۲۰۱۹ برابر با ۱۷ قوس ۱۳۹۸در کابل آغاز کرد[i]. اولین برنامه این هفته با عنوان صلح با جنگ افروزان؛ زنان افغانستان چهل سال بعد از سیدا و ۲۰ سال بعد از قطعنامه ۱۳۲۵ به عنوان ۱۸۶ مین گفتگوی آرمان شهر با مشارکت فعالان مدنی، مدافعان حقوق بشر، نمایندگان نهادهای جامعه مدنی، اساتید دانشگاه، دانشجویان و جوانان برگزار شد.
این گفتگو با حضور روح الامین امینی (معاون آرمان شهر) و چهار سخنران در میزگرد و یک گرداننده با موضوعات مشخص دایر شد: خانم زرقا یفتلی (رییس نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال) به عنوان گرداننده و سخنرانی با عنوان: سیدا، بیست سالگی قطع نامه ۱۳۲۵ و وضعیت امروز زنان افغانستان، خانم منیژه رامزی (استاد دانشگاه کابل): تعهدات ملی و بین المللی دولت افغانستان و مذاکرات صلح: جایگاه حقوق بشر و حقوق زنان در این مذاکرات کجاست؟، آقای موسی محمودی (متخصص مسایل حقوق بشر): کمیسیون مستقل حقوق بشر و جایگاه آن در مذاکرات صلح، اقای صدیق الله توحیدی، (رییس کمیته مصوونیت خبرنگاران افغانستان): رسانه‌ها و حفاظت از حقوق دموکراتیک زنان و خانم شکریه حیدر (فعال حقوق زنان و رییس سازمان نگار) نقش جوانان در معماری صلح صحبت کردند.
اگر ما قربانیان جنگ هستیم باید معماران صلح نیز باشیم
در ابتدا روح الامین امینی معاون آرمان شهر در سخنان افتتاحیه هفته حقوق بشر گفت: آرمان شهر و یارانش چند سازمان مدنی کوچک هستند که با هزاران مشکل در طول این سالها فعالیت کردهاند و امروز به کمک همدیگر هفتمین دوره هفته حقوق بشر را برگزار میکنند. ما هر وقت که فرصتی پیش آمده گزارش کار های مان را به مردم داده ایم. و این برای خودنمایی نبوده، بلکه از مسوولیتی بوده که خود برای خودمان تعریف کردهایم. اما دولت بنا به مسوولیتهای عظیم که قوانین ملی و بین المللی برایش تعریف کرده و به همان دلایل کرسی های قدرت را اشغال کرده آیا تا به حال با توجه به حجم مسوولیت های که بر دوش داشته، پاسخگو بوده است؟ و اگر بخواهند از دولت که هزاران میلیون دلار را در این بیست سال مصرف کرده، بپرسند که چه کرده اند، چه پاسخی خواهند داشت؟
وی در ادامه گفت: مدتی‌ست گفتگوهایی به نام صلح جریان دارد که جنگ افروزان در یک سوی میز، دولت افغانستان در یک سوی دیگر مینشینند و قدرتهای بزرگ در یک سوی دیگر این میز مثلثی شکل. میزی که در آن ضلعی برای نشستن مردم وجود ندارد کسانی که قربانی اصلی این جنگها و خشونتها هستند. کسانی که قطار گلوله، سینههایشان را سوراخ سوراخ کرد و از کشتههای شان پشته ساخته شد؛ کسانی که هر انفجار تن و بدن شان را تکه تکه کرد و کسانی که تازیانه خوردند و سنگسار شدند. اما تا ضلع دیگری برای این میز نسازیم و برای سقفِ صلح، دیوار چهارمی اعمار نکنیم این خانهی بدشکل و میزِ ناعادلانه میتواند اوضاع این کشور را بدتر از دیروز و پریروزهایمان کند. اگر ما قربانیان جنگ هستیم باید معماران صلح نیز باشیم و سقف منقش آن را با دستهای خود برافرازیم. باید بدانیم آنکه ما را کشته، خار خجلتی در چشم دارد یا نه؟ باید بدانیم دستی که امروز و فردا فشرده خواهد شد، میتواند دوباره ماشه تفنگ را بفشارد یا نه؟ باید بدانیم شانهای که دستمان را بر آن میگذاریم، دوباره برای تازیانه زدنمان حرکت خواهد کرد یا نه؟ اگر پاسخ این سوالها را نمیدانیم و از آتشبس خرسند میشویم هنوز به کرامت خود پی نبردهایم و به آن که ما را کشته است، حق دادهایم.
در نشست بین الافغانی صلح، سه زن شامل بودند که این جقا به حق زنان است
سپس خانم زرقا یفتلی که گرداننده این گفتگو نیز بود در مورد سیدا، بیست سالگی قطع نامه ۱۳۲۵ و وضعیت امروز زنان افغانستان صحبت کرد. خانم یفتلی گفت: افغانستان عضویت سیدا را دارد و مکلف است که مسوولیتهای خود را در این کنوانسیون انجام دهد. امروز در حالی از هفته حقوق بشر تجلیلمی‌کنیم که زنان و دختران در وضعیت خوبی به سر نمی برند. هر سال تعداد دخترانی که مجبورا مکتب را نیمه، رها میکنند بیشتر میشود. دخترانی که عروسی میکنند و سپس مجبور می شوند مکتب را ترک کنند. تعداد کودکانی که به تعلیم و تربیه دسترسی ندارند سه میلیون براورد شده که ۶۷ درصد آن را دختران تشکیل میدهند. وضعیت زنان در میان بیجاشدگان داخلی خوب نیست. این بیجاشدگان به امکانات اولیه زندگی، به خدمات اولیه صحی و آموزشی دسترسی ندارند.
خانم یفتلی در ادامه افزود که ما نتوانستیم تمام قطعنامه ۱۳۲۵ را تطبیق کنیم که دلیل عمده آن نبود بودجه بود. با آن که قرار بود دولت بودجه‌ای برای تطبیق برنامه عمل قطعنامه ۱۳۲۵ اختصاص بدهد فقدان اراده سیاسی منجر به این شده است که هیچ سهمی در بودجه ملی دولت افغانستان برای تطبیق قطعنامه اختصاص داده نشود.
در قطعنامه ۱۳۲۵ یکی از مواردی که بسیار بر آن تاکید شده مشارکت و حضور زنان در روند صلح است. خانم یفتلی در ادامه گفت که در نشست بین الافغانی صلح، سه زن شامل بودند که این جقا به حق زنان است.
کمیسیون مستقل حقوق بشر و جایگاه آن در مذاکرات صلح
در ادامه آقای موسی محمودی در مورد کمیسیون مستقل حقوق بشر و جایگاه آن در مذاکرات صلح صحبت کردند. آقای محمودی گفت ما باید برای ارتقا سطح حقوق بشر و آزادیها در سطح جهان تلاش کنیم. اگر قرار است صلحی عادلانه برقرار شود، کمیسیون حقوق بشر میتواند و وظیفه‌اش این است که بر پاسخگویی به نقض گسترده و حقوق قربانیان و مردم افغانستان تاکید کند. نقش کمیسیون مستقل حقوق بشر در مذاکرات صلح این است که مراقب باشد حقوق قربانیان پایمال نشده و پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری در طرفهای درگیر وجود داشته باشد. کمیسیون مستقل حقوق بشر وظیفه دارد که بر اساس فکتها و ادبیات حقوق بشری جهانی صدای قربانیان را به جهان برساند. کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان به اساس موافقت نامه بن ایجاد شد و در ماده ۵۸ قانون اساسی وظایف اصلی و سلسله صلاحیتهای آن ذکر شده است و قرار گرفتن آن در بررسی جهانی در رتبه A قابل تامل است.
وی در ادامه گفت: مردم خواستار رسیدگی به جرایمی هستند که در گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر با عنوان صدای عدالت نشر شده است. کمیسیون مستقل حقوق بشر برنامه عمل ملی عدالت، صلح، آشتی و مصالحه ملی را تهیه و نیز گزارش حل منازعه در دوره جدید و دموکراسی را ترسیم کرد که از دستآوردهای آن است. اما بعد از ۲۰۰۱ چقدر عدالت انتقالی در افغانستان پیگیری شده است؟ هنوز نتوانست ایم در افغانستان عدالت انتقالی را تطبیق کنیم. همین روزها فعالین حقوق بشر موضوع افغانستان را در محکمه جزایی بینالمللی دوباره مطرح کردهاند. اما بحث ها یک طرفه است و پاسخگویی وجود ندارد. در پروسه صلح هیچ کس نمی تواند بگوید ما جنایت علیه بشری را عفو میکنیم. اساس اصلی عدالت، پاسخگویی است و ما نتوانستیم این مجراها را باز کنیم.
از زنان در پروسه صلح استفاده ابزاری شده است
در ادامه برنامه خانم منیژه رامزی استاد در دانشگاه کابل در مورد تعهدات ملی و بین المللی دولت افغانستان و مذاکرات صلح صحبت کرد.خانم رامزی گفت که ما در شرایطی از ده دسامبر، روزجهانی حقوق بشر، تجلیل میکنیم که حقوق شهروندان نقض میشود و در این بین حقوق زنان و کودکان بیشتر نقض میشود. فعالین حوزه زنان و فعالین عرصه حقوق بشر مصوونیت ندارند. در همین روزها یک مددرسان جانش را از دست داد و این نشان میدهد، فعالین مدنی و حقوق بشری و نیز شهروندان مصوونیت ندارند.
خانم رامزی در محور سه پرسش صحبت کرد، تعهدات ملی و بین المللی حکومت افغانستان در قبال نقش و حضور زنان در مذاکرات صلح چه بوده؟ نقش و حضور معنادار زنان چه بوده می تواند؟ و چطور زنان می توانند در صلح اجتماعی و صلح سیاسی نقش داشته باشند و مورد توجه باشند؟
خانم رامزی گفت زنان در جنگ از جوانب مختلفی آسیب میبینند، بنابراین حکومت نباید نقش زنان را هم در تعهدات ملی و هم بین المللی در پروسه صلح اجتماعی و سیاسی نادیده بگیرد. گزارش وزارت خارجه در خصوص نقش زنان در روند صلح، نشان میدهد که نقش زنان بسیار معنادار بوده و نقش اساسی داشتهاند. اما اگر این گزارش با تحقیقهای سایر نهادها مقایسه شود، دیده می شود بسیاری از بخشهای قطعنامه ۱۳۲۵ تطبیق نشده است.
مشارکت زنان در پروسه صلح گاهی ابزاری بوده و باید مشارکت زنان در پروسه صلح به توسعوی مبدل شود. وقتی که نقش زنان در پروسه صلح توسعوی می شود، به این معناست که هم در بعد صلح اجتماعی و هم صلح سیاسی نقش دارند. در گذشته نقش زنان در پروسه صلح از بالا به پایین بود و هیچ گاه در رهبری شورای عالی صلح و مذاکرات صلح زنان به اساس تخصص گماشته نشد و نتیجه بخش نبود.
خانم رامزی افزود که حقوق فرهنگی زنان بسیار مهم است که به آن پرداخته نمیشود و همین حقوق اجتماعی، حقوق قضایی و حقوق اقتصادی و در آخر بعد حقوق سیاسی، برای تحقق صلح سیاسی مهم است. در پروسه صلح کمتر فعالین مدنی و فعالین حقوق بشری اشتراک داشتهاند و بیشتر به فعالین سیاسی فرصت داده شده است. در حالی که باید به زنان آکادمیک و فعالین حقوق بشر سهم داده شود تا زنان سیاسی.
رسانه‌ها و حفاظت از حقوق دموکراتیک زنان
در بخش دیگر پنل صدیق الله توحیدی، رییس کمیته مصوونیت خبرنگاران افغانستان در مورد رسانه‌ها و حفاظت از حقوق دموکراتیک زنان صحبت کرد. آقای توحیدی گفت که با وجودی که مشکلات وجود دارد، اما در این سالها آزادی های فردی، نهادهای حقوق بشری، نهادهای مدنی و رسانه ای نیز به وجود آمده است. این ها به این معنی است که ما می توانیم در آینده با اتکا بر این مسایل موفق شویم.
او گفت: رسانه ها در افغانستان به لحاظ کمیت رشد قابل ملاحظهای کردهاند. این رشد با وجود چالش ها توانسته که از وضعیت زنان در سراسر افغانستان گزارش کنند. موارد خشونت علیه زنان را به گوش نهادهای عدلی و قضایی برسانند و در دادخواهی برای حقوق زنان نقش داشته باشند. امروز، برخلاف دوره طالبان، افغانستان با رشد رسانه‌ها از تک صدایی به چند صدایی رسیده است. و گزارشها و فعالیتهای رسانه ها در دوره جدید باعث شده است که با مفاهیم حقوق بشری مردم آشنا شوند. آقای توحیدی گفت در حال حاضر بحث رسانه های اجتماعی نیز بسیار جدی است و دسترسی مردم به این رسانه ها ساده است.
آقای توحیدی در ادامه گفت که نقض حقوق زنان در صدر حقوق نقض شده در افغانستان است. وی که عضو نشست بینالافغانی صلح در قطر نیز بود، در مورد دیدگاهها و تجربه خودش از طالبان گفت: طالبان دیدگاهشان نسبت به زنان تغییر نکرده و تمام حقوق شهروندی را در چوکات اسلامی قید میکنند. در صورتی که طالبان تعبیر خاص خودشان را از احکام اسلامی دارند و تضمینی نیست که در صورتی که در قدرت بیایند حقوق زنان را رعایت کنند. همینگونه که در نشست بین الافغانی کسی از حقوق زنان صحبتی نمی کرد.
وی اضافه کرد: نگرانی ما این است که اگر مذاکرات رو در رو آغاز شود و طرفها بر تقسیم موقعیتها [قدرت] بحث کنند و آزادی بیان و حقوق زنان در حاشیه قرار داشته باشد، حق اساسی ما از بین می رود. اگر ارزش های دو دهه در نظر گرفته نشود، از این منطقه بار دیگر قبرستان ساخته خواهد شد.
صدیق الله توحیدی در ادامه صحبت هایش افزود در مذاکراتی که قرار است دوباره آغاز شود اگر روی این آزادیها صحبت نشود، مطمینا این آزادیها محدود خواهد شد و یک بار دیگر دست و پای همه زنان را خواهد بست. در مورد آزادی بیان هم نگاه طالبان همین است که آزادی بیان یکی از مولفههای غربی است و بعد از حضور آمریکایی ها در افغانستان آمده و با خروج آمریکایی ها از افغانستان، چیزی به نام حقوق زنان و آزادی بیان وجود نخواهد داشت. امروز نسل تحصیلکرده و جوان افغانستان میداند که این یک حق بشری است و وابسته به حضور و عدم حضور آمریکایی ها نیست.
نقش جوانان در معماری صلح
سخنران آخر گفتگو، خانم شکریه حیدر، فعال حقوق زنان و رییس سازمان نگار گفت: جوانان باید به گونه مسوولانه در پروسههای سیاسی و اجتماعی جامعه سهم بگیرند. او گفت که در شرایط کنونی اگر در یک طرف طالبان است، در طرف دیگر نسل جوان، مطبوعات و تحصیلات عالی قرار دارند.
خانم حیدر در صحبتهای خود اشاره کرد که طالبان از ۱۹۹۶ الی اکنون تغییر نظر ندادهاند. و جوانان نیز همچون زنان در پروسه صلح نقشی ندارند و کسی به آنان اهمیت نمی‌دهد. او در ادامه افزود: ما روی روابط جوانان با دنیا کار نکردیم، ما حدود ده میلیون نفوس در خارج از افغانستان داریم. اگر ما می توانستیم این روابط را با بیرون از افغانستان برقرار کنیم، شاهد شکوفایی فوق العاده ای می بودیم. این یک فرصت تاریخی است که نسل نو با دو و سه زبان و دو فرهنگ کاملا آشنا است.
مقاومت داخلی و مبارزه حلقات کوچک بیرونی باعث شد که در سال ۲۰۰۱ مصرف جنگ به حدی بالا برود که وادار شدند طالبی را که به وجود آورده بودند، از بین ببرند. حالا به دلایلی که در چوکات صحبت من نمیگنجد طالب دوباره رشد داده شد. متاسفانه ما فعلا آن اجماع و پشتیبانی جهانی را در برابر طالب نداریم. حالا نه برای زن افغانستان و نه برای حقوق بشر که آینده روشن داشته باشد، نداریم. حالا پشتیبانی اخلاقی داریم، اما پشتیبانی نظامی، نداریم.
خانم حیدر در ادامه صحبتهای خود گفت: این از مسوولیت گریزی ماست که برای ما نان بدهند تا ما بیاییم روی مشکلات خودمان گپ بزنیم. در کشورهایی مثل فرانسه از پیر تا جوان برای کارهای اجتماعی، سیاسی و ساختاری مملکت وقت میگذارند. ولی ما در این زمینه کمبودی هایی داریم، باید مسوولیت بگیریم. این مملکت، شهر و کوچه از خود ماست. خانم حیدری افزود که حق داده نشده، و گرفته شده است. آینده مملکت به دست جوانان و افراد توانمند است باید به آنها سهم داده شود و آنان نیز سهم بگیرند. وی در پایان گفت که از مخالفان سرسخت مذاکرات صلح قطر است. و بر این باور است که مذاکرات صلح باید متوقف شود تا به صلح واقعی برسیم.
سوالات اشتراک کنندگان: “زور ملت زور کمی نیست”
در بخش پایانی، سخنرانان به سوالات اشتراک کنندگان پاسخ دادند. صدیق الله توحیدی در پاسخ به سوال چرایی محرمانه بودن مذاکرات صلح گفت: نه دور مذاکرات رسمی در دوحه برگزار شد و در جریان مذاکرات، هیچ اطلاعاتی به بیرون درز نکرد. همین طور از نشست های بعدی که در مسکو برگزار شد. به این دلیل که آنان میخواستند اول به یک توافق کلی دست بیابند، بعد توافق انجام شده را اعلام کنند و به این ترتیب حق ابراز نظر را از مردم بگیرند. در حالی که هر روز در این جا مردم کشته می شوند و پنهان کردن مذاکرات نیازی نبود. شما باید بفهمید که برای آینده افغانستان چه ترسیمی در ذهن شان دارند. و در پاسخ به رعایت حقوق بشر و حقوق زنان در روند صلح گفتند: وقتی سیاسیون روی میز مذاکرات مینشینند روی منافع شان حرف میزنند. اما در زمینه ارزشهای حقوق بشری و حقوق زنان وظیفه ماست که بر هیئت مذاکره کننده دولت فشار بیاوریم و فضای جهانی را برای حمایت از خودمان ایجاد و حمایت آنها را کسب کنیم، دست کم حمایت اخلاقی جهانی را. اما به طور کلی باید بگویم افرادی که به عنوان هیئت مذاکره کننده در نشست دوحه شرکت کردند، هیچ بحث واحدی نداشتند. هر چند بعدا کوشش شد که بحث واحدی از سوی تیم افغانستان مطرح شود و بر مسایل زنان، آزادی بیان و ارزش های حقوق بشری بحث هایی شد اما به طور خلاصه در مورد قطعنامه ۱۳۲۵ و این موارد اصلا بحثی نمیشود و کشورها هر کدام آجنداهای خودشان را دارند.منیزژه رامزی در مورد نقش معنادار زنان در مذاکرات صلح گفت: برای مشارکت زنان، باید به آنان در تصمیم گیریهای کلان، بخشهای اجرایی و نظارتی نقش داده شود. زنان در ساختارها حضور دارند، اما در برنامهها سهم ندارند. زنانی که در ساختارها هستند، خواسته های زنان را مد نظر نگرفتند و در مذاکرات شرکت کردند. با این همه، زنان همیشه دادخواهی کردهاند و حضور نسبی زنان نتیجه دادخواهی آنان است. حالا هم در نتیجه فعالیت همکاران ما قضیه عدالت انتقالی در لاهه آغاز شده است.
شکریه حیدر در مقابل سوالی که پرسیده شد بحث تعلق خاطر به وطن بحثی بسیار پچیده است و رابطه دو طرفه است. بحث بین مردم و حاکمیت. شما فکر نمیکنید که نهادها و حکومت باید این زمینه را فراهم کند؟ گفت: ما شهروندان این کشور هستیم، عضو خانواده خود هستیم، از همین وطن هستیم. باید خود را از این جا بدانیم. متاسفانه در افغانستان این مساله تا حدودی مطرح است که از خانه بیرون را میگوییم از ما نیست و خانواده بیرون به ما نسبتی ندارد. در حالی که ما در همچون مرحله ای نیستیم که چنین فکر بکنیم. در این لحظه، دو چیز که بسیار مهم است را موازی هم قرار دادهاند: انتخابات و پروسه صلح. باید بدانیم دنیا هر قدر زور داشته باشد، اما زور ملت زور کمی نیست.
این برنامه و سایر برنامه های هفته حقوق بشر با همکاری خانه سبز، موسسه زنان و جوانان تاثیرگذار، نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال، روند فردای بهتر، خبرگزاری زنان افغانستان انتشارات آن، کلید گروپ، موسسه دموکراسی و توسعه افغانستان، چهلگیس – کاروان فیلم زنان، فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر و شبکه بین المللی اقدام برای جامعه مدنی برگزار میشود. در این برنامه اشتراک کنندگان کتاب های تازه انتشارات آرمان شهر را نیز بطور رایگان دریافت کردند.
آرمان شهر هفت سال است که همه ساله در دهه اول ماه دسامبر و همزمان با روز جهانی حقوق بشر، به منظور ترویج فرهنگ احترام به حقوق بشر و ارتقای ظرفیت جوانان و کنشگران مدنی کارگاه‌های آموزشی، گفتگوهای عمومی، برنامه های متنوع نمایشگاه های فرهنگی و هنری و چاپ و پخش رایگان کتابهای نادر انتشارات آرمان شهر را در قالب برنامه هفته حقوق بشر راه اندازی می کند.
___________________________________________________________________
[i] سال ۱۳۹۸ برابر است با ۴۰ سالگی کنوانسیون منع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان (سیدا) و ۲۰ سالگی قطعنامه ۱۳۲۵ زنان، صلح و امنیت. دولت افغانستان به هر دوی این اسناد بین المللی متعهد و ملزم به اجرای آنها است. از نظر کنوانسیون سیدا، عبارت: «تبعیض علیه زنان»، به معنی قائل شدن هر گونه تمایز، استثناء یا محدودیت براساس جنسیت است که در به رسمیت شناختن حقوق بشر زنان و آزادیهای اساسی آنها و بهره‌مندی و اعمال آن حقوق، برپایه مساوات با مردان، صرف‌نظر از وضعیت تأهل آنها، در تمام زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مدنی و دیگر زمینه‌ها اثر مخرب دارد. در ماده ۷ کنوانسیون امده است که دولت های عضو موظف‌اند اقدامات مقتضی برای رفع تبعیض علیه زنان در زندگی سیاسی و عمومی کشور اتخاذ نموده و مخصوصاً اطمینان دهند که زنان در شرایط مساوی با مردان، حق شرکت در تعیین سیاست دولت و اجرای آنها را بر عهده دارند. از طرف دیگر، قطعنامه ۱۳۲۵، بر اهمیت مشارکت برابر زنان در تمام فرایندهای صلح و نیاز به افزایش نقش آنان در تصمیم گیریها در خصوص پیشگیری و حل و فصل مناقشات و ترویج صلح و آشتی پایدار و امنیت تاکید دارد. چرا که زنان و کودکان اکثریت عمده اشخاصی را تشکیل میدهند به طور روز افزون هدف عناصر مسلح و نظامیان قرار میگیرند.
