هفت سال گرامیداشت بنیاد آرمان شهر|OPENASIA از «هفته حقوق بشر»
آرمان شهر|OPENASIA هفت سال است که همه ساله در دهه اول ماه دسامبر و همزمان با روز جهانی حقوق بشر، به منظور ترویج فرهنگ احترام به حقوق بشر و ارتقای ظرفیت جوانان و کنشگران مدنی کارگاههای آموزشی، گفتگوهای عمومی، برنامه های متنوع نمایشگاههای فرهنگی و هنریو چاپ و چخش رایگان کتابهای نادر انتشارات آرمان شهر را در قالب برنامه “هفته حقوق بشر” راه اندازی می کند. امسال هفته حقوق بشر به مناسبت چهل سالگی کنوانسیون منع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان (سیدا) و بیست سالگی قطعنامه ۱۳۲۵ زنان، صلح و امنیت (شورای امنیت) برگزار میشود.
صلح با جنگ افروزان؛ زنان افغانستان چهل سال بعد از سیدا و ۲۰ سال بعد از قطعنامه ۱۳۲۵
اولین برنامه این هفته با عنوان «صلح با جنگ افروزان؛ زنان افغانستان چهل سال بعد از سیدا و ۲۰ سال بعد از قطعنامه ۱۳۲۵ زنان، صلح و امنیت )شورای امنیت سازمان ملل( به عنوان ۱۸۶ مین گفتگوی آرمان شهر با مشارکت فعالان مدنی، مدافعان حقوق بشر، نمایندگان نهادهای جامعه مدنی و دانشجویان و جوانان در کابل برگزار شد . سال ۱۳۹۸ برابر است با ۴۰ سالگی کنوانسیون منع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان (سیدا) و ۲۰ سالگی قطعنامه۱۳۲۵ زنان، صلح و امنیت. دولت افغانستان به هر دوی این اسناد بین المللی متعهد و ملزم به اجرای آنها است. از نظر کنوانسیون سیدا، عبارت: «تبعیض علیه زنان»، به معنی قائل شدن هر گونه تمایز، استثناء یا محدودیت براساس جنسیت است که در به رسمیت شناختن حقوق بشر زنان و آزادیهای اساسی آنها و بهره‌مندی و اعمال آن حقوق، برپایه مساوات با مردان، صرف‌نظر از وضعیت تأهل آنها، در تمام زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مدنی و دیگر زمینه‌ها اثر مخرب دارد. در ماده ۷ کنوانسیون امده است که دولت های عضو موظف‌اند اقدامات مقتضی برای رفع تبعیض علیه زنان در زندگی سیاسی و عمومی کشور اتخاذ نموده و مخصوصاً اطمینان دهند که زنان در شرایط مساوی با مردان، حق شرکت در تعیین سیاست دولت و اجرای آنها را بر عهده دارند.
از طرف دیگر، قطعنامه ۱۳۲۵، بر اهمیت مشارکت برابر زنان در تمام فرایندهای صلح و نیاز به افزایش نقش آنان در تصمیم گیریها در خصوص پیشگیری و حل و فصل مناقشات و ترویج صلح و آشتی پایدار و امنیت تاکید دارد. چرا که زنان و کودکان اکثریت عمده اشخاصی را تشکیل میدهند به طور روز افزون هدف عناصر مسلح و نظامیان قرار میگیرند.
اگر ما قربانیان جنگ هستیم باید معماران صلح نیز باشیم
روح الامین امینی، معاون بنیاد ارمان شهر در افتتاحیه هفته حقوق بشر گفت: مدتی است بحث مذاکراتی به نام صلح در این کشور جریان دارد جنگ افروزان در یک سوی میز می نشینند، دولت افغانستان در سوی دیگر میز و قدرت های بزرگ جهان در سویی دیگر از این میز مثلثی شکل؛ میزی که در آن ضلعی برای نشستن مردم؛ کسانی که قربانی اصلی این جنگ ها و خشونتها هستند، وجود ندارد. اما تا ضلع دیگری برای این میز نسازیم و برای سقف صلح دیوار چهارمی اعمار نکنیم این میز ناعادلانه و خانه ی بدشکل میتواند اوضاع این کشور را بدتر از دیروز و پریروزهای مان کند. اگر ما قربانیان جنگ هستیم باید معماران صلح نیز باشیم و سقف منقش آن را با دست های خود برافرازیم. باید بدانیم آن که ما را کشته خار خجلتی در چشم دارد یا نه؟ باید بدانیم دستی که امروز و فردا فشرده خواهد شد می تواند دوباره ماشه تفنگ را بفشارد یا نه؟ باید بدانیم شانه ای که دست مان را بر آن میگذاریم دوباره برای تازینه زدن مان حرکت خواهد کرد یا نه؟ اگر پاسخ این سوال ها را نمیدانیم و از آتشبس خرسند می شویم هنوز به کرامت خود پی نبردهایم و به آن که ما را کشته است حق دادهایم.
گفتگوگردان و سخنران اول خانم زرقا یفتلی رییس نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال، گفت ۴۰ سال پس از سیدا و در بیست سالگی قطع نامه ۱۳۲۵ ، زنان و دختران افغانستان در وضعیت خوبی به سر نمیبرند. هر سال تعداد دخترانی که اجبارا مکتب را نیمه رها میکنند افزایش پیدا میکند، گفته میشود سه میلیون کودک به تعلیم و تربیه دسترسی ندارند که ۶۷% آن را دختران تشکیل می دهد. همین طور وضعیت زنان در میان بیجاشدگان داخلی که به امکانات اولیه صحی و آموزشی دسترسی ندارند خوب نیست. خانم یفتلی افزود که با آن که دولت قرار بود بودجه‌ای برای تطبیق برنامه عمل قطعنامه ۱۳۲۵ اختصاص بدهد فقدان اراده سیاسی منجر به این شده است که هیچ سهمی در بودجه ملی دولت افغانستان برای تطبیق قطععنامه اختصاص داده نشود.
کمیسیون مستقل حقوق بشر و جایگاه آن در مذاکرات صلح
آقای موسی محمودی، سخنران دوم، گفت یکی از وظیفه های کمیسیون تاکید بر پاسخ گویی و مسوولیت‌پذیری طرف های درگیر و پایمال نشدن حقوق قربانیان و مردم افغانستان است. مردم خواستار رسیدگی به جرایمی هستند که در گزارش «صدای عدالت» کمیسیون حقوق بشر گرداوری و نشر شده است. در همین راستا از دیگر دست آوردهای کمیسیون نشر «برنامه عمل عدالت، صلح و آشتی و مصالحه ملی» و نیز گزارش حل منازعه در دوره جدید و دموکراسی است. اقای محمودی می پرسد که بعد از ۲۰۰۱ چقدر عدالت انتقالی تعقیب شده است؟ همین روزها، فعالین حقوق بشر موضوع افغانستان را در محکمه جزایی بین المللی دوباره مطرح کرده اند. بحث ها یک طرفه است و پاسخ گویی وجود ندارد. در پروسه صلح هیچ کس نمی تواند بگوید ما جنایت علیه بشری را عفو می کنیم. اساس اصلی عدالت پاسخگویی است و ما نتوانستیم این مجراها را باز کنیم.
از زنان در پروسه صلح استفاده ابزاری شده است
در ادامه گفتگو خانم منیژه رامزی استاد دانشگاه کابل در مورد تعهدات ملی و بین المللی دولت افغانستان و مذاکرات صلح صحبت کرد. خانم رامزی گفت که ما در شرایطی از روز جهانی حقوق بشر تجلیل می کنیم که حقوق شهروندان نقض می شود. در این بین حقوق زنان و کودکان بیشتر نقض می شود و فعالین حوزه زنان و فعالین عرصه حقوق بشر مصوونیت ندارند. زنان در جنگ از جوانب مختلفی آسیب می بینند، بنابرین حکومت نباید نقش زنان را هم در تعهدات ملی و هم بین المللی در پروسه صلح اجتماعی و سیاسی نادیده بگیرد. او افزود طبق گزارش وزارت خارجه افغانستان نقش زنان بسیار معنادار و اساسی بوده است . اما اگر این گزارش با تحقیق های سایر نهادها مقایسه شود، دیده می شود که بسیاری از بخش های قطعنامه ۱۳۲۵ تطبیق نشده و مشارکت زنان در پروسه صلح گاهی ابزاری بوده است. او افزود مشارکت معنادار زنان بسیار اهمیت دارد و باید در پروسه صلح توسعوی باشد تا هم در بعد صلح اجتماعی و هم صلح سیاسی معنادار شود. در گذشته نقش زنان در پروسه صلح از بالا به پایین بود و هیچ گاه در رهبری شورای عالی صلح و مذاکرات صلح زنان بر اساس تخصص گماشته نشدند. در این مذاکرات همیشه زنان سیاسی اشتراک داشتند در حالی که باید مدافعان حقوق زنان و زنان آکادمیک نیز سهم داشته باشند.
رسانه‌ها و حفاظت از حقوق دموکراتیک زنان
در بخش دیگر از برنامه آقای صدیق الله توحیدی، رییس کمیته مصوونیت خبرنگاران افغانستان، در مورد رسانه‌ها و حفاظت از حقوق دموکراتیک زنان صحبت کرد. آقای توحیدی گفت با وجود مشکلات ، در این سالها آزادیهای فردی، نهادهای حقوق بشری، نهادهای مدنی و رسانه ای نیز به وجود آمده است. اینها به این معنی است که ما می توانیم در آینده بر این مسایل موفق شویم. او افزود که در سال های گذشته رسانه ها در افغانستان به لحاظ کمیت رشد قابل ملاحظهای کردهاند. این رشد با وجود چالشها توانسته که از نقض حقوق زنان که در صدر حقوق نقض شده در افغانستان است در سراسر افغانستان گزارش کنند و موارد خشونت علیه زنان را به گوش نهاد های عدلی و قضایی برسانند و در دادخواهی برای حقوق زنان نقش داشته باشند. او گفت گفت نگرانی ما این است که اگر مذاکرات رو در رو آغاز شود و طرف ها بر تقسیم موقعیت ها (قدرت) بحث کنند و آزادی بیان و حقوق زنان در حاشیه قرار داشته باشد، مطمینا این آزادی ها محدود خواهد شد و یک بار دیگر دست و پای همه زنان بسته خواهدشد و حقوق اساسی ما از بین می رود. کما اینکه در مذاکرات دوحه اشاره ای به این مطالب نشد و هر کشوری از منافع خود گفت. اگر ارزش های دو دهه در نظر گرفته نشود، از این منطقه بار دیگر قبرستان ساخته خواهد شد.
نقش جوانان در معماری صلح
سخنران آخر گفتگو، خانم شکریه حیدر، فعال حقوق زنان و رییس سازمان نگار گفت که جوانان باید به گونه مسوولانه در پروسه های سیاسی و اجتماعی جامعه سهم بگیرند. در شرایط کنونی اگر در یک طرف طالبان است، در طرف دیگر نسل جوان، مطبوعات و تحصیلات عالی را داریم. خانم حیدر گفت که طالبان از ۱۹۹۶ الی اکنون تغییر نظر نداده اند و اضافه کرد که جوانان همچون زنان در پروسه صلح نقشی ندارند و کسی به آنان اهمیت نمی‌دهد. خانم حیدر افزود که حق دادنی نیست و حق گرفتنی است، و جوانان و افراد توانمند باید حق خود را بگیرند. نباید مسئولیت گریز باشیم. که برای ما نان بدهند تا ما بیایم روی مشکلات خودمان گپ بزنیم. در این قسمت ما کمکاری کرده ایم. باید مسئولیت بگیریم. این مملکت، شهر و کوچه از خود ما است.
کارنامه آرمان شهر در حوزه زنان
بنیاد آرمان شهر/OPEN ASIA بیست و چهار سال پیش به عنوان نهادی مستقل و مردمی تاسیس یافت. در ۱۴ سال گذشته، این بنیاد با رویکردی جامع و فرهنگی، عمده مبارزه روشنگری خود در حوزه حقوق بشر را روی مساله مبارزه با جنگ و نظامی گری، ترویج عدالت، دفاع از قربانیان، مقابله با خشونت سیستماتیک علیه زنان و دستیابی به صلح عادلانه و پایدار متمرکز کرده است. این بنیاد از پیشروان پرداختن به موضوع خشونت علیه زنان بوده به گونه ای که مطالعه ای که در زمینه خشونت علیه زنان در تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ انجام داد، به عنوان الگویی برای مطالعه خشونت علیه زنان در سایر کشورهای جهان از سوی سازمانهای بینالمللی مورد استفاده قرار گرفت. با برگزاری بیش از ۶۰ گفتگو از ۱۸۶ گفتگو، در حوزه حقوق زنان، راه اندازی کمپین ۵۰% زنان افغانستان، کمیته دفاع از سهم ۲۵درصد زنان در نهادهای انتخابی، بنیانگذاری فستیوال بین المللی فیلم زنان- هرات با همکاری خانه فیلم رویا، راه اندازی چهلگیس؛ کاروان بین المللی فیلم زنان، و اختصاص چهارمین دوره از «جایزه بین المللی صلح سیمرغ» به دستاوردهای زنان افغانستان و منطقه، و اختصاص دوره ششم (۲۰۱۸) هفته حقوق بشر به مساله زنان، خشونت های جنسیتی و عدالت انتقالی، گامهایی جدی در زمینه آگاهی دهی، ظرفیت سازی، حمایت از مشارکت سیاسی زنان و دخیل کردن آنان در روندهای سیاسی- اجتماعی و عدالت انتقالی، تصمیم گیریهای کلان کشور برداشته است.
آرمان شهر اولین ناشر حقوق بشری فارسی زبان
در سالهای گذشته انتشارات آرمان شهر، بیش از ۲۸۰ هزار جلد کتاب در چهارگوشه افغانستان بطور رایگان پخش کرده است، که از این میان بیش از ۵۰ عنوان کتاب، دستنامه و گزارش تحقیقی در زمینه حقوق زنان با مجموع شمارگان بالای پنجاه هزار جلد منتشر کرده است. از آن میان می توان به عناوین عدالت برای زنان در جنگ و صلح، مباحث نظری فمینیسم، جنس دوم، خشونت جنسی و جنسیتی در جنگ، جنبش های اجتماعی زنان، فرهنگ نقد فمینیستی، فرودستی جنسیت در علوم اجتماعی، مادر رفت زندان به خاطر حق رای، سیاست انتخاباتی؛ دستیابی به موفقیت در کارکرد سهمیه‌بندی برای زنان، جنسیت و ملت، سه زن هراتی، سرزمین من؛ مجموعه لندی و عکس،با هم در حمایت از برابری (متن مصور کنوانسیون سیدا) که اخیرا چاپ سوم آن به مناسبت ۴۰ سالگی این کنوانسیون منتشر و در دسترس همگان قرار گرفته است، اشاره کردو در تمام این سالها، آرمان شهر به منظور نظارت و دیده بانی از وضعیت حقوق بشر و حقوق زنان در افغانستان، منطقه و جهان، با انتشار ۲۵۲ شماره “هفت روزنامه حقوق بشری زنان” بطور تخصصی، در راستای ارتقای سطح آگاهی کوشیده است.
آرمان شهر با تولید دو فیلم مستند “چشم دید” مستندی برپایه روایت مردم عادی از جنگ، خشونت و مهاجرت اجباری در چهار دهه جنگ و “روایتی مکرر: افسانه سرمنگسک” برای نخستین بار دیدگاهِ تعدادی از نخبگان زن و مرد در رابطه با صلح را به تصویر کشید و روایتی دیگر از افغانستان را بازگو کرد.
از سال ۲۰۱۳ آرمان شهر دهه اول ماه دسامبر را به مناسبت روز جهانی حقوق بشر به برگزاری “هفته حقوق بشر” اختصاص داده است. در هر هفت دوره برگزاری این هفته، عمده ترین موضوع های محوری آن عدالت در دوره گذار، قربانیان، صلح و حقوق زنان در چارچوب منازعه، پیش و پس از آن بوده و در قالب برنامه های متنوعی از جمله کارگاههای آموزشی، سیمنار، برنامه های فرهنگی، هنری و انتشار کتاب تبلور یافته است.
یکی از پایه های فعالیت آرمان شهر توجه به تولیدات فرهنگی و هنری (تئاتر، نمایشگاه هنری، کنسرت موسیقی، شب شعر، گروههای کتابخوانی، تولید فیلم مستند و نمایش فیلم و …)، با محتوای حقوق بشری و زنان، عدالت و صلح است. به همین دلیل، بنیانگذاری “جایزه صلح سیمرغ در قلب آسیا” و پیشبرد چند کمپین ملی از جمله”کمپین افغانستان به روایت دیگر” دو بال پرواز آرمان شهر برای توجه به افکار عمومی و انعکاس صداهای مترقی، ضد جنگ، عدالتخواه و صلح پرور بوده است. در دور چهارم جایــزه صلح سیمرغ که تاکنون شش دوره آن برگزار شده، از زنانی قدردانی شد که در سه کشور همسایه در قلب آسیا – افغانستان، تاجیکستان و ایران – پاسداران واقعی صلح‌اند؛ زنانی که از جنگ‌افروزی بیزارند و با ابتکارات مدنی و پیگیر خویش در مقابل آن ایستاده‌اند؛
نقطه عطف فعالیتهای آرمان شهر، ایجاد پیوند و برقراری ارتباط میان مسایل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی کلان جامعه و اقشار مختلف آن با مفاهیم بنیادین عدالت، صلح، حقوق بشر، حقوق زنان و کودکان است. این نگرش در قلب تمام فعالیت های آرمان شهر قرار داشته است. توجه خاص به تمامی گروههای اجتماعی، به ویژه گروهها و اقشار آسیب پذیر جامعه از جمله زنان و کودکان، در همه بخش ها و فعالیتهای آرمان شهر مد نظر بوده است. با پرداختن به حقوق زنان از منظر دسترسی به عدالت در تمامی ابعاد آن، به ویژه تبلور صدای زنان در عرصه های کلان تصمیم گیری جامعه و به ویژه در پروسه پایان دادن به جنگ و ایجاد صلح، و توجه به قربانیان خشونتهای جنسی و جنسیتی در جنگ و ایجاد حساسیت نسبت به این مساله، آرمان شهر کوشیده است بر فراگیر بودن امر عدالت و صلح تاکید نماید. در کنار آن، آرمان شهر “فستیوال بین المللی فیلم زنان-هرات” را با همکاری رویا فیلم از سال ۲۰۱۳ برگزار کرده تا پلتفرمی برای گفتگو و اموزش از طریق زبان هنر هفتم ارایه کند؛ به تازگی نیز “کاروان فیلم چهل گیس” را راه اندازی کرده است تا همسویی هنرمندان عرصه فیلم، سینما و فعالان حقوق زنان را در سطح بین المللی تامین نماید.
بنیاد آرمان شهر، عضو فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر و در پاسخ به خواست جمعی عدالتخواهان جهان، کمر همت بسته و خستگی ناپذیر در راه دسترسی به عدالت و پایان دادن به فرهنگ معافیت از مجازات، مقابله با تداوم جنگ و نظامی گری به هر شکل و تحت هر عنوان که زندگی زنان، مردان و کودکان این سرزمین را نابود می کند، می کوشد.
هفتمین دوره «هفته حقوق بشر آرمان شهر» امسال با همکاری خانه سبز: موسسه زنان و جوانان تاثیرگذار، نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال، روند فردای بهتر، خبرگزاری زنان افغانستان، انتشارات آن، کلید گروپ، موسسه دموکراسی و توسعه افغانستان، چهلگیس؛ کاروان فیلم زنان، فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر و شبکه بین المللی اقدام برای جامعه مدنی برگزار می شود. در مجموعه این برنامه ها اشتراک کنندگان کتاب های تازه انتشارات آرمان شهر را به طور رایگان دریافت می کنند.
