صد و نود پنجمین برنامۀ گفتگو و شعرخوانی بنیاد آرمان شهر به مناسبت هشتمین دوره هفته حقوق بشر و ۲۵ پنج سالگی این نهاد در تاریخ ۲۰ قوس / آذر ۱۳۹۹ خورشیدی به صورت آنلاین برگزار شد.
بزرگداشت مفاخر فرهنگی خراسان با یادبود استاد محمدرضا شجریان، داکترحمیرا نکهت دستگیرزاده، استاد بهمنیار و استاد گلنظر کلدی که جغرافیای بزرگ فارسی زبانان در ماه‌های اخیر از دست داده است پیکر اصلی این برنامه بود.
روح الامین امینی گرداننده این برنامه در آغاز اشاره کرد که استاد محمدرضا شجریان برنده تندیس لاجوردین سومین دوره جایزه بین‌المللی صلح سیمرغ بنیاد آرمان شهر بود که به پاسداشت اهل موسیقی این جفرافیای فرهنگی و زبانی که همواره قلب مخاطبان خود را برای کاشتن بذر صلح و مهربانی تسخیر کرده‌اند، در سال ۱۳۹۵ برگزار شد.
او با اشاره به فقدان داکتر حمیرا نکهت دستگیرزاده یادآوری کرد گزیده غزل‌های این بانوی شاعر ده سال پیش، به نام “هیچ نتوان گفت در پنجاه سال” از سوی انتشارات این بنیاد در افغانستان منتشر شد و این نهاد با برنامۀ “سی سال شعر در سی سال جنگ” در هرات میزبان این شاعر فرهیخته بود. و از تصمیم انتشارات آرمان شهر برای انتشار کتاب سرمده از نویسنده نامی، استاد بهمنیار در آینده خبر داد.
در این برنامه دکتر ناهید توسلی با تمرکز بر مسأله حافظه جمعی صحبت کرد او با اشاره به پیشینه مشترک این جغرافیای فرهنگی گفت: “ما در این منطقه از جهان به دلیل زبان مشترک دارای فرهنگ مشترک و ویژگی‌های مشترک هستیم.” به اعتقاد وی ما (مردم) به دلیل وابستگی به خاک و سرزمین‌مان حافظه جمعی، فرهنگی و تاریخی‌مان را خودمان می‌سازیم. وی برعلاوه، داشتن حافظه جمعی مردم یک منطقۀ جهان یا یک کشور را دلیلی بر گسست با بقیه جهان نمی‌داند. و ادامه می‌دهد: «همه ما در جهان یک حافظۀ تاریخی جهانی هم داریم که این حافظه نه زمان‌مند است نه مکان‌مند و آن چه که ما به عنوان انسان هستیم را به وجود آورده است.»
آقای داریوش رجبیان صحبت‌های خود را با تکه‌ای از شعر اخوان ثالث شروع کرد که گفته: و آن را پیوند داد با وضعیت شاعران، نویسندگان و هنرمندان ما در این منطقه. وی سپس با اشاره به بی‌مهری فرمانروایان و نظام‌های حاکم بر اهالی فرهنگ و ادب گفت این مسأله را پدیدۀ تازه‌ای نمی‌داند و در طول تاریخ نمونه‌های زیادی از ستیز و ستم علیه اهل ادب و هنر در سرزمین‌های ما وجود داشته است. وی آن چه بر رودکی، فردوسی و ابوعلی سینا گذشته را شاهد تاریخی ادعای خود آورد و در روزگار ما هم ممنوع‌الصدایی استاد آواز ایران محمدرضا شجریان را مثال زد و در تاجیکستان به کمال بهمنیار نویسندۀ نامی تاجیک اشاره کرد که مقام‌های این کشور مانع از دفن او در گورستان ناموران تاجیکستان شدند. وی روح آزاد و خودداری نویسنده‌گان از تکریم و تمجید و خوش‌خدمتی را دلیل این ستیز می‌داند.
آقای رجبیان در مورد ذهنیت اهل قلم افغانستان و ایران معتقد است که به غلط تاجیکستان را که تجربۀ سوسیالیسم داشته به نسبت پیشرفته‌تر و دارای آزادی‌های بیشتر تصور می‌کنند غافل از این نکتۀ باریک که تاجیکستان، سوسیالیسم را در آغوش روسیه تجربه کرده و روسیه همان کشوریست که تا کنون هیچ نویسندۀ فوق‌العاده توانمند و صادق آن که بسیار هم تعدادشان زیاد است روز خوشی ندیده‌اند و از ستم دولت‌های خودشان به جاهای مختلف فرار کرده‌اند. او باور دارد که همین الان هم می‌شود گفت که در روسیه کسانی که مورد لطف و مرحمت مقام‌ها قرار دارند آن‌هایی هستند که از پوتین تصور مثبت به خورد مردم می‌دهند.
داریوش رجبیان صحبت‌هایش را با شعری از استاد گلنظر کلدی سرایندۀ سرود ملی تاجیکستان به پایان برد.
آقای علی دهباشی مدیر مسوول و سردبیر مجله بخارا بحثش را با این نکته آغاز کرد که فرهنگ امریکایی با اتکا بر عناصر و وسایلی مانند سینما، شبکه‌های مجازی و… که البته وجهی از آن‌ها ضرورت دارد و جزیی از زندگی امروز ماست در حال آسیب زدن به خرده فرهنگ‌هاست. آقای دهباشی معتقد است ما چه نویسنده و چه شاعر (بگذریم از استثناها) در این منطقه از جهان؛ در این حوزه تمدنی و زبانی از گنجینه‌های بزرگ و عظیم فرهنگی که در ادبیات و تاریخ فرهنگ ما نهفته است برخورداریم و صدها نویسنده می‌توانند با مطالعه و غور در این گنجینه شاهکارهای ادبی خلق کنند.
وی یادآوری کرد تصور بسیاری این است که باید عین فاکنر و همینگوی نوشت؛ عیبی ندارد که عین این‌ها نوشت اما نباید از یاد برد رمان “صد سال تنهایی” یکی از رمان‌های مهم این قرن بر اساس بومی‌ترین عناصر یک منطقۀ جغرافیایی و تاریخی نوشته شده است. او گفت: “به عبارت دقیق‌تر اگر نویسنده بتواند با اتکا به عناصر تاریخی و فرهنگی، به خصوص فولکلور خودش کار کند می‌تواند شاهکارهای بزرگ جهانی را خلق کند که نمونه‌اش برخی از کارهای اورهان پاموک است که او هم به شاهنامه و فرهنگ غنی ما اشاراتی دارد و از آن بهره‌مند شده است.”
در ادامه خانم گیسو جهانگیری رییس بنیاد آرمان شهر و نایب رییس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق‌بشر با ارایۀ تاریخچه‌ای از جایزۀ بین‌المللی صلح سیمرغ که در سال ۱۳۹۲ تأسیس شد فراخوان هفتمین دورۀ این جایزه را ارایه کرد که از عکاسان و نقاشان جهان می‌خواهد با موضوع “مقاوت در برابر فروپاشی دست آوردهای مدنی و ارزش‌های حقوق بشری” آثارشان را به دبیرخانۀ این جشنواره ارسال کنند.
این برنامه با دکلمۀ تکه داستانی از استاد بهمنیار توسط بختیار امینی و تکه‌ای از داستان نقش‌ها و پندارها از استاد زریاب توسط روح‌الامین امینی ادامه یافت.
بخش دوم این برنامه، شعرخوانی شاعرانی از جغرافیای بزرگ پارسی زبانان بود و تعدادی از شاعران معاصر زبان فارسی به دکلمه شعرهای‌شان پرداختند. در این بخش کاوه جبران، فریبا حیدری، جاوید نبی زاده و هارون بهار از افغانستان، اسفندیار نظر، بختیار امینی و فردوس اعظم از تاجیکستان و سپیده جدیری، رزا جمالی و رویا تفتی از ایران شعرهای‌شان را دکلمه کردند.
قابل یادآوری می‌دانیم این برنامه آنلاین تاکنون بیش از پنج‌هزار بیننده در شبکه‌های اجتماعی داشته است.
